Max Molovich, auteur op Sargasso

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | The fear of 13

5 oktober 2017 , 15:30 , door Max Molovich

Er zijn van die dingen die ik niet kan uitstaan. Dat je bijvoorbeeld iemand ziet die heel erg op iemand anders lijkt, maar dat je maar niet kan bedenken op wie. Je weet dat het ergens voor het oprapen ligt, maar het juiste antwoord blijft hangen in de krochten van je onwelwillende brein. Ik keek naar het gezicht van Nick Yarris in de documentaire The Fear of 13. Vooral als hij lachte en zijn tanden ontblootte, leek hij op iemand. Een minister misschien. Of iemand uit onze straat. Een collega dan? Ja, een collega. Verdomme, het was Maurits! Nee, toch niet. Mijn oude wiskundeleraar dan? Nee, ook niet.

Ik moest me op zijn lach concentreren. Nick Yarris is een witte man met een kale kop. Die kale kop moest weg. Onlangs zappte ik langs RTL4 en zag ik twee aangeklede bostrolletjes tegenover Linda de Mol zitten. Zwaar gerimpelde gezicht, ineengekrompen houding alsof de hemel op hun schouders rustte, droefgeestige oogopslagen. Maar achter die diepe rimpels ingemetseld zag ik het gezicht van iemand die ik herkende. Het duurde even, maar toen begreep ik dat ik naar het programma The Story of My Life keek, waarin bekende Nederlanders zich tot hun bejaarde zelf laten grimeren om terug te kijken op een leven dat deels nog geleefd moet worden. Wesley en Yolanthe waren er een tijdje geleden ook in te gast. Ik zag Yolanthe toen met tranen in haar ogen tegen Wesley zeggen dankbaar te zijn voor het mooie en rijke leven dat ze hadden geleefd en dat ze na al die tijd nog samen waren. Mijn inlevingsvermogen duizelde van deze hallucinante liefdesverklaring waarin duizenden clichés harmonieus werden samengesmeed tot iets unieks. Maar terug naar de trolletjes: toen ik wist dat ik die rimpels weg moest denken, zag ik vrij snel dat een van de trolletjes Carlo Boszhard was.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Lady Di

31 augustus 2017 , 15:30 , door Max Molovich

Vlak na het Achtuurjournaal van 31 augustus 1997 zag ik Wim T. Schippers en Hugo Brandt Corstius zich in Zomergasten (hashtag #zg97) verbazen over alle aandacht die het overlijden van Lady Di zojuist had gekregen. Ik begreep er ook niks van. Ik wist wel dat Lady Di een populair persoon was (zelfs een stel semi-intellectuele vrienden van mijn ouders had ik eens vol bewondering horen praten over de manier waarop ze een interview over haar scheiding had gegeven), maar het was me een raadsel waarom. Ze werd geroemd om haar authenticiteit en warmte, maar ik had altijd alleen maar effectbejag gezien. Het nieuws over haar dood nam ik met enig schouderophalen tot mij.

Na een paar minuutjes vol ongeloof over zoveel oppervlakkigheid, besloot Wim T. Schippers dat het tijd was om naar het eerste fragment van Hugo Brandt Corstius’ ideale tv-avond te gaan. En zo kwam het dat ik, samen met Hugo Brandt Corstius en Wim T. Schippers, naar stilstaande beelden van een schilderij van Piet Mondriaan zat te kijken. Als ik het mij goed herinner, want helemaal zeker ben ik er niet meer van. Ik weet wel zeker waar de rest van Nederland naar zat te kijken.

