Denkfouten in het ‘anti-diversity manifesto’

ANALYSE - Een Google-werknemer protesteerde tegen Google’s diversiteitsprogramma’s en trainingen speciaal voor vrouwen. De rationele toon ten spijt, loopt zijn betoog op enkele punten spaak.

Software-engineer James Damore, inmiddels ontslagen, schreef een stuk (pdf) waarin hij pleit voor het erkennen van biologisch gegronde verschillen tussen mannen en vrouwen en het stopzetten van enkele ‘discriminerende’ maatregelen die Google neemt om meer vrouwen in dienst of aan de top te krijgen. Zoals elders is opgemerkt, wekken de quasi-professionele toon en de verwijzingen naar wetenschappelijk onderzoek de indruk dat zijn standpunt is gebaseerd op rationaliteit en redelijkheid. Damore zelf stelt dat hij als “classical liberal” sterk hecht aan “reason”, hierbij verwijzend naar een onderzoek naar de psyche van libertarians, die meer dan liberals en conservatives de capaciteit zouden hebben “to reason their way to their ideology”.

Allemaal goed en wel, maar heel logisch of goed doordacht is zijn redenatie volgens mij niet. In het algemeen is niet goed te begrijpen waarom je ertegen zou zijn mannen en vrouwen anders te behandelen als je stelt dat verschillen tussen mannen en vrouwen een biologische basis hebben. Juist dat we weinig kunnen doen aan verschillen zou discriminerende maatregelen rechtvaardigen. Was Damore’s betoog niet sterker geweest als hij had gesteld dat de verschillen tussen mannen onderling en tussen vrouwen onderling groter zijn dan de verschillen tussen mannen en vrouwen? Daaruit kan immers wél volgen dat het zinvol noch rechtvaardig is om mannen en vrouwen anders te behandelen.

Universele man-vrouwverschillen

Ten tweede zijn er gaten te schieten in de onderbouwing van zijn standpunt dat “on average, men and women biologically differ in many ways. These differences aren’t just socially constructed because they’re universal across human cultures”. Verderop in het stuk verwijst hij naar psychologisch onderzoek naar persoonlijkheidskenmerken (Wikipedia) dat dit zou bevestigen. Hij stelt verder dat, “contrary to what a social constructionist would argue”, onderzoek suggereert dat in meer welvarende, gezonde en egalitaire samenlevingen de persoonlijkheidsverschillen tussen mannen en vrouwen groter zijn. Citerend uit een wetenschappelijk artikel (pdf) betoogt hij dat in zulke samenlevingen de aangeboren verschillen meer ruimte hebben zich te ontwikkelen en daardoor de verschillen tussen mannen en vrouwen groter worden.

Nu is deze bevinding allerminst “contrary to what a social constructionist would argue”, want het bevestigt juist dat de samenleving invloed heeft op de verschillen tussen mannen en vrouwen, of in elk geval de manifestatie daarvan. Meer fundamenteel valt hiertegen in te brengen dat het feit dat verschillen tussen mannen en vrouwen in elke cultuur zijn terug te vinden niet per se bewijs is dat verschillen biologisch gegrond zijn. Er is geen enkele ‘cultuurloze’ omgeving, en in veel (zo niet alle?) culturen worden mannen en vrouwen anders gewaardeerd. Dat verschillen bestaan in alle (onderzochte) samenlevingen kan best een aanwijzing zijn voor biologische oorzaken, maar in hoeverre en hoe mannen en vrouwen zouden verschillen zonder cultuur kunnen we niet weten. Als de verschillen kleiner zijn in samenlevingen waar mensen – mannen én vrouwen – meer bezig zijn met de basale levensbehoeften, dan kun je net zo goed betogen dat er in een ‘natuurlijke toestand’ geen verschillen zullen zijn.

Wat Damore nu vindt van de rol van cultuur of samenleving is onduidelijk. Enerzijds serveert hij het sociaal constructionisme af als “een mythe”, anderzijds vindt hij dat “we, as a society, [should] allow men to be more feminine”. Het argument dat ‘vrouwelijkheid’ en ‘mannelijkheid’ niet gebonden zijn aan iemands geslacht valt slecht te rijmen met het argument dat het essentieel is de biologische basis van man-vrouwverschillen te erkennen.

Overlap tussen mannen en vrouwen

Ten slotte lijkt Damore niet te begrijpen wat het betekent dat “many of these differences [between men and women] are small and there’s significant overlap between men and women”. Elders in het document maakt hij dit concreet wanneer hij bespreekt dat vrouwen lager scoren op assertiviteit en hoger op meegaandheid (“agreeableness”). Dat leidt er volgens hem toe dat vrouwen “generally have a harder time negotiating salary, asking for raises, speaking up, and leading”.

Wat hem steekt is dat dit alleen als een vrouwenprobleem wordt gezien: “this leads to exclusory programs like Stretch and swaths of men without support”. Damore lijkt dus te stellen dat er net zo goed mannen zijn die moeite hebben een hoger salaris te krijgen, zich uit te spreken en te leiden, en dat mannen dan ook ten onrechte worden uitgesloten van trainingen om hierin beter te worden. Hier heeft hij een punt. Maar hij ziet niet in dat zijn analyse op dit punt nu juist impliceert dat het zinloos is om te hameren op aangeboren verschillen tussen mannen en vrouwen. Immers, hij pleit er eigenlijk – tussen de regels door – voor dat deelnemers voor assertiviteitstrainingen of salarisonderhandelingstrainingen moeten worden geselecteerd op basis van wie het nodig heeft – mensen die niet assertief genoeg zijn – in plaats van op basis van geslacht/gender. Op zich een goed punt, maar het blijft een raadsel waarom het dan essentieel is dat we erkennen dat man-vrouwverschillen biologisch gegrond zijn.