Corona in de gevangenis: een jaar lang geen knuffel

Nu we in de tweede coronagolf zijn beland is het ook weer van belang te kijken wat er op risicovolle plekken gebeurt, zoals in de gevangenissen en detentiecentra. Na zeven maanden coronamaatregelen zien we bovendien ook de impact ervan op mensen binnen én buiten de muren.

Minister Dekker kondigde deze week nieuwe maatregelen in de gevangenissen aan. Op 5 oktober zaten volgens de minister zeven gedetineerden na positieve tests in quarantaine. In de vrouwengevangenis in Ter Peel is een gedetineerde positief getest en zijn als gevolg daarvan 40 medegedetineerden in quarantaine gegaan en zit een medewerker in thuisisolatie. De gevangenis in Vught opende deze week een eigen teststraat – de eerste teststraat bij een gevangenis – voor medewerkers. Momenteel zitten vier medewerkers van de PI Vught in thuisisolatie vanwege besmetting. In een cellencomplex in Groningen is bij vier medewerkers corona vastgesteld – 40 medewerkers zitten in quarantaine en alle arrestanten zijn overgeplaatst naar Assen.

Versoepeling deels teruggedraaid

Enkele maatregelen gericht op het beperken van contacten zijn onverminderd van kracht sinds half maart. Alle mensen die nieuw binnenkomen worden in quarantaine geplaatst. Pas als ze klachtenvrij blijken, worden zij op een cel geplaatst en mogen ze deelnemen aan activiteiten.

De meeste maatregelen zijn in de zomer versoepeld en worden nu weer deels aangescherpt. Door de huidige ontwikkelingen moeten activiteiten zoals luchten, arbeid, bezoek en gebedsdiensten weer worden aangepast, omdat binnen maximaal 30 personen mogen bijeenkomen en buiten maximaal 40 personen. Met ingang van half maart werden alle verloven opgeschort en deze zijn pas in augustus weer opgestart. Verlof dat niet voor werk, onderwijs of re-integratie is, wordt nu weer opgeschort.

In de loop van juni werd bezoek weer mogelijk, waarbij bezoekers en gedetineerden gescheiden worden door plexiglas. Daar komt nu bij dat bezoekers het ‘dringend advies’ krijgen om een mondkapje te dragen. Maar familieleden van gedetineerden schrijven in een brandbrief, die op 13 oktober wordt verstuurd aan de Tweede Kamer, dat zij merken dat “gevangenissen bijna geheel op slot gaan voor familiebezoek”. Zoals sinds half maart de indruk is, gaat het in gevangenissen anders dan de minister voorstelt.

Geen mondkapjes, wel meerpersoonscellen

Het personeel draagt mondkapjes als geen afstand kan worden gehouden (bijvoorbeeld bij fouilleren) en krijgen verder voor risicovolle situaties alleen het ‘dringend advies’ om een mondkapje te dragen. Gedetineerden daarentegen mogen geen mondkapje dragen, omdat het nodig zou zijn voor personeel om gedetineerden te kunnen herkennen en om ‘op basis van hun gelaatsuitdrukkingen, hun gemoedstoestand in te kunnen schatten’. Je zou mensen natuurlijk kunnen voorzien van doorzichtige schermen, zo reageerde iemand op Twitter.

Bovendien zijn mondkapjes niet nodig, wan mensen worden toch in quarantaine geplaatst na binnenkomst, aldus de minister. Daarmee gaat de minister weer voorbij aan het feit dat medewerkers steeds in en uit lopen. Het aantal besmettingen in de populatie is velen malen hoger nu dan tijdens de eerste golf, waarmee ook het risico op het meebrengen van besmettingen van buiten naar binnen door personeel veel groter is geworden.

Niet voor niets noemt de Raad voor Strafrechttoepassing en Jeugdbescherming (RSJ) in een vertrouwelijk advies aan de minister het ‘onverantwoord’ op mensen nog steeds met in meerpersoonscellen te plaatsen. De minister beroept zich op de quarantaineregel, maar dat miskent dat het voor mensen zwaar is om acht dagen of langer geïsoleerd te zijn van anderen. Langdurige afzondering kan worden voorkomen als er meer getest zou worden, aldus de SP in een reactie. In een brandbrief van ‘achterblijvers’ (partners, kinderen en ouders van gedetineerden) wordt geopperd dat gedetineerden na verlof ook gebruik zou moeten kunnen maken van de teststraat voor personeel.

Een jaar lang geen knuffel

Mondkapjes dragen en meer testen zijn helemaal geen gekke suggesties, want verlof en contact met geliefden zijn essentieel voor het welzijn van gedetineerden en voor hun re-integratie, zo weet iedereen die er verstand van heeft en erkent ook de minister. Niet onbelangrijk hier is dat we inmiddels zien welke impact de maatregelen in gevangenissen hebben voor mensen binnen én buiten de muren. Sommige mensen komen ineens vrij zonder eerst te hebben kunnen wennen aan het buitenleven tijdens verloven, omdat die waren opgeschort. Ze zijn niet alleen minder goed voorbereid, maar hebben ook last van beperkte mogelijkheden voor sociale contacten, minder vacatures en minder goede bereikbaar van hulpinstanties, zegt criminologe Elanie Rodermond.

“Het is vast even wennen aan het plexiglas en de telefoons, maar het werkt prima!” tweette minister Dekker in juni vanuit de gevangenis in Alpen aan de Rijn. Er verschenen vrolijk berichten over skype, skype en nog meer skype als vervanging van bezoekuren. Maar zo rooskleurig is het voor gedetineerden en hun geliefden na zeven maanden coronamaatregelen niet, zo blijkt uit de brandbrief van partners, kinderen en ouders. Videoverbindingen komen vaak niet tot stand, afspraken worden geregeld afgezegd. En in zijn enthousiasme vergeet minister Dekker even dat het ook een “marteling” is elkaar niet te kunnen aanraken. Als dit tot maart 2021 zo doorgaat, schrijven de ‘achterblijvers’, “dan hebben we pappa een jaar geen knuffel kunnen geven”.

Reacties zijn uitgeschakeld