De rest van Nederland zat naar RTL te kijken, waar ze al de hele dag onophoudelijk over de gebeurtenissen en Londen en Parijs uitzonden. Althans, dat leerde ik later: de dood van Lady Di was het moment dat RTL groot werd. Waar de NOS enkel in de journaals berichtte over de gebeurtenissen (en zich beperkte tot de feiten), daar bracht RTL de hele dag nieuwe berichtgeving. En de mensen smulden ervan. In de documentaireserie ‘Lady Di & Dionne’ zegt Pia Dijkstra tegen Dionne Stax dat het Achtuurjournaal een adequaat beeld had geschetst van de gebeurtenissen. En dat had het ongetwijfeld gedaan, maar de slag om de kijker hadden ze die dag verloren. Bij RTL hadden ze wél begrepen wat er gebeurd was.

Recensie Zomergasten | Claudia de Breij

28 augustus 2017 , 07:00 , door Max Molovich

COLUMN, RECENSIE - Om eerlijk te zijn: Claudia de Breij stond niet heel erg hoog op mijn lijstje van mensen die ik graag beter wilde leren kennen in een drie uur durend interview. En ook na drie uur Claudia de Breij voel ik niet de minste behoefte om een show van haar te gaan zien. Maar als Zomergast vond ik haar niet onaardig. Het was niet wereldschokkend, maar dat hoeft ook niet altijd. Het meest opzienbarende was een bewust ingelaste pijnlijke stilte. En de bekentenis dat Claudia’s moeder meer moeite had met haar coming out dan haar vader. En Judy Garland kwam nog even langs in de gedaante van een vlieg op zoek naar een slokje wijn. Het interview kabbelde rustig voort en de fragmenten gaven een aardig inkijkje in haar interesses en kijk op de wereld. Nu heeft Claudia de Breij een kijk op de wereld waarin ik me wel enigszins herken. Dat helpt ook mee in de waardering van zo’n avond.

Het allereerste fragment in deze laatste aflevering van Zomergasten ging over een vrouw die in haar leven vijfhonderd truien had gebreid die nooit waren gedragen. Dat op zich vond ik al een mooi, ontroerend gegeven. Loes heette de vrouw. We zagen haar zitten op een podium. Een bandje kwam naast haar staan en zette ‘Happy together’ van The Turtles in. Waarna de straat langzaam volstroomde met dansende mensen die de truien van Loes droegen. “Ik vind het mooi als een kunstenaar iets laat zien wat anders ongezien was gebleven”, zei De Breij hierover. Een paar fragmenten later vertelde Annie M.G. Schmidt dat ze helemaal niet van plan was om schrijver te worden, totdat een redacteur van Het Parool, waar zij als chef documentatie werkte, vroeg of ze wat voor een personeelsavondje wilde doen. Annie M.G. Schmidt opende toen een la vol met versjes. En de rest is geschiedenis. Oftewel: als we Annie M.G. Schmidt mochten geloven, dan hadden de versjes van Annie voor hetzelfde geld als de truien van Loes kunnen eindigen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 28-09-2022

Recensie Zomergasten met Frans de Waal

21 augustus 2017 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Wat zou het aardig zijn, dacht ik voorafgaand aan Zomergasten met Frans de Waal, als we geen enkele aap te zien krijgen vanavond. Dat hij ons fragmenten zou voorschotelen die hem ontroeren en doen huiveren, dat hij verhalen zou vertellen over verloren liefdes en vervlogen obsessies. Het mocht niet zo zijn: het stikte van de apen. Zo nu en dan onderbroken door een enkele olifant of papegaai. Frans de Waal is primatoloog en aan deze avond te oordelen, heeft hij weinig andere interesses dan zijn eigen vakgebied.

De Waal is duidelijk ook niet iemand die veel televisie of films kijkt. Bijna alle fragmenten die hij liet zien, hadden iets met zijn werk te maken. Daar zaten soms best interessante fragmenten tussen (een hyperintelligente papegaai, een chirurg die ruziede met de anesthesist), maar meestal was het fragment een wat slap, vrijblijvend kapstokje voor een punt dat hij wilde maken. Vaak kende hij de dieren (inclusief de mensen) die we in de fragmenten zagen persoonlijk. Had hij ermee gewerkt. Ik kreeg eigenlijk nooit het gevoel dat hij een fragment had gekozen omdat het fragment zelf iets bij hem teweeg had gebracht. Het fragment uit een reportage over Nico Tinbergen (een van de grondleggers van de ethologie), was volgens mij door de redactie van Zomergasten aangedragen en pas kort daarvoor voor het eerst door Frans de Waal gezien. In het meest ontroerende fragment van de avond nam primatoloog Jan van Hooff afscheid van de 59-jaar oude chimpansee Mama.

