ACHTERGROND - De belastingdruk in Nederland is zeven keer zo hoog als honderd jaar geleden. Waarom accepteren we dit? En is die belastingdruk nog wel eerlijk verdeeld?
Nederlandse burgers betalen nu zeven keer zoveel belasting als honderd jaar geleden. ‘Meer dan de helft van het jaar werken we niet voor onszelf, maar voor de belasting,’ aldus prof. dr. Oscar Gelderblom (Economische en Sociale Geschiedenis, UU).
Met andere woorden, de belastingdruk is nog nooit zo hoog geweest. Maar is deze op dit moment eerlijk verdeeld of profiteren grote multinationals van belastingvoordelen waar de burgers de uiteindelijk voor opdraaien?
No taxation without representation
In de Gouden Eeuw was een koopman slechts een maand loon per werkjaar kwijt aan belastingen. De belastingdruk bleef op dit niveau tot 1910, waarna in de periode tot 1950 de belastingen zeven keer zo hoog werden. Maar waarom gingen burgers eigenlijk akkoord met zo’n enorme stijging van de belastingen?
In ruil voor deze belastingverhogingen kreeg iedereen stemrecht. Daardoor werd de overheid gedwongen om belastingen te gebruiken voor onderwijs, volkshuisvesting, gezondheidszorg en sociale zekerheid. Burgers profiteerde dus rechtstreeks van de belastingen die zij betaalden.
Gelderblom: ‘Dit gelijke opgaan van democratisering en fiscale expansie, zien we in alle westerse landen. No taxation without representation.
Doordat de burgers stemrecht kregen, vonden burgers het acceptabel om meer belasting te betalen. Zij hadden nu invloed op wat er met dit geld zou gebeuren. Werden de belastingen voorafgaand aan 1910 voornamelijk gebruikt voor oorlogsvoering, na 1910 waren het vooral de sociale uitgaven waar hoge bedragen naartoe gingen.
En uiteindelijk hebben deze belastingen ook gezorgd voor meer economische groei. Zowel de economische productiviteit als de kwaliteit van leven namen snel toe door aanleg van betere infrastructuur, technologische vernieuwingen in de landbouw, goede opleidingen, en betere huisvesting.
Belasting is politiek
Ondanks de voordelen die hogere belastingdruk met zich meebrengt, kun je je afvragen of die eerlijk is verdeeld. Apple, Amazon, Starbucks en Google profiteren hier van lage belastingen, terwijl de winst op andere plekken wordt gemaakt. Deze multinationals zorgen niet per direct voor meer bedrijvigheid in Nederland, omdat ze vaak alleen een postadres in Nederland nodig hebben om te profiteren. Ook Nederlandse multinationals, zoals Philips en Shell, hebben speciale afspraken over de belastingen die zij moeten betalen met de belastingdienst. Deze afspraken zijn bovendien geheim en het zou dus zo kunnen zijn dat de belastingdruk voor multinationals 0% is.
Wat levert dit de overheid op en waarom laten we deze grote multinationals profiteren, terwijl kleinere bedrijven wel normale belastingtarieven betalen?
Het cruciale verschil: multinationals hebben veel macht. Als zij zich ergens anders vestigen, heeft dat meer effect op de staatskas, dan wanneer kleinere bedrijven of burgers dat doen. Eén procent van de winsten van deze multinationals, is alsnog een flinke bijdrage voor de Nederlandse staatskas. Bovendien kunnen multinationals gemakkelijk verkassen naar een land waar de belastingtarieven nog gunstiger zijn. Voor kleinere bedrijven of burgers is dit doorgaans geen optie.
Europese belastingen om multinationals te tackelen
Hoe kunnen we ervoor zorgen dat de macht van deze multinationals wordt ingeperkt? Is het een optie om belastingen te innen op Europese schaal, zodat het voor een multinational in elk geval niet meer voordelig is om naar een buurland te verhuizen?
Volgens Gederblom is het heel erg lastig om de fiscale autonomie uit handen te geven. Alleen een diepe crisis, zoals een oorlog, kan leiden tot het overdragen van de macht in het fiscale systeem.
Dat blijkt ook uit het verleden. Om de Spanjaarden te kunnen verslaan, verschoof de fiscale macht in Holland in 1579 van stedelijk naar provinciaal niveau. Alle Hollandse steden droegen noodgedwongen tijdelijk belasting af aan het gewest Holland. Uiteindelijk leidde dit tot onafhankelijkheid van Spanje. Maar eigenlijk wilden de steden liever zelf belasting blijven innen.
Ook nu staan weinig mensen te springen om het fiscale stelsel te wijzigen en Europa fiscale macht macht te geven. ‘Er is op dit moment geen politiek klimaat voor Europese belastingen, maar het is niet ondenkbaar,’ zegt Gelderblom.
De verzorgingsstaat in Nederland is gemaakt op nationaal niveau en niet op Europees niveau, maar een dreiging van economische ineenstorting kan zorgen voor een verschuiving in de fiscale autonomie. Of de belastingontwijking van multinationals uiteindelijk zal leiden tot een crisis in Europa, zal de toekomst moeten uitwijzen.
Kijk de lezing ‘Belasting en bedrijven’ hier terug.
Reacties (2)
De oplossing is simpel. Hef als buitenland bronbelasting op uitgaande dividenden, royalty’s en interest richting Nederland (en vanuit Nederland naar belastingparadijzen). Uit concurrentieoverwegingen wil het buitenland dat niet.
Het is ook niet zo dat Apple, Amazon, Starbucks en Google etc. hier lagere tarieven betaald, maar dat de spread (het in NL drukkende verschil tussen inkomende en uitgaande royalty’s en interest) waarover wordt betaald niet zo hoog is.
Waar komt die zin om bedrijven te belasten eigenlijk vandaan? Waarom niet het geld ophalen bij degenen die het meest van de bedrijfsopbrengsten profiteren: de bedrijfstoppen en aandeelhouders? Met belasting op bedrijfswinst heb je totaal geen idee hoeveel een burger (CEO, aandeelhouder, werknemer, klant) nou precies betaalt aan belasting en je heft belasting op een fictieve constructie die ook nog eens veel meer middelen heeft om aan ontduiking/ontwijking te doen dan een individuele burger, zelfs als die burger multimiljonair is.