In september van dit jaar zal het 70 jaar geleden zijn dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. We kunnen de balans gaan opmaken – bijna alle oorlogsmisdadigers uit het conflict zijn zo langzamerhand overleden. Degenen die nog niet zijn ingerekend zijn er dus mee weggekomen.
Recentelijk werd het lot van Aribert Heim, de kamp- arts van concentratiekamp Mauthausen, bekend. Hij is in 1992 overleden aan kanker, klaarblijkelijk zonder al te zeer geleden te hebben. Hij is, volgens zijn zoon, rustig ingeslapen.
Waar zijn collega uit Auschwitz, Josef Mengele, nog op een bepaalde manier fascinerend is – een krankzinnige wetenschapper uit een stripverhaal, op zoek naar medische vooruitgang ten koste van zijn patienten – daar komt Heim uit de berichten naar voren als een weinig interessante sadist. Mengele deed mensen pijn om zijn medische kennis te vergroten, Heim was eerder iemand die zijn medische kennis gebruikte om mensen pijn te doen.
Zowel Mengele als Heim zijn er mee weggekomen. Het meest bizarre feit is dat beiden eerst nog tien tot vijftien jaar vrij in Duitsland hebben kunnen leven. De verklaring is wellicht een kwestie van perceptie. Het is makkelijker militairen en politiemensen van geweld te verdenken. Artsen hebben een goede reputatie. Misschien dat niemand wilde geloven dat mannen die de Eed van Hippocrates hadden afgelegd zo konden ontsporen. In 1958 werd er voor het eerst aangifte gedaan tegen Josef Mengele. In 1962 verliet Aribert Heim zijn woning in het Duitse Baden-Baden en verdween – een dag voordat de politie bij hem voor de deur stond.
Nu pas is duidelijk geworden waar hij heen is gegaan. Hij vestigde zich in Cairo. Een slimme keuze, leek het. Toen Sadat in 1979 vrede sloot met Israel raakte Heim even in paniek, en bekeerde zich tot de islam, vermoedelijk hoofdzakelijk om een islamitische achternaam aan te kunnen nemen, en zo minder op te vallen. Zo heeft hij nog 13 jaar rustig kunnen leven. Reporters van de Frankfurter Allgemeine hebben hem zeventien jaar na zijn dood eindelijk gevonden, en moesten constateren dat hij definitief ontsnapt is.
Reacties (2)
Hier wordt de waarheid toch wel een beetje geweld aangedaan. Mengele is maar zo’n vier jaar in Duitsland gebleven, voornamelijk ondergedoken en onder valse naam, voor hij naar Zuid-Amerika vluchtte, terwijl hij al in 1945 gezocht (en zelfs even gearresteerd) werd door de amerikanen.
@ “Het meest bizarre feit is dat beiden eerst nog tien tot vijftien jaar vrij in Duitsland hebben kunnen leven.”
Zo bizar is dat niet. Tamelijk veel nazi-kopstukken hebben doorgewerkt na de oorlog en carrière gemaakt. Ook Nederlandse oorlogsmisdadigers hebben vrij rondgelopen in Duitsland, terwijl ze in Nederland al veroordeeld waren.
Daar hebben mensen zich wel eens over opgewonden, maar veel heeft dat niet geholpen.