Recensie Zomergasten met Rosanne Hertzberger

24 juli 2017 , 07:00 , door Max Molovich

RECENSIE - Zomergasten met Rosanne Hertzberger eindigde met de overpeinzing dat het goed is om zo nu en dan uit de kudde te stappen en je eigen weg te gaan. Aanleiding was Whitney Houston die tijdens de Superbowl van de Star Spangled Banner een powerballad in vierkwartsmaat had gemaakt in plaats van het driekwartswalsje dat het hoort te zijn.

De kudde was de rode draad van deze aflevering. De avond begon met een fragment van Dances with Wolves waarin Kevin Kotsemmer samen met een stel Sioux-indianen op een kudde bizons jaagt. Tegelijk ging dat fragment vooral over het kuddedier waarover het de rest van de avond ging: de mens. Die, zo doceerde Rosanne Hertzberger ons in haar eerste poging ons wereldbeeld een klein zetje te geven, al sinds het begin der tijden pas stopt met het doden van een bepaalde dierensoort als het laatste exemplaar op z’n bordje ligt. De indianen hebben meerdere bizonsoorten doen uitsterven en het was volgens Hertzberger ook geen toeval dat de mammoet ophield met bestaan toen de mens voet aan wal zetten in Europa. Oftewel: de jager-verzamelaar die volgens de overlevering zo in harmonie met de natuur leefde, had een broertje dood aan die natuur. Goed dat het eens gezegd is.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Marathoninterviews met dode mannen

13 juli 2017 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Omdat ik de laatste tijd weinig zin heb om mijn televisie aan te zetten of, als ik het toch doe, weinig tegenkom dat de moeite van het kijken waard is, voel ik mij genoodzaakt mijn vertier elders te zoeken. Momenteel is dat vooral in oude uitzendingen van de marathoninterviews die de VPRO jaarlijks in komkommer- en kersttijd houdt voor de radio. Al die interviews zijn online te vinden via uw favoriete podcaststreamprogrammaatje. Wat leven we toch in een mooie tijd!

Het voordeel van luisteren is dat je het tijdens iets anders kan doen. Het bereiden van een eenvoudige doch voedzame maaltijd bijvoorbeeld, kun je prima combineren met een uurtje luisteren naar A.L. Snijders die aan Wim Brands vertelt waarom hij de hoerenbuurt van Amsterdam verruilde voor het platteland van Overijssel. Tijdens het opvouwen van de was, later die avond, ga je fijn weer verder waar je bent gebleven en kun je instemmend mee knikken met Snijders die vertelt dat hij ooit met een demonstratie mee deed en jaloers was op de mensen die aan de kant stonden. Dáár hoorde hij thuis, aan de zijlijn.

Momenteel luister ik in etappes naar mijn favoriete marathoninterview tot nu toe, die waarin H.J.A. Hofland aan de tand wordt gevoeld door Ischa Meijer, gehouden in de eerste week van de achtste maand van 1986. Het marathoninterview dat ik daarvoor beluisterde vond twee weken later plaats tussen Karel van het Reve en aartsmompelaar Martin van Amerongen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Herman Brusselmans en Aafke Romeijn

22 juni 2017 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - ‘Val dood’ heette de columnreeks die Herman Brusselmans ergens halverwege de jaren ’90 maakte voor de VPRO-radio. Elke donderdagavond, rond een uur of elf tijdens het Villa 65-programma van Fons Dellen, heide Herman Brusselmans iets of iemand de grond in. En wie het er niet mee eens was, kon dood vallen. Stukjes boordevol vrolijke haat en bloemrijke beledigingen, allemaal verteld met die kurkdroge, monotone tongval van de Mooie Jonge Oppergod der Vlaamse Letteren.

