De NOS als koninklijk glijmiddel

COLUMN - De NOS heeft het sprookje rond het Koningschap op onweerstaanbare wijze in beeld gebracht. De monarchie is weer voor een generatie veilig gesteld.

Psst, even onder ons gezegd en gezwegen: ik schrijf dan wel hier elke week een soort van tv-recensie, feit is dat ik al een dikke twee maanden helemaal geen tv heb. Nog een geluk dat ik zo schrander ben geweest om m’n periodiekje ‘Geen bal op tv’ te noemen. Dit even ter inleiding van het volgende: ik heb van die hele kroning geen bal gezien.

In tegenstelling tot velen die ik gisteren sprak, was ik de dag na Kroningsdag dan ook nog net zo gematigd republikein als ik de dag ervoor was. (Gematigd omdat ik het aan de ene kant een belachelijk concept vind maar aan de andere kant van mening ben dat wij, Nederlanders, nu eenmaal zo’n belachelijk concept verdienen. Bovendien gun ik andere mensen hun pleziertjes. Royalisten hun koningshuis afnemen voelt een beetje als tegen een vierjarige zeggen dat Sinterklaas niet bestaat.)

Wie de kroning, en alle bijbehorende activiteiten, wel heeft gevolgd, is als een blok gevallen voor het sprookje.

Arnon Grunberg beargumenteerde onlangs in The New York Times dat we het koningshuis als een uniek gezelschap performance artists moeten zien. De Kelly Family van de conceptuele kunst, zeg maar. Ze zijn wel wat duur in een tijd dat er zoveel op de kunsten gekort wordt, maar als ik de mensen die hebben gekeken mag geloven, zijn ze hun geld dubbel en dwars waard. Grunberg betreurde het dat de acteurs zo slecht zijn. Maar ik zeg u: dat is een essentieel onderdeel van het kunstwerk. Het gekunstelde geeft ons het idee dat het authentiek is. Brechts Verfremdungseffekt turned upside down. Waar gekunsteld acteren in een toneelstuk ons doet beseffen dat we naar een toneelstuk kijken, geven de gekunstelde acteerprestaties van Willem-Alexander ons juist het idee dat we niet naar een toneelstukje kijken. Daardoor identificeren wij ons met de hoofdrolspelers en raken we emotioneel betrokken. De kroning was de kers op een zorgvuldig gebakken taart, pure kunst voor het volk. Met dank aan de NOS, als ik JP Geelen mag geloven.

Goed voor de business

De NOS schijnt alles uit de kast te hebben getrokken om het sprookje zo mooi mogelijk neer te zetten. Het viel me in het zondag door de NOS uitgezonden Beatrix, portret van een koningin al op: de NOS haakt kritiekloos in op de manier waarop het koningshuis zichzelf graag ziet. Zo leerde het portret ons zelfs dat Beatrix, Willem-Alexander en Máxima goed zijn voor onze economie. De naam Oranje opent namelijk deuren die voor gewone stervelingen, hoeveel geld ze ook hebben en hoe belangrijk ze ook zijn, gesloten blijven. Een dag later hoorde ik Beatrix ongeveer hetzelfde beweren in haar afscheidsspeech. Volgens Arjen Lubach is dit een een hardnekkige mythe. In het internationale handelsverkeer, zo meent hij, heeft men geen boodschap aan sprookjes. In het internationale handelsverkeer is een goede deal een goede deal en een slechte deal een slechte deal. Daar kan geen oud vrouwtje met een raar hoedje wat aan veranderen.

Hoewel ik, op mijn beurt, dit dan weer waag te betwijfelen (ook in de internationale handelswereld worden mensen door meer dan alleen zakelijk instinct gedreven, de beste deal is niet noodzakelijk de deal die ook gesloten wordt), heeft Lubach een punt wanneer hij stelt dat nooit is bewezen dat Nederland dankzij ons koningshuis meer en betere zakelijke deals heeft gesloten dan pak ‘m beet Zwitserland. Maar de NOS neemt het over alsof het een bewezen feit is. Met een vanzelfsprekendheid die doet vermoeden dat ze bij de NOS niet eens meer de moeite nemen om zich af te vragen wat hun taak precies is. De NOS als het glijmiddel op Willems drie vingers in de lucht. U kunt wel raden waarin die zijn verdwenen.

Het oranjezaad is geplant, het koningschap is weer veilig gesteld voor de komende generatie. Leve de NOS. Hoera, hoera, hoera.