Vandaag plaatsen we een gastbijdrage van Jogy. Zij blogt op haar eigen stek en bij GeenCommentaar.nl.
Het bijna 40-jarige D66 (14 oktober) heeft het moeilijk zowel intern als in de regering en de kamer.
Afgelopen zaterdag in Ede kreeg de huidige fractievoorzitter Lousewies van der Laan een felle aanval te verwerken van een aantal leden haar eigen partij. De critici noemen de kamerfractie ronduit amateuristisch en de afstand tot de kiezer vinden ze zeer zorgwekkend. Geen van de huidige kamerleden hoeft terug te komen op de lijst voor de komende kamerverkiezingen.
Moet D66 zichzelf opheffen?
Gezien het vertrouwen en kritiek op het beleid zou dit geen slechte oplossing zijn. Wat heeft een partij in de politiek te zoeken als geen van haar programmapunten daadwerkelijk ingevoerd zijn of worden.
Toen Hans van Mierlo en Hans Gruijters in 1966 bijeen kwamen om D66 op te richten, wilden ze het toenmalige politiek stelsel grondig renoveren. Nederland was net aan het bij komen van de “Nacht van Schmeltzer” en de heren vonden dat de burger veel te weinig betrokken was bij de politiek.
D66 stelde zich als doel:
– invoering van een referendum
– rechtstreekse verkiezing premier en burgermeester
– (her-)invoering districtenstelsel.
Met deze partijpunten wilden de heren een bom onder het bestaande, verouderde politieke stelsel leggen.
Is de bom ontploft?
Maar ten dele, het heeft vooral invloed gehad op de positie van D66 zelf. Behalve het referendum is tot nu geen D66 fractie erin geslaagd de punten van oprichting in het politiek stelsel in te voeren. Het referendum is ten dele ingevoerd en het huidige kabinet zal naar de zeperd met de Europese Grondwet zeker niet verder willen gaan met het invoeren van een meer bepalende referendum.
Ex-minister Thom de Graaf heeft geprobeerd de gekozen burgermeester ingeburgerd te krijgen. Wat hiermee gebeurd is zal vrijwel elke lezer weten. Dat deze nederlaag ook de verdere terloorgang van D66 heeft ingezet, valt vrijwel niet te ontkennen.
Na zijn vertrek sneuvelden meerdere oudgedienden en zijn opvolger Pechthold valt vooral op door de manier waarop hij zich over het Haagse slagveld beweegt en in plaats van belangrijke politieke daadkracht.
Is er een toekomst voor D66?
Heel lang had D66 zich geen duidelijke plaats gegeven in het politiek spectrum. Dit maakte de partij een makkelijke kandidaat voor regeringsdeelname, want echt links of rechts was de partij niet. Het richtingloze predikaat zorgde er niet voor de partij haar belangrijkste programmapunten kon verwezenlijken, omdat deze voortdurend is strijd waren met linkse of rechte idealen in de verschillende kabinetten. Hierdoor bleef/blijft D66 gezichtsloos en dit merkt de partij vooral in de opvolgende verkiezingen na regeringsdeelname.
Met een aanzet in 1998 heeft D66 zich willen neerzetten als ‘sociaal-liberaal’. De positionering is in 2000 versterkt door D66 neer te zetten als de partij die moet zorgen voor “radicale democratisering” van de samenleving.
Of de Gelderse bijeenkomst tot een paleisrevolutie gaat leiden is nog maar de vraag. De partij lijkt te verdeeld over de te voeren koers. De huidige ministers houden zich krampachtig vast aan regeringsdeelname en stellen daarbij eigen belang boven partijbelang. Sinds de val van Thom de Graaf is de partij stuurloos en dit heeft duidelijk gevolg voor het gezicht van D66.
Is opheffing van de partij een oplossing?
In haar huidige opzet heeft deze partij weinig toekomst. Het links/sociaal-liberaal veld kent meerdere spelers zoals de PvdA en een VVD onder Rutte en biedt weinig ruimte voor een onduidelijke derde speler. D66 is momenteel gezichtsloos en daarmee heeft het ook geen duidelijke politieke richting. Zoals de prognoses er nu voorstaan, blijft er slechts een splinterpartij over.
Het is zeker zinvol voor de huidige bestuurders goed te kijken naar de ideeën van de oprichters: D66 heeft zich onmisbaar gemaakt, niet door het bereiken van haar idealen maar door in te zien dat op de huidige wijze geen van deze idealen te verwezenlijken vallen. Daarmee is een goede grond voor opheffing gevonden.