Het waren Brusselmans hoogtijdagen. Met zijn Ex-trilogie had hij het autobiografische absurdisme naar een hoogtepunt gebracht en nu was hij met de Guggenheimer-trilogie bezig heel bekend België en Nederland te kakken te zetten. En passant had hij met ‘Guggenheimer rook aan zijn neus’ (afkomstig uit Uitgeverij Guggenheimer) vermoedelijk de beste beginzin uit de hedendaagse literatuur geschreven. Ik vrat alles wat Brusselmans mij voorschotelde en het smaakte heerlijk.

Met Guggenheimer kon Brusselmans nog grover te zijn dan hij toch al was. Tot mijn grote vreugde. Maar het werd niet door iedereen gepikt. In het jaar 2000 werd Brusselmans door modeontwerpster Ann Demeulemeester voor het gerecht gesleept omdat Guggenheimer haar een ‘dwergpoliep met puitenogen en haar van op haar pruim tot op haar rug’ had genoemd. Dat Ann Demeulemeester dit destijds deed, werd door het literaire wereldje in de lage landen schandalig bevonden. Censuur! De autonomie van de kunstenaar was in gevaar! De vrijheid van meningsuiting bekneld! De enige die weigerde een steunbetuiging te ondertekenen, waren Gerard Reve en Joop Schafthuizen die het meer dan terecht vonden dat deze vuilbekkerij eens een keertje werd aangepakt. Ironisch genoeg was Herman Brusselmans een literaire nakomeling van Gerard Reve.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Nothing is forgiven

15 juni 2017 , 15:30 , door Max Molovich

RECENSIE - Zineb El Rhazoui is aan de telefoon en rookt een sigaret. De aanval op de redactie van Charlie Hebdo waarbij acht tekenaars, een bezoeker en een politieagent werden doodgeschoten, is alweer even geleden. Zineb zat in Marokko toen de aanval plaatsvond. ‘Had ik je al verteld dat ik zwanger was’, zegt ze dan ineens. Het floept eruit. Ze kijkt vluchtig de camera in. En dan naar haar sigaret. Betrapt. Zelfs als al je vrienden zijn vermoord en jij bent ondergedoken omdat ze niet kunnen uitstaan dat je nog kan zeggen wat je wilt, ontsnap je niet aan de sociale druk. Gij zult niet roken als gij zwanger zijt.

De makers van Nothing is Forgiven volgden haar sinds 2011, toen ze tijdens de Arabische lente in Marokko demonstreerde. Ze joeg de autoriteiten en religieuze fanaten op de kast, vlucht uit Marokko, vestigt zich in Parijs en komt terecht bij Charlie Hebdo, in een warm bad. We zien haar door een soort kluisdeuren naar binnen stappen. Ze is op de redactie. ‘Hallo schoonheid’, zegt iemand tegen haar. Eindelijk thuis.

Zineb rookt een sigaretje. Beneden ziet ze een orthodoxe moslim zijn fiets neerzetten. De moslim loopt richting de ingang van de redactie. Zineb dooft haar sigaret en loopt naar de redactie. ‘Er loopt een salafist buiten’, zegt ze, ‘en de politie heeft hem niet eens tegengehouden. We moeten de deur dicht doen’
‘Wat is dit voor racisme?’, zegt een van de redactieleden.
‘Ik waarschuw maar’, zegt ze, ‘ik had ook gewoon m’n sigaret kunnen blijven roken. En als hij zich dan had opgeblazen, dan had ik gedacht: had ik ze maar gewaarschuwd.’
We zien een breed grijnzende Cabu naar Charb lopen om hem iets grappigs in de krant te laten zien.
‘Het kan ze geen bal scheen’, zegt ze verbijsterd. ‘En dan ‘bam’, ineens een luide knal.’ Ze loopt naar de deur en kijkt door het kijkgat. ‘Hij is niet gekomen’, zegt ze.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022 copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Geen bal op tv | Lidice

