De bankentaks zou nog wel eens een uitweg uit de crisis kunnen zijn, denkt historicus Jeroen Laemers.
De eurocrisis kost klauwen met geld. Zo kregen we vorige week bijvoorbeeld te horen dat Spaanse banken tot honderd miljard euro aan Europese noodsteun zullen ontvangen. Er is nog wel even gerommel over de vraag of dit geld direct aan de banken wordt uitgekeerd of dat de lening gaat lopen via de Spaanse staat, maar de volgende bailout is hoe dan ook een feit.
De eurocrisis is een bankencrisis
Deze laatste noodgreep is symptomatisch voor de eurocrisis als geheel. Banken krijgen miljarden euro’s toegeschoven om maar vooral niet om te vallen. Zo kwam Spanje in eerste instantie in de problemen door een barstende vastgoedbubbel. De Spaanse bankensector werd hierdoor hard getroffen en moest keer op keer uit de brand worden geholpen door de Spaanse overheid. Mede als gevolg hiervan verdubbelde de Spaanse overheidsschuld tussen 2008 en 2012 van 36% tot 72% van het BNP. Door deze extreem snelle stijging liep de rente op Spaanse staatsobligaties keihard op en dreigt Spanje de overheidsschuld niet langer te kunnen financieren.
In Ierland is iets vergelijkbaars aan de hand. Als direct gevolg van een barstende vastgoedbubbel kwamen Ierse banken in grote problemen. De Ierse staat leende vervolgens miljarden bij de Europese Centrale Bank om met dit geleende geld de bankensector overeind te houden.
Hoewel binnen de eurozone structurele economische verschillen bestaan, bijvoorbeeld in arbeidsproductiviteit, zijn deze verschillen niet de primaire oorzaak van de crisis. In eurolanden als Slovenië en Slowakije is de arbeidsproductiviteit namelijk aanzienlijk lager dan in Noordwest-Europa, maar van bailouts is daar vooralsnog geen sprake. Ierland daarentegen, kent een erg hoge arbeidsproductiviteit, maar is wél een probleemland.
Kortom: de voornaamste oorzaak van de eurocrisis is simpelweg dat commerciële banken zwaar investeerden in producten die uiteindelijk het geld niet waard bleken (Spaans en Iers vastgoed, maar ook Griekse staatsobligaties). Vervolgens kwam de rekening bij nationale overheden te liggen, die hierdoor op hun beurt ook in de problemen kwamen.
Verliezen zijn voor losers
In de jaren voorafgaand aan 2008 hebben banken die investeerden in Spaans of Iers vastgoed en Grieks schuldpapier gigantische winsten behaald, buitensporige salarissen betaald en volslagen absurde bonussen uitgekeerd. Echter, toen de zaak in elkaar donderde gaven de bankiers niet thuis en mochten overheden (en dus belastingbetalers) opdraaien voor de rekening. En om die rekening überhaupt te kunnen betalen, worden overheden vervolgens tot drastische bezuinigingen gedwongen. Met andere woorden: terwijl bankiers hun geld aan het tellen zijn, gaat voor de rest van ons de pensioenleeftijd omhoog, worden zorgverzekeringen uitgekleed en wordt het volgen van hoger onderwijs duurder en duurder.
Om de zaken in een nog schriller perspectief te plaatsen, de Ierse overheid sluisde inmiddels 85 miljard euro door naar de bankensector. Aangezien Ierland zo’n 4,6 miljoen inwoners telt, wil dit zeggen dat iedere Ier ongeveer 18.500 euro heeft moeten bijdragen aan de bailout van de Ierse bankensector. In 2006 verdiende een Ierse werknemer gemiddeld tweeduizend euro netto per maand. Zodoende moeten alle Ieren (inclusief zuigelingen en bejaarden) ruim een half jaar gratis werken om de hopeloos verkeerde investeringsbeslissingen van hun financiële sector te compenseren. En dat is nog voordat de onvermijdelijke rente op de noodleningen in de berekening wordt betrokken. Schuldslavernij is weer helemaal terug.