Reacties (18)
Lijkt me dat er dik toekomst is voor D’66 hoor. Plek genoeg in het midden, door de afbrokkeling van het CDA (non-confessionelen willen daar niet meer op stemmen en radicaliserence confessionelen zullen CU of SGP stemmen, afhankelijk van linkse of rechtse orientatie). Aangezien de VVD naar rechts opschuift om opkomende fortuyn-clonen het hoofd te bieden, ligt het speelveld in het rechtercentrum dus volledig open voor D’66. Moeten ze alleen het woord radicaal niet teveel in de mond nemen.
Juist het feit dat er lokale afdelingen zijn die zich in zijn geheel afscheiden van D66, is denk ik een teken dat het te laat is. Leden willen zich niet meer identificeren met de Tweede Kamerfractie. In de praktijk is een Kamerfractie bepalend voor het imago van een partij, dus zal het imago niet snel veranderen. Alleen met een volstrekt andere lijst zou het nog zin hebben met D66 door te gaan. Maar ja, jongetje Pechtold wil maar wat graag lijsttrekker zijn, dus bij het uithangbord gaat het al fout…
De enige redding zou kunnen zijn een verdere ruk naar populistisch rechts van de VVD. Dan zou een fusie tussen het restant van D66 en links-VVD-liberaal nog tot de mogelijkheden behoren. Maar eerlijk gezegd vrees ik dat D66 niet eens de tijd heeft om dat af te wachten. Met straks nog twee of drie zetels in de Kamer komen ze niet in een kabinet en ook niet meer in de publiciteit.
Sociaal en liberaal= gekunsteld. Vijf auto’s voor de deur, drie vakanties per jaar en wonen in de betere buurten, da’s de gemiddelde D66-er. En dan mag het gewone volk ook wel nog wat, als ze het zelf maar goed hebben.
Helaas moet je tegenwoordig in Nederland om je naar boven te werken een smerige rat zijn, dus weinig sociaal, met een Amerikaanse mentaliteit zoals ze bij de VVD graag zien. Dus geen toekomst voor D66, want de goedverdienende, goedopgeleide Nederlander (21-49) is gewoon een ordinaire proleet.
Ik denk dat er tussen VVD en PvdA in altijd een natuurlijke niche zal zijn voor een partij als D’66. Zowel links als rechts populisme blijft de sociaal-liberaal ook in de toekomst afstoten. Een sociale VVD of een liberale PvdA kost in een gegeven verkiezingsjaar natuurlijk stemmen, maar hoeft niet te leiden tot een massale opzegging van partijlidmaatschappen.
Of D’66 ook de partij is die die niche ook daadwerkelijk geloofwaardig weet te vullen, is een andere vraag. En dat zal alleen de toekomst leren.
(een geemigreerde D’66-er)
Ah, hier is Jogy dus gebleven! :-)
On topic: Rutte maakt een ruk naar rechts. Als D66 in de oppositie verdwijnt zal de partij de volgende verkiezingen denk ik een onverwachte comeback maken.
De partij is al tijden een knipperlicht en zal dat denk ik ook blijven.
Stelling: Als D66 ballen heeft trekken ze de stekker uit het kabinet met een goede smoes. Als een mak schaap vertwijfeld naar de slachtbank sjokken helpt niet, en ze worden toch wel afgerekend op hun daden van de afgelopen jaren.
Als Belg heb ik steeds met verwondeing naar D 66 gekeken -het verenigt het mooiste en onnozelste van Nederland, mi. Dat oeverloos doorlullen en lullen, kerk in het midden houden, met veel aplomb keihard gebakken lucht verkondigen -maar met weinig villeins. Een product van beschaving. De wijzen uit een StarTrek aflevering anno 1966.
Het zou van hen ineens een partij maken, deze regering te doen vallen.
Maar da’s toch nooit hun bedoeling geweest: partij zijn EN regeringen doen vallen?
Jammer eigenlijk. Eén dag volwassen, en een vurige dood sterven. ’t Zou schoon zijn.
@Crachàt
Geweldige kenschets :-)
Laten vallen
Dat hadden ze al veel eerder moeten doen. Een kabinet zo kort voor nieuwe verkiezingen laten vallen is niet zo moeilijk (zie ook: Wim Kok).
Maar ja… als D’66 ballen had, was deze post er ook nooit geweest.
conclusies voor de kiezer?
Dus moet de sociaal-liberale kiezer stemmen op de Goede Gedachte in de gedaante van een kleine partij die zijn wil maar niet doorgevoerd krijgt – of op een aangrenzende grote partij naar keuze die net iets anders vindt, maar het wel gedaan krijgt?
Principieel stemmen of praktisch?
Kristian: Met grote partij stemmen weet je ook niet wat je krijgt. Zie maar bij vorige verkiezingen, de meeste mensen stemden CDA of PvdA. De meesten onder hen hadden vermoedelijk iets heel anders voor ogen dan wat ze nu hebben gekregen.