18 mei 2017 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Een oude vrouw loopt over een grasveldje. Ze is gedrongen, heeft krullend blauwgrijs haar en doet me aan wijlen mijn oma denken. ‘Zo liep je naar de keuken’, zegt ze in het Tsjechisch. En je ziet haar door een denkbeeldige gang lopen. Ze gaat een denkbeeldig hoekje om en staat in de denkbeeldige keuken. ‘Hier sliep ik vaak’, zegt ze. Ze lacht.

Het treurigste gevoel dat ik ken, is de weg kennen in een huis dat niet meer bestaat, schreef Rudy Kousbroek. Deze vrouw kende de weg in een dorp dat er niet meer is. Lidice, op 10 juni 1942 met de grond gelijk gemaakt toen de Nazi’s de dood op Heidrich wilden wreken.

De nu 85-jarige vrouw was toen een meisje van tien en is een van de weinige bewoners die de vergeldingsactie heeft overleefd. De meeste van haar leeftijdgenoten waren vergast in Chelmno, zij werd naar Duitsland gestuurd omdat ze kennelijk aan een aantal Arische rassenkenmerken voldeed. Blond haar had ze niet. En blauw ogen ook niet. Het inmiddels 85-jarige meisje van tien weet niet waarom zij tot de uitverkorenen behoorde die de dans ontsprongen.

In Nazi-Duitsland werd ze liefdevol opgevangen door een Duits echtpaar. Ze kreeg een andere naam. Toen de oorlog was afgelopen ging ze weer terug. Ze kreeg niet de kans om afscheid te nemen van haar pleegouders. Ze had een foto mee, die haar tante verscheurde toen ze weer terug in Tsjechië was.

Geen bal op tv | Needybot, Westworld en Marina Abramovic

13 april 2017 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Needybot ziet eruit als de liefdesbaby van Chewbacca en R2D2, een uit de kluiten gewassen bontmuts met één aandoenlijk oog. En altijd een koptelefoon op. Hij kan niks. Het enige wat hij kan, is hulp nodig hebben. Hulp om de trap op te gaan, hulp om bevrijd te worden, hulp om de deur open te krijgen, hulp om zich om te draaien. Needybot heeft één doel: zoveel mogelijk mensen binnen reclamebureau Wieden & Kennedy ontmoeten. Hij onthoudt iedereen. Wat hij met zijn kennis doet, is onduidelijk.

Ik kreeg vrij snel medelijden met Needybot. Met z’n grote vragende oog en zijn hulpbehoevendheid als raison d’être. Gemaakt om ervoor te zorgen dat wij hem helpen, zodat wij een goed gevoel over onszelf krijgen. Ergens wordt hij niet helemaal serieus genomen. Mensen zeulen wat met hem af en helpen hem, maar dat doen ze alleen maar omdat hij geprogrammeerd is om hulp te vragen. En omdat het nu nog leuk is. Het lijkt alsof hij hulp wil. Maar dat wil hij niet. Hij heeft geen wil. Zijn wil is code. En dat voelt heel eenzaam.

In een artikel van de New Yorker over de vraag of robots niet, net als dieren, rechten zouden moeten hebben, las ik over een Canadees experiment met een liftende robot. De robot moest in Californië komen en was geprogrammeerd om langs de kant van de weg te staan, zijn duim op te steken en heel basale gesprekjes te voeren met de mensen die hem meenamen. Je kon hem geloof ik volgen op Twitter. Maar op een gegeven moment liet hij niks meer van zich horen. Zijn makers vonden hem op een vuilnisbelt terug, in elkaar geslagen. Zijn fans waren kapot van verdriet. En diep teleurgesteld in de mensheid. Datzelfde artikel verhaalde over een generaal die schietoefeningen op robots had stopgezet omdat hij het ‘inhumaan’ vond. Allemaal projectie, maar is ons vermogen onszelf te zien in de ander, ook al is dat een machine, niet wat ons onderscheidt van de meeste dieren en psychopaten?