Wat kunnen we eraan doen?
Allereerst dient er een einde te komen aan de huidige situatie van private winsten en publieke verliezen. Idealiter gaan banken voortaan dus gewoon failliet. Helaas zijn banken behalve commerciële bedrijven ook noodzakelijke onderdelen van de financiële infrastructuur. Bovendien kan het faillissement van één enkele bank een domino-effect hebben en de financiële sector van een heel land of werelddeel ontregelen. En zonder financiële infrastructuur is economische groei of herstel onmogelijk.
Als het zodoende niet goed mogelijk is falende banken failliet te laten gaan, dan moeten deze zelfde banken in goede tijden maar preventief bijdragen aan de publieke zaak. Gezien de exorbitante winsten die banken maken in tijden van economische voorspoed, is hiervoor meer dan voldoende ruimte. Het enige alternatief voor een dergelijke regeling is erin toe te stemmen als een brave muppet zo nu en dan een half jaartje gratis te willen werken.
De Europese Commissie heeft dan ook voorgesteld een belasting op financiële transacties in te voeren. De vier grootste economieën van de eurozone, Duitsland, Frankrijk, Italië en Spanje, zijn vóór. Een meerderheid van EU-landen, waaronder Groot-Brittannië en Nederland, is echter tegen. Voorlopig komt deze taks er dus niet. Overigens is een financiële transactietaks wellicht niet de meest efficiënte oplossing. Het CPB is bijvoorbeeld van mening dat andere belastingvormen beter zouden werken. Niettemin lijkt een belasting op financiële transacties op dit moment in Europees verband het meest haalbaar. Naar schatting levert dit 57 miljard euro per jaar op. Dit betekent dat we na een paar jaar sparen aardig op weg zijn de kosten van alle bailouts terug te verdienen.
Van de Nederlandse politieke partijen is vooral de VVD tegen een financiële transactietaks. Het grootste bezwaar van deze partij is dat een dergelijke belasting de economische groei beteugelt. Uiteraard heeft de VVD daar helemaal gelijk in, net zoals milieuheffingen bijvoorbeeld slecht zijn voor de economische groei. Toch zien we doorgaans graag dat milieuvervuiling afdoende wordt voorkomen, opgeruimd of gecompenseerd. Als dit betekent dat een fabrieksbaas hierdoor een cocktailtje minder kan wegtikken op de Bahama’s nemen we dat vervolgens ook voor lief. Waarom zouden we bankiers anders behandelen? Ook in de financiële sector zou moeten gelden: de vervuiler betaalt.
Foto flickr cc 401(k)2012
Reacties (18)
De Klant betaalt uiteindelijk toch, vind het ehele huidige monetiare systeem sowiso achterlijik. Als je er even lang LOGISCH over na gaat denken. Maar ja wie ben ik
Ierland is niet langer een ‘probleemland’ te noemen, de bezuinigingen hebben de gewenste effecten gehad en niet lang geleden betraden de Ierland weer voorzichtig de obligatiemarkt. De enige gelijkenis met Spanje is wat het balletje heeft doen rollen, niet waarom de crisis voortduurt.
En het voornaamste argument tegen een financiële transactietaks is volgens mij toch gewoon dat high frequency trades zich net zo makkelijk naar Londen (want open markt binnen de EU) laten verplaatsen? Een FTT werkt alleen als hij EU-breed en het liefst zelfs wereldwijd wordt ingevoerd. Anders verplaats je een enorme hoeveelheid transacties gewoon richting buitenland, wat volgens mij alleen maar slecht is voor onze eigen financiële sector, terwijl je niets bereikt in termen van risico’s. Het levert alleen wat geld op dat door de banken toch op de klanten zal worden afgewenteld.
Als je de bankensector wil hervormen, dan moet dat bottom-up gebeuren. Verplaats je geld naar de Triodos, of desnoods naar de Rabobank. Maar als het volk niet bereid is om hun kritiek op de banken in daden om te zetten dan zal in elk conflict tussen een niet-totalitaire overheid en de banken de overheid het onderspit delven. Besef goed hoe machtig je vijanden zijn, en al helemaal hoe zwak je eigen hand is. Sun Tzu en al dat.