@Spuyt 12: Ik verdwijn niet zomaar :-)
Ik vraag me af of een VVD onder Rutte sterk naar rechts trekt. Ik denk eerder dat de partij wat in het midden blijft, waardoor de ruimte naar rechts groter wordt dan naar links.
De kiezers die het CDA verlaten, zullen zeker niet naar D66 gaan. Beide partijen delen niet zoveel overeenkomsten en dit maakt een overgang naar D66 niet waarschijnlijk. PvdA en CU zulllen eerder een vangnet zijn voor dwalende CDA kiezers.
In de komende maanden zullen meer lokale fracties hun ongenoegen laten zien. Het borrelt al langer in D66 en de nederlaag bij de Gemeenteraadsverkiezingen hebben de frustaties weer meer naar de oppervlakte gebracht.
De samenhang tussen landelijk en lokaal is al langer afwezig. De ministers in het kabinet staan ver af van de rest van hun partij en zullen zeker niet de stekker uit het kabinet trekken, want zij voelen goed dat daarmee de rol van D66 uitgespeeld is.
Zonder een duidelijk gezicht zal D66 het gat tussen links en rechts niet gaan opvullen. Van der Laan zal er zeker niet in slagen en Pechthold is te populistisch, waardoor een eventuele boodschap niet bij de kiezer zal aankomen.
Alleen een radicale verandering kan deze partij een plaats geven in het politiek spectrum. Volgt D66 de huidige koers dan is de partij ten dode opgeschreven. Trekken ze zelf de stekker er niet uit, dan zal de kiezer dat doen bij de volgende Kamerverkiezingen.
Wat een onzinnig gezever.
Als de leden van D66 willen dat de partij blijft bestaan, dan zal dat gewoon gebeuren. Deze leden delen over het algemeen dezelfde idealen en zullen met of zonder de partij nog steeds bestaan.
Ik schrik van de reacties (niet hier, maar op bijvoorbeeld Telegraaf.nl). Mensen reageren opgelucht en haten bijna die ene partij die volgens hun geen enkele toegevoegde waarde heeft of heeft gehad.
Als ik dat lees, zie ik eigenlijk angst voor het onbeinvloedbare.
Waarom reageren mensen opgetogen als een kleine partij die bestaat uit actieve leden en ‘goede’ idealen zal worden opgeheven?
D66 mag misschien ongeloofwaardig lijken, maar vasthouden aan verkeerde principes zoals de conservatieve partijen graag doen, is naar mijn mening veel gevaarlijker.
Ik heb nog niet landelijk op D66 gestemd, want die leeftijd had ik nog niet, maar hier in Utrecht is de partij bij de gemeenteraadsverkiezingen van 1 naar 3 zetels gegaan.
Een beetje rekening houden met je medemens, openstaan voor nieuwe ideeen, en af en toe wat pragmatiseren lijken mij eerder punten om een partij te steunen, dan om een partij op te laten heffen.
Die enorme haat tegen het redelijke kleintje lijkt inderdaad merkwaardig. Maar is die onredelijk of onverklaarbaar ?
Je ziet in persoonlijke commentaren over de politiek overal verkettering van de Ander, in links, rechts en midden. Wie niet voor ons is tegen ons.
Het gaat niet om haat tegen kleine partijen of actieve mensen. D66 is niet de enige kleine partij, want CU en SGP halen al jaren maar 2 à 3 zetels, dus wat dat betreft geldt die opmerking niet echt.
Waar het wel om gaat is de samenhang in de partij en het doel waar een partij naar streeft. Je kunt wel allemaal enthousiaste mensen hebben, maar als die niet 1 lijn volgen dan geeft het geen duidelijk beeld naar de buitenwereld en daarmee naar potentiële stemmers.
Een partij die doelstellingen niet heeft gehaald zou daarom zichzelf moeten opheffen? Rare redenering, dan kan elke partij zich wel opheffen. Net zoals de VVD nog niet heel Nederland heeft verkocht, de PvdA nog geen socialistische heilstaat heeft gecreëerd, de CU de sharia niet in heeft gevoerd, zo heeft D66 die kroonjuwelen nog niet binnengehaald. Het lijkt mij logisch dat zoiets eerder een reden zou zijn om juist door te gaan.
Het klopt ook niet. Je kijkt met oogkleppen op alleen maar naar de tweede kamer, maar op lokaal niveau en binnen partijen zelf is de boel wel degelijk in beweging gekomen. De meeste gemeenten willen een of andere invloed van de kiezers bij de keuze van de burgemeester, er zijn referenda, burgerparticipatiebeleid e.d. Het is moeilijk te bepalen in welke mate dit is bevorderd door D66, maar enige invloed zal er toch wel zijn.