Geen bal op tv | Een man en zijn verzameling

6 april 2017 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - De man verzamelde pennen. Hij had er al meer dan honderdduizend. Zijn vader was ermee begonnen. En hij was ermee door gegaan. Valerio gaf hem vier pennen, die hij allemaal nog niet had. De belangrijkste pen was een pen in de vorm van een bloem met roze blaadjes. Ik herkende de pen. Dit was dezelfde pen waarmee Remco Campert de standen en uitslagen van de Scrabble-wedstrijdjes noteert die hij met zijn geliefde speelt.

Ik schatte de man iets jonger dan Remco Campert. ‘U woont eigenlijk in een etuit’, zei Valerio. ‘Ja, zo zou je het kunnen zeggen’, zei de man. Waar je ook keek, hingen pennen. Aan de muur en aan het plafond. In elke kamer en elke gang. Overal pennen. En al die pennen kregen ook nog een plekje in de digitale database. Op een oud computertje beschreef en nummerde de man elke pen. Alle meer dan honderdduizend.

‘Elke pen heeft een verhaal’, zei hij glunderend toen Valerio hem vroeg wat er zo bijzonder was aan zijn verzameling. Hij liet een veer zien met een pennenpunt. Gemaakt door een zesjarig meisje. ‘Dat is toch ongelooflijk!’, zie hij, met een twinkeling in zijn ogen. Het hield hem vitaal, deze verzameling.

Geen bal op tv | Thierry Baudet en While we’re young

23 maart 2017 , 15:30 , door Max Molovich

COLUMN - Een kleine tweeënhalf jaar geleden zorgde Thierry Baudet ervoor dat ik stopte met deze column. Zijn verdediging van een of ander seksgoeroe was de druppel. Ik had geen zin meer om mijn eigen mening publiekelijk te maken.

En nu zit Thierry Baudet in de Tweede Kamer. Samen met The Hiddemeister, zoals de belangrijkste intellectueel van het huidige universum zijn medekamerlid Theo Hiddema liefkozend noemde in een aflevering van Pauw & Jinek. Even googelen op ‘hiddemeister’ leert dat deze term uit geenstijl-kringen afkomstig is. In die contreien vinden we denk ik een behoorlijk deel van de 180.000 mensen die op Forum voor Democratie hebben gestemd.

De dag voor de verkiezingen vloog er boven Zwolle een reclamevliegtuigje met ‘stem Forum voor Democratie’ erachteraan. Een collega dacht dat het reclame was voor een internetforum, waar je over democratie kon babbelen. Het weekend voor de verkiezingen zag ik een team van FvD flyeren in onze geliefde binnenstad. Twee puisterige jongens waren met een stel hangbejaarden aan het praten. De oude mannetjes stonden ontspannen tegen hun rollator geleund. Of de bruine boodschap van de Lavendelprins in goede aarde viel, weet ik niet. Ik vermoed van wel.

Om na te denken over mijn plek op deze wereld en mijn taak in dit leven, heb ik gisteren een bad met lavendelschuim genomen. Wegdromend in kruidige geuren dacht ik aan de film While we’re young die ik deze week zag. Daarin raakt een kinderloos echtpaar (Ben Stiller en Noami Watts) bevriend met een veel jonger echtpaar (Adam Driver en Amanda Seyfried). De twee veertigers raken onder de indruk van de vrije en zelfverzekerde uitstraling van de twintigers. Maar wat in het begin zo verfrissend authentiek is, blijkt later manipulatie te zijn. Echter, als Ben Stiller aan het einde van de film Adam Driver wil ontmaskeren als de oplichter die hij is, haalt iedereen z’n schouders op en trekt de karavaan verder.