@002: Jij schreef: “Ierland is niet langer een ‘probleemland’ te noemen, de bezuinigingen hebben de gewenste effecten gehad en niet lang geleden betraden de Ierland weer voorzichtig de obligatiemarkt.”
Een citaat uit een recent artikel uit de Irish Times:
IRISH PEOPLE’S finances are continuing to deteriorate with the number who say they have less than €25 to spend each week once all essential bills have been paid increasing sharply over the last three months, according to research published by the Irish League of Credit Unions (ILCU).
Its second What’s Left tracker survey of the year found that 1.82 million adults say they have less than €100 a month to spend after bills are paid. This compares with a figure of 1.64 million it recorded in April.
Je zou hooguit kunnen zeggen dat de Ierse banken er weer bovenop zijn…
Ik ben overigens voorstander van een FTT in Europees verband. Een wereldwijde taks zal er toch niet komen.
Ik vind niet dat die cijfers Ierland tot een probleemland maken. Ze geven blijkbaar al hun geld uit, waarvan je zou kunnen zeggen dat het goed is voor de economie. Als de krimp een halt is toegeroepen kunnen ze de crisis uitgroeien, want het systeem en de mentaliteit zijn verder gezond.
Hilarisch trouwens hoe die correspondent beneden aan het artikel nog even opmerkt dat alle resultaten een betrouwbaarheid van 95% hadden, terwijl het artikel alleen maar puntschattingen zonder foutmarges bevat.
Huh?
Dit is wat er gebeurde:
1) Ierse overheid geeft 85 miljoen euro aan bankensector
2) Ierse overheid moet hierdoor fors bezuiningen
3) minder geld voor onderwijs, wegenbouw, gehandicaptenzorg, etc
4) oplopende werkloosheid, ineenstortende economie
5) 1,82 miljoen volwassen Ieren (op een totale bevolking van 4,6 miljoen) hebben minder dan 25 euro per week te besteden aan kleding, hobby’s, vakantie, etc.
En dit is volgens jou geen probleem, omdat de Ieren “al hun geld uitgeven, waarvan je zou kunnen zeggen dat het goed is voor de economie.”
De Ieren geven alles uit omdat ze niks meer te makken hebben. En dat is dus niet goed voor de economie. (Maar de banken zijn gered!)
Die 85 miljoen waren ze sowieso kwijt, als ze de banken failliet hadden laten gaan dan waren mensen hun spaargeld en pensioenen kwijt geweest, wat de staat dus alsnog op zou hebben moeten hoesten. Dus er rest dan slechts de keuze of je het probleem voor je uit gaat schuiven en schulden gaat maken of de bestedingsruimtes van de gemiddelde Ier laat dalen. Dat laatste is gebeurd, en dat is goed voor de toekomst. Als mensen meer geld hadden was er extra risico dat ze de economie er niet mee zouden stimuleren (door het aan buitenlandse banken te geven of buitenlandse producten ervan te kopen).
Totaal fout die “bankenbelasting”:
Direct nationaliseren (eventueel m.u.i. van de coöperatieve) en al die graaiers aan de top de straat op ;-)
Schoenmaker, blijf bij je leest.
Dat geldt dus ook voor historici, zo blijkt weer.
Niet begrepen wordt dat als banken in de problemen komen dat dat een verschijnsel is, geen oorzaak.
De bankenellende heeft twee oorzaken:
– de VS hypotheekzwendel, ontbrekend effectief toezicht daar
– het euro misbaksel.
Bankenbelasting lost niets op, leidt er alleen toe dat bankklanten de schulden mogen betalen via hogere tarieven.
De schulden die er al zijn gaan niet weg, het geld is al grotendeels weg.
