Denemarken versplintert (ook)

De Denen gaan op 1 november vervroegd naar de stembus. De polls tonen een versplinterd landschap. Achter de sociaaldemocraten van zittend premier Mette Fredriksen die op 27% staan zien we een lange reeks partijen en partijtjes die rond de 10% of lager scoren. Daaronder enkele nieuwe partijen van afgesplitste parlementariërs. De nieuwste noemt zich naar de succesvolle Zweedse extreemrechtse partij Danmarksdemokraterne. Partijleider is Inger Støjberg, een voormalige liberale minister voor immigratie en wonen. Zij is eind 2021 uit de partij en het parlement gezet nadat ze was veroordeeld voor het illegaal scheiden van asielzoekende koppels waarvan één partner jonger was dan 18 jaar. Støjberg werd schuldig bevonden in een zeldzaam afzettingsproces en veroordeeld tot 60 dagen gevangenisstraf. Afgelopen zomer richtte ze een nieuwe partij op waarbij zich ook enkele afgesplitste parlementsleden aansloten van de populistische anti-immigrantenpartij Dansk Folkeparti (DF) die inmiddels niet hoger dan scoort dan 3%. Danmarksdemokraterne nadert  de 10%.

Een andere nieuwkomer is de partij van voormalig premier en ex-voorzitter van de liberale partij Venstre Lars Løkke Rasmussen. Hij noemt zijn vorig jaar opgerichte partij Moderaterne. Of hij met dat etiket zijn Zweedse geestverwant Kristersson van de gelijknamige partij, de kersverse premier van het buurland, kan navolgen is hoogst onzeker. De Deense Moderaterne komen nog niet verder dan 6%. Alles hangt af van de blokvorming na de verkiezingen. Rasmussen heeft nog niet gekozen. Zoals het er nu uitziet ‘zou het linkse Rode Blok 87 zetels winnen en het conservatieve Blauwe Blok 76, maar 88 met de steun van Moderaterne. Mochten de Faeröer en Groenland (elk twee zetels) hetzelfde stemmen als in 2019, dan zou het Rode Blok met 90 tegen 89 winnen.’

Denemarken heeft naast Venstre en DF op rechts verder nog een Konservative Folkeparti, de nieuw-rechtse Nye Borgerlige van Pernille Vermund en een kleine Christendemocratische partij. In het centrum vinden we nog Radikale Venstre (vgl D66) en de al langer geleden afgesplitse lichtgroene Alternativet. Aan de linkerzijde staan naast de sociaaldemocraten de met de Europese Groenen geliëerde Socialistisk Folkeparti en de rood-groenen van de Enhedslisten. In totaal strijden 14 partijen om 179 zetels. In 2019 kwamen 10 partijen in het parlement. Sindsdien heeft de helft daarvan zetels verloren aan concurrenten of nieuwe partijen. Het Nederlandse parlement gaat overigens met 150 zetels verdeeld over twintig fracties nog wel een stukje verder.

Nertsen

De vervroegde verkiezingen zijn door premier Frederiksen onder druk van coalitiepartner Radikale Venstre uitgeschreven na een schandaal rond het ruimen van de gehele 17 miljoen tellende nertsenpopulatie van Denemarken tijdens de coronapandemie in 2020. ‘Het bevel om alle geïnfecteerde en gezonde nertsen te doden, verwoestte de bontindustrie van het land – de grootste in de EU. Deense boeren verschenen op tv in tranen over het verlies van hun levensonderhoud, terwijl massagraven op het platteland verschenen vol met de geslachte dieren. Kort na de ruiming werden miljoenen nertsen weer opgegraven nadat sommige weer opgedoken waren omdat ze niet diep genoeg waren begraven, wat leidde tot klachten van bewoners over mogelijke gezondheidsrisico’s.’

Migranten

Een nog steeds belangrijk thema is het migratiebeleid. De regering-Frederiksen heeft van begin af een streng asielbeleid gevoerd. Voorop staat hier ‘niet de bescherming van de kwetsbare medemens, maar de samenhang van de (etnische) Deense maatschappij. Het ‘wij-gevoel’, dat onder geen beding door ‘hen’ op het spel gezet mag worden.’ En dan wordt er vooral gekeken naar niet-westerse immigranten. Oekraïense vluchtelingen zijn met open armen ontvangen. Voor vluchtelingen uit Syrië en Afghanistan wordt gezocht naar een oplossing elders. Er zouden in navolging van het Verenigd Koninkrijk gesprekken over gevoerd worden met Rwanda. ‘Volgens de zogenoemde Sieradenwet mag de politie waardevolle bezittingen bij aankomst in Denemarken in beslag nemen. Gezinshereniging is bemoeilijkt en de wachttijd ervoor is verlengd van één naar drie jaar. De eisen voor permanente verblijfsvergunningen zijn bovendien aangescherpt.’ Om getto-vorming tegen te gaan worden bewoners van wijken met goedkope huurhuizen ‘op basis van hun etniciteit gedwongen te verkassen.’

De Deense socioloog Amani Hassani, kleindochter van een immigrant, maakt zich zorgen over de registratie van de etnische identiteit in het land. De regeringsdatabase MENAPT registreert criminelen naar afkomst uit specifiek geselecteerde landen in het Midden-Oosten, Turkije en Pakistan. De uitsluiting van Israël, Ethiopië en Eritrea suggereert volgens Hassani dat het hier primair gaat om moslimlanden. Ze vreest dat deze exclusieve aandacht voor moslimlanden doorwerkt in het hele migratiebeleid en ook zou kunnen gaan gelden in asielprocedures. ‘Het is niet moeilijk voor te stellen hoe de regering deze cijfers zal kunnen interpreteren als een manier om wetgeving en beleid te richten op moslimimmigranten en -afstammelingen’, zegt ze. Toen de minister voor immigratie Tesfaye de nieuwe landenlijst introduceerde ontlokte hij onder meer deze reactie: “Geweldig, waarom zouden we ze niet een klein symbool geven om op hun kleding te naaien, zodat we ze in de gaten kunnen houden?”