De compromisloze kunstenaar

De herdenking van Van Gogh was alomtegenwoordig. Zoals zijn omvang was. Maar inhoudelijk was het allerminst in de stijl van de niets- en niemandontziende rasprovocateur. Zakelijke en ingetogen beelden en geluiden. De figuranten in het grote moorddrama mochten allemaal opdraven. Cohen spreekt altijd als een staatsman. Balkenende had voor de verandering geen onaardig verhaal, althans vergeleken met het ‘om de inhoud’ (heen)draaiende ambtenarenproza dat gewoonlijk van zijn tong aflispelt. En een Somalische schrijfster (nee, niet die Somalische politica), verhaalde van de verscheurdheid tussen haar oranje brein en islamitisch hart. Maar het kwam allemaal wat plichtmatig over. Het aantal open deuren dat gisteren is ingetrapt, heeft de collectieve Nederlandse knie weer een endje verder geknikt.

Nu is het etiquettetechnisch ook wel een beetje ongepast om zo’n begrafenisherhaling aan te grijpen om te gaan rellen. Verder dan een venijnig zakelijke blik op het falen van de opsporingsinstanties kom je denk ik toch niet. Je zou je voor de zoveelste maal verongelijkt kunnen afvragen waar de moslims blijven die zich luidruchtig uitspreken tegen de fundamentalische godsdienstkapers. Of je kan kleinzielig tegengassen en wat onder de gordel snijden door een verband te leggen met het daadwerkelijke doelwit van de moordenaar, Ayaan Hirsi Ali, en haar standpunten afdoen als een persoonlijk trauma. Maar op een enkeling na, lijken niet veel mensen te porren voor een herbeleving van de verhitte periode na 2 november 2004. De conclusie is dat de meesten gewoon geen zin hebben in moord en doodslag. Laat dat maar het tijdverdrijf van Amsterdamse onderwereldbazen en bebaarde grotbewoners blijven.

Hoeft de oorlog der ideeen van de goegemeente dan niet op het scherpst van de snede te worden gevoerd? Als dat zo is, dan zou Theo dat niet graag gezien hebben. Na de dood van Van Gogh werd de wet op de godslastering ontstoft en een voorstel gedaan voor strafbaarstelling van terreurverheerlijking. Beiden lijken weer terug in hun hok te zijn, maar de tendens was twijfelachtig. Het opgedwarrelde stof daalt neer in een laffe consensus dat Theo weliswaar niet vermoord had mogen worden, MAAR hij was toch wel erg beledigend geweest.

In het diepst van zijn gedachten was hij een kunstenaar die compromisloos misstanden aan de kaak stelde. De verleiding om die zelfgedroomde rol te bagatelliseren is groot. Zo groot dat hij het zelf al voor ons deed. In daad, door beveiliging te weigeren en op fiets met kinderzit door Amsterdam te koersen. En in woord, door zichzelf weg te cijferen als slechts een nar die voor jihadeuze belangstelling te nietig zou zijn. Hij had buiten de kneuterige Nederlandse Al Qaeda-wannabe’s gerekend. Maar de moord heeft Theo groter gemaakt dan hij werkelijk was. Of liever gezegd, dan hij was tot hij vermoord werd. Dat de compromisloze kunstenaar zijn naam verbond aan een politiek pamflet dat aanzette tot moord, heeft van hem postuum een kunstenaar gemaakt die nooit vergeten zal worden.

Kneuterige discussies zingen weer rond in de politieke zaaltjes en zullen jaarlijks in vurigheid afnemen. Nog slechts de beroepsdiscuzeurders en sommige politici zullen proberen het vuurtje levend te houden. Totdat het lijk van Theo niet stevig genoeg meer is om als politiek podium te dienen. Ik heb er zelf net ook weer vijf alineaatjes op gestaan en maak graag weer plaats voor de volgende. David Frankenhuis heeft een lezenswaardige bijdrage geschreven en oppert een drietal opties voor een eerbetoon aan de overledene. Een jaar geleden dacht ik nog een goede hommage aan Van Gogh te hebben gevonden in de vorm van afschaffing van het verbod op godslastering. Dit jaar heb ik een andere suggestie: wat zapzoeken op de televee naar oude interviews door Van Gogh (AT5 zond er wat uit) en een dvd’tje kijken van zijn beste films, 06 en Blind Date.