We moeten nu twee dingen doen:
– banken echt onder toezicht stellen
– het euro misbaksel ten grave dragen, en weer valuta per land invoeren
@004: Jij schrijft: “Niet begrepen wordt dat als banken in de problemen komen dat dat een verschijnsel is, geen oorzaak.
De bankenellende heeft twee oorzaken:
– de VS hypotheekzwendel, ontbrekend effectief toezicht daar
– het euro misbaksel.”
De “VS hypotheekzwendel” is toch door banken veroorzaakt? En ze zijn daardoor toch ook zelf in de problemen gekomen? Dan is het dubieuze optreden van banken toch oorzaak geweest van de crisis en niet alleen verschijnsel?
De oorzaak was ontbrekend toezicht.
Jeroen Laemers: “Als het zodoende niet goed mogelijk is falende banken failliet te laten gaan, dan moeten deze zelfde banken in goede tijden maar preventief bijdragen aan de publieke zaak.”
– Het is natuurlijk heel goed mogelijk, maar van ‘links’ tot ‘rechts’ is de politieke wil er niet. Want men is op school gehersenspoeld.
Banken worden door de centrale bank permanent van zo goed als gratis geld voorzien, en ze dan voor transacties gaan belasten: volgens mij probeert iemand in dit artikel zowel het paard achter de wagen te spannen, als ook het perpetuum mobile uit te vinden.
Jeroen Laemers: “Helaas zijn banken behalve commerciële bedrijven ook noodzakelijke onderdelen van de financiële infrastructuur.” Gaap.
Jeroen Laemers: “Bovendien kan het faillissement van één enkele bank een domino-effect hebben en de financiële sector van een heel land of werelddeel ontregelen.” Gaaaap.
Jeroen Laemers: “En zonder financiële infrastructuur is economische groei of herstel onmogelijk.” Nog grotere gaap. Is dit de tekst van een kerkdienst?! Of spreek je deze tekstjes uit voorafgaande de maaaltijd?
@005: Jij schreef: “Jeroen Laemers: “Helaas zijn banken behalve commerciële bedrijven ook noodzakelijke onderdelen van de financiële infrastructuur.” Gaap.
Jeroen Laemers: “Bovendien kan het faillissement van één enkele bank een domino-effect hebben en de financiële sector van een heel land of werelddeel ontregelen.” Gaaaap.
Jeroen Laemers: “En zonder financiële infrastructuur is economische groei of herstel onmogelijk.” Nog grotere gaap. Is dit de tekst van een kerkdienst?! Of spreek je deze tekstjes uit voorafgaande de maaaltijd?”
Dit zijn feiten (of je er nu blij mee bent of niet). Nu kun je heel hard roepen dat alles eigenlijk heel anders had moeten zijn, maar op dit moment kun je kiezen tussen een bankentaks of niks.
Wat is je alternatief? (Afgezien van het er helemaal niet mee eens zijn.)
Hoeft natuurlijk niet.
In de goede oude tijd hadden wij de Post Cheque en Girodienst, die vrijwel het hele particuliere betalingsverkeer verzorgde, onderdeel van het staatsbedrijf PTT.
Of het zo nodig was geweest ABN Amro te redden als die niet het betalingsverkeer in handen had gehad is de vraag.
@008 Gewoon: geld bijdrukken en daarmee de staatsschuld afbetalen.
M.i. is het eerste wat moet gebeuren de euro afschaffen.
Er is helemaal geen behoefte aan een bankentax van 600 mld. Elk jaar een bankschandaaltje met een flinke boete heeft het zelfde effect. “Banken willen een gezamenlijke Libor-schikking” http://tinyurl.com/cqoj6mk
Het inbrekersgilde loopt zich warm om met Opstellen en Teeven ook een gezamenlijke schikking te treffen, scheelt weer een hoop kosten bij justitie en klassenjustitie is er niet alleen voor de banken.
De monetaire problemen zijn slechts een symptoom van de crisis die schaartse heet…
Onzin. Symptoom van hebberigheid doorgedreven, laten we het niet meer maken dan het is: de bankroof van de eeuw. Maar dan met de bank als rover.