Daarnaast betekent de verandering van ‘democraten’ in ‘sociaal-liberalen’ ook dat die democratiseringsagenda blijkbaar minder belangrijk werd; een partij gaat zichzelf echt niet opheffen vanwege verouderde programma-items. Is de wens hier misschien vader van de gedachte geworden?
De Nederlandse partijen overlappen elkaar allemaal. Dat een PvdA of een VVD ook iets doet op sociaal of liberaal terrein betekent toch niet dat alle partijen die dat ook doen maar weg moeten? Het lijkt er hier op dat de schrijfster moeite heeft met de ingewikkelde realiteit en haar wereldje lekker simpel wil hebben met maar 2 of drie partijen. En uiteindelijk natuurlijk een grote leider.
Wat wel raar is, is dat alle partijen aan het democratiseren slaan – zelfs de SGP begint vrouwen toe te laten – behalve D66. Daar mogen de leden maar heel weinig, het meeste wordt beslist door het handjevol doorgewinterde congresgangers, ongeveer 25% van die hele partij. Ook typisch dat een partij die het altijd heeft over IT niet eens een forum heeft.
Of ik oogkleppen op heb? Dat betwijfel ik. Ik kijk zeker niet alleen naar de TK.
De afgelopen Gemeenteraadsverkiezingen hebben namelijk laten zien dat D66 veel heeft verloren en dat betekent schijnbaar dat de leden niet in staat geweest zijn op lokaal niveau wel een duidelijke boodschap neer te leggen. Terwijl veel lokale D66 fracties redelijk los staan van de landelijke aansturing.
Wat het opheffen betreft: de oorspronkelijke oprichters hebben met D66 het doel gehad het toenmalige politiek stelsel zodanig te democratiseren dat daarmee de partij vanzelf weer overbodig zou worden al dit doel bereikt was.
Eind jaren ’90 kreeg D66 meer het gezicht van een echte politieke partij door zichzelf een plaats te gegeven in het politiek spectrum.
Het is inderdaad opmerkelijk dat een partij die de mond vol heeft van democratisering zelf daaraan weinig doet. Dat is ook zeker een van de reden voor de huidige problemen.
“en dat betekent schijnbaar dat de leden niet in staat geweest zijn op lokaal niveau wel een duidelijke boodschap neer te leggen.”
Wat bedoel je met schijnbaar? Ik stem met lokale verkiezingen altijd zo lokaal mogelijk (buurtpartijen enzo), maar het viel me op dat deze keer echt alles werd bepaald door het landelijke beeld. Als ergens de PvdA het slecht had gedaan en een lokale partij het goed, kreeg toch de PvdA de winst. Het kan niet anders of dat heeft ook invloed gehad op de CDA/VVD/D66 uitslagen; ook als die het lokaal goed deden hebben ze verloren door hun landelijke imago. Je kunt echt niet zeggen dat D66 lokaal heeft verloren omdat ze het lokaal niet goed deden.
Die doelstelling is inderdaad voor discussie vatbaar: kun je het huidige D66 nou wel of niet afrekenen op (of houden aan) hun idealen uit hun oprichtingstijd. Blijkbaar vind jij van wel, ik vind van niet. Organisaties moeten kunnen veranderen. Een starre organisatie – of het nou een bedrijf of een partij is – heeft geen toekomst. Behalve misschien als het een kerk is :)
@Kalief
Je hebt gelijk in de zin dat het moeilijk is voor lokale afdelingen van landelijke partijen zich te profileren los van het landelijke.
Zeker wanneer er grote onvrede leeft onder de bevolking, zoals nu over het huidige kabinet, is het moeilijk jezelf lokaal neer te zetten. Slechts in een aantal plaatsen is D66 een beetje gegroeid.
Het is zeker een discussie waard:
D66 is wel een onderdeel geworden van de gevestigde orde, maar heeft geen afstand gedaan van het gedachtengoed van de jaren ’60. Alleen trekken ze daaruit een andere conclusie en zullen ze zichzelf niet direct opheffen als het nog eens gaat lukken.
Maar een duidelijke visie ontbreekt ook en dan vraag ik me af wat het bestaansrecht is. Alleen met de zogeheten kroonjuwelen of toch ook een duidelijke standpunt in de huidige maatschappelijk/politieke discussies.
Een starre organisatie kan toekomst hebben, zolang het zichzelf van de buitenwereld weet af te schermen. Voor een politieke partij zal dat niet werken, zie bijvoorbeeld de Boerenpartij als aardig voorbeeld.