Comte de Saint-Germain: de man die niet sterft

Eén van de bekendste en controversiële figuren uit de 18e eeuw is toch wel Graaf Saint-Germain (vaak gebruikmakend van vele pseudoniemen, staat hij ook bekend onder de namen Graaf de Surmont, Marquis de Montferrat, Graaf Soltikof, Marquis d’Aymar of Belmar, Graaf de Welldone, Chevalier Schoening en Graaf Tsarogy of Zaraski).

Een uiterst opmerkelijke man: begiftigd met een groot aantal gaven en vaardigheden, die zich met het grootste gemak begaf in de hoogste kringen uit die tijd en veel vermaarde personen tot zijn vriendenkring mocht rekenen. Vooral ook controversieel omdat er van hem gezegd wordt dat hij de man is die niet sterft.

Wie is deze man? De grootste charlatan ooit? Of toch niet?

Controversieel en nog immer mystiek: zijn naam wordt in verband gebracht met alchemie (met een buitengewone voorliefde voor edelstenen, waarvan wordt gezegd hij deze zelf kon produceren of kon vergroten, en niet te vergeten: de vermeende ontdekker van het – o zo gewilde – Levenselixer), Vrijmetselarij en de Orde van het Rozenkruis.

Een avonturier en groot tegenstander van de Franse Revolutie, een gelastigde van Lodewijk XV om een vredesakkoord tusen Engeland en Frankrijk in 1759 te bewerkstelligen, een vredesgezant tussen Duitsland en Oostenrijk in 1761 en gekend bij vele vermaarde figuren uit de geschiedenis, zoals Voltaire, Casanova, Madame de Pampadour, Frederik de Grote en Catharina de Grote.

Een theosoof, begaafd talenkenner (hij sprak tenminste 12 talen, waaronder Nederlands, Russisch, Sanskriet, Chinees en Arabisch), componist, muzikant en schilder. Hij was in staat om tegelijkertijd twee gelijke documenten te produceren (ambidextrie). Zijn handtekening van beide handen waren identiek en dit is zeldzaam, zelfs voor de bekwaamste ambidexter.
Dit alles is al vrij opmerkelijk, maar het vreemdste is wel dat hij beweerde 3000 tot 4000 jaar oud te zijn (en zou dus al hebben geleefd al ten tijde van de bouw van de piramiden in Egypte). Men heeft hem zelden of nooit zien eten of drinken. Hierdoor wordt hij ook in verband gebracht met vampirisme, alhoewel dan niet gedacht moet worden aan het soort vampier zoals de welbekende Dracula.

Het begint al met en bij zijn geboorte (afgezien van zijn eigen bewering dat hij een paar duizend jaar oud zou zijn). In eerste instantie dacht men lange tijd dat hij een afstammeling was van de weduwe van de Spaanse koning Karel II en ene Graaf Adanero, maar na diverse onderzoeken (van theosofen en ene Annie Besant) is men momenteel meer geneigd te denken dat hij rond 1690 is geboren als oudste zoon van Prins Franz Leopold Ragoczy (Francis Racoczi II) van Transsylvanië, een door Keizer Karel VI vogelvrij verklaarde omdat hij weigerde zich aan zijn gezag te onderwerpen. Het gerucht gaat dat Prins Franz zijn nakomeling heimelijk toevertrouwde aan één der laatsten van de Medici-familie, wonende in San Germano (dat ook zijn naam Saint-Germain ethymologisch zou verklaren: ‘Sanctus Germanus’ oftewel ‘heilige broeder’).

Rond 1743 verschijnt hij ineens en vertoeft hij vaak in de hogere kringen in Parijs. Op iedereen die hem leert kennen, maakt hij een grote indruk: een uiterst innemende man, buitengewoon rijk en zeer geleerd, vrijwel altijd gekleed in zwart en wit, opgesierd met diamanten en andere edelstenen. Hij wordt beschreven als een korte tot middellange man van ongeveer 45 jaar oud – tot aan zijn vermeende dood in 1784 – met kleine handen en voeten, donker haar en zeer donkere ogen. Zijn nimmer veranderende en ‘jeugdige’ uiterlijk schrijft hij toe aan het drinken van het Levenselixer. Hij zou een zeer bedreven alchemist zijn en kocht daartoe rond 1750 een huis in Den Haag waar hij zijn alchemistische proeven uitvoerde. Zijn naam duikt ook op in verband met object genaamd ‘The key to one’s Ultimate Truth’, een vreemde kubus gevonden in de archieven van de Vrijmetselarij te Frankrijk.

Over zijn leeftijd en onveranderlijke uiterlijk doen allerlei verhalen de ronde. Hier een anekdote uit 1760: de Gravin von Georgy hoorde dat er een Graaf Saint-Germain was uitgenodigd voor een avondfeest van Madame de Pampadour. De al wat op leeftijd zijnde dame was erg nieuwsgierig naar hem, aangezien zij in Venetie rond 1710 ook had kennisgemaakt met een gelijknamige graaf. Het verbaasde haar dan ook temeer dat hij wel heel veel op deze graaf leek en vroeg of het misschien zijn vader was geweest die zij had leren kennen. Zijn onthutsende antwoord:

‘No, Madame,’ he replied, ‘but I myself was living in Venice at the end of the last and the beginning of this century; I had the honor to pay you court then.’

‘Forgive me, but that it impossible!’ the perplexed countess said. ‘The Count de Saint-Germain I knew in those days was at least forty-five years old. And you, at the outside, are that age at present.’

‘Madame, I am very old,’ he said with a knowing smile.

‘But then you must be nearly 100 years old,’ said the astonished countess.

‘That is not impossible,’ the count told her matter-of-factly, then continued to convince the countess that he was indeed the same man she knew with the details of their previous meetings and of life in Venice 50 years earlier.

Volgens een kerkregister in Sleeswijk is hij rond 1784 in het huis van Karl von Hessen-Kassel (zijn beschermer en één van zijn discipelen) overleden. Het is dan ook op zijn minst vreemd te noemen dat er een tweetal documenten uit respectievelijk 1791 en 1793 (5 en 7 jaar na zijn ‘dood’) voorhanden is, waar zijn – gewaarmerkte – handtekening op staat. Niet minder opmerkelijk: drie personen die hem zeer goed hebben gekend, hebben hem gezien en gesproken in 1793, 1796 en 1802. Zelfs tot op de dag van vandaag geloven sommigen nog steeds dat hij leeft.

Na al deze opsommingen vraag je je af: wie en vooral ook wat is hij? Misschien is het onzinnig om daar je hoofd over te breken en moeten we het maar doen met wat Voltaire ooit eens over Saint-Germain schreef aan Frederik de Grote:

‘C’est un homme qui ne meurt jamais et sais tout.’
(a man who never dies and who knows everything)