De eenvormigheid van de massa

Hans Eijkelboom (1949) is een echte straatfotograaf; sinds 1992 stelt hij zich verdekt op op straathoeken om zo de voorbijgangers vast te leggen. Specifiek let hij daarbij op de uiterlijkheden die kenmerkend zijn voor een bepaalde groep mensen. Ongemerkt is Eijkelboom daarmee een chroniquer geworden van zijn tijd die zijn bevindingen op straat heeft vastgelegd in een soort dagboek dat hij zijn Fotonotities heeft genoemd. Eijkelboom selecteert zijn beelden op gelijkenissen en plaatst deze in reeksen naast of onder elkaar waarbij een bepaalde subgroep in de samenleving zichtbaar wordt gemaakt. Een methodiek die bijvoorbeeld ook navolging heeft gekregen bij het duo Ari Versluis en Ellie Uyttenbroek die met hun Exactitudes een twaalftal mensen uit een zelfde subgroep bijeen heeft gehaald in de studio en in serie heeft afgebeeld.

Fotonotities ontstond op 8 november 1992 en zal eindigen op 8 november 2007. Het doel van het omvangrijke project was om minimaal vijf dagen per week tussen de een en tachtig foto’s per dag te maken van toevallige passanten die vaak niet eens in de gaten hebben dat ze worden gefotografeerd. Het gaat daarbij niet om de compositie, niet om de techniek, maar puur om het vastleggen van het individu in zijn/haar omgeving. Begrippen als identiteit en maatschappij spelen daarbij een belangrijke rol.

De tentoonstelling Paris – New York – Shanghai is een onderdeel naar deze zoektocht van Eijkelboom. Hij koos deze steden uit omdat ze een belangrijke rol hebben gespeeld in de wereldgeschiedenis; Parijs in de negentiende eeuw, New York in de twintigste en Shanghai lijkt deze rol nu over te nemen. In een dertigtal foto’s laat hij bijvoorbeeld politieagenten, zakenmannen, sjieke dametjes, jongeren met t-shirts met doodshoofden en mannen met poloshirts uit de verschillende metropolen de revue passeren. Daarbij maakt hij pijnlijk zichtbaar dat de globalisering uiteindelijk geleid heeft tot eenvormigheid. Hetzelfde voltrekt zich bijvoorbeeld ook in het uiterlijk van de binnensteden die door de komst van grote ketens ook steeds meer op elkaar zijn gaan lijken. Een eigenheid in cultuur lijkt steeds meer op de achtergrond te zijn geraakt.

Tegelijkertijd is er in Foam de tentoonstelling Beaufort West van het jongste Magnum lid op dit moment, Mikhael Subotzky (Kaapstad, 1982). Beaufort West is een stadje tussen Kaapstad en Johannesburg dat nog steeds te maken heeft met apartheid. Subotzky raakte gefascineerd door de stad vanwege de gevangenis die zich midden op een rotonde van één van de toegangswegen bevindt. De gevangenis kent een streng regime en haar bewoners zien er fleurig uit in hun oranje overalls waarop in cirkelvorm het woord “corrections” meerdere malen is afgebeeld. Subotzky bouwde een reportage rondom deze gevangenis en de stad en ontdekte op deze manier de schrijnende economische achterstand in een gebied dat nog vijftien jaar in de tijd lijkt te zijn teruggeworpen. Subotzky deed eerder dit jaar mee aan de Joop Swart masterclass van de World Press Photo en won met Beaufort West de KLM Paul Huf Award.

Parijs – New York – Shanghai van Hans Eijkelboom is nog tot 21 oktober te zien in Foam
Beaufort West van Mikhael Subotzky is nog tot 11 november te zien in Foam

Foam
Hans Eijkelboom
Mikhael Subotzky