Overzicht

Marcel Hulspas

276 Artikelen
13 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Verontrustende wetenschap

, door

OPINIE - Even een korte geschiedenis. Vroeger draaide het in de wetenschap alleen maar om de citatie-index. Je artikel moest zo vaak mogelijk worden genoemd, in de beste bladen. Dat leidde tot allerlei wantoestanden zoals salami-tactiek (artikelen opknippen), afspraakjes (‘als jij… dan zal ik..’) en zo meer. Dat vonden we erg.

Daarna kwam de fase waarin de wetenschap niet alleen in de vakliteratuur maar ook in de gewone media moest scoren. De aanjagers hiervan waren overigens diezelfde vakbladen, in handen van commerciële uitgevers, die alleen ‘sexy’ onderwerpen wilden hebben en deze aan de pers opdrongen. Die ‘perverse prikkel’ leidde tot persconferenties en artikelen waarin de resultaten keihard werden rondgetoeterd, vóór collega’s de kans kregen om te reageren – of zelfs maar in te zien. En de media vonden het natuurlijk geweldig, want het werd allemaal heel spannend gebracht (we zijn aangeland in de tijd van de almachtige voorlichters) en spannend nieuws is in de wetenschap een schaars goed.

Met name het klimaatonderzoek was en is voor veel journalisten een bron van heerlijk alarmerend nieuws – ook al moeten ze daarvoor de gegevens wel masseren. Een mooi voorbeeld is een recente publicatie in de New York Times, over de effecten van het opwarmen van de Antarctische zeebodem met een graadje of meer. De onderzoekers wilden dat experimenteel testen en legden een soort elektrische dekens op de bodem. Afgezien van de vraag wat een dergelijke lokale deken nu eigenlijk zegt, zijn de resultaten (hoe hard groeit het leven onder die warme deken?) zeer wisselend. De een schoot vooruit, een ander gaf geen sjoege.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Zoek de onzichtbare moskee!

, door

COLUMN - En weer heeft het terrorisme de wetenschap verslagen. De daders van de aanslagen in Catalonië waren géén orthodoxe salafisten of hoe je dat ook wilt aanduiden; ze hadden allemaal een prima opleiding en prima banen. Ze waren volgens iedereen uitstekend geïntegreerd in de Catalaanse samenleving. Ze kwamen eigenlijk nooit in een moskee. Kortom, volgens alle wetenschappelijke inzichten hadden ze geen enkele reden om een diepe haat te gaan koesteren jegens ongelovigen of de discriminerende westerse samenleving, en het jihadistische pad op te gaan.

En toch transformeerden ze in een paar weken tijd tot terroristen. Gelukkig is er dit keer een ‘verklaring’, een zondebok: imam Abdelbaki es-Satty. Die wordt nu alom beschouwd als het ‘brein’ achter de operatie. Makkelijk, want die is dood. De vraag wat een geradicaliseerde imam kan beginnen als de verdere psychologische springstof ontbreekt, zal voorlopig wel buiten beeld blijven. In plaats daarvan klinkt: is het dan toch het geloof? Kan een imam van een vriendengroepje een verzameling monster maken?

De Belgische autoriteiten hebben al laten weten dat ze de gangen van imams voortaan nauwgezet gaat volgen. Naarmate er straks meer bekend zal worden over de toedracht (en de naam van Es-Satty vaker valt) is een toename van de moskee-fobie onvermijdelijk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 08-09-2022

Heeft het Amerikaanse leger niets gelezen?

, door

OPINIE - ‘We are not nation building again, we are killing terrorists.’ Aldus president Donald Trump over de taak van het Amerikaanse leger in Afghanistan, tijdens een toespraak afgelopen week in Arlington, Virginia. De aanwezige militairen knikten instemmend. Ze hadden de buit al binnen.

Het belangrijkste nieuws voor hen was wat Trump kort daarvóór had gezegd: dat de Amerikanen zich niet zouden terugtrekken uit Afghanistan. Die belofte van Barack Obama was gelukkig van tafel. De klus daar is immers nog lang niet geklaard, en terugtrekken zou, in de huidige constellatie van krachten, neerkomen op een overwinning voor de Taliban. Het land zou dan (Trump waarschuwde ervoor) opnieuw een uitvalsbasis kunnen worden voor organisaties als IS. En bovendien, een nederlaag is voor het leger (ever since Vietnam) onacceptabel. Nu was er in elk geval tijd voor het regelen van een quasi-eervol vertrek, zoals in Irak, of wie weet voor een genadeklap. Trumps opmerkingen over hun komende taakinvulling namen ze op de koop toe.

Volgens insiders was het adviseur Nationale Veiligheid Herbert McMaster die Trump heeft overgehaald om zijn verkiezingsbelofte (‘weg uit Afghanistan!’) niet na te komen. De Washington Post wist zelfs te melden dat hij dat bereikte door de president een foto te laten zien van vrouwen in Kaboel, veertig jaar geleden, gekleed in minirokjes. Met de boodschap: zie je wel, het kan daar anders.

Foto: Michael Coghlan (cc)

Zijn salafisten onze bondgenoten?

, door

OPINIE - ‘Moslims zijn bondgenoten in de strijd tegen het jihadisme’. Onder die kop plaatste het NRC Handelsblad onlangs een opiniebijdrage van Tom Zwart, hoogleraar ‘crosscultureel recht’ in Utrecht (NRC Handelsblad, 22 augustus). Zwart komt op voor de rechten van de ‘haatimam’ Fawaz Jneid, een man die in moslimkringen bekendheid geniet vanwege zijn grove bek en eeuwige geruzie, en daarnaast landelijke bekendheid geniet vanwege zijn al even grove opmerkingen over Wilders, Van Gogh en Hirsi Ali.

Minister Blok heeft hem nu een gebiedsverbod opgelegd voor twee Haagse wijken, de Schilderswijk en Transvaal. Dit uiterst bescheiden verbodje maakt het Jneid, volgens Zwart, ‘onmogelijk om bijeenkomsten met de leden van zijn geloofsgemeenschap te hebben.’ En dus is zou zijn recht op vrije meningsuiting zijn aangetast.

Blok heeft te kennen gegeven dat hij het verbod heeft afgekondigd omdat Jneid ‘een intolerante boodschap’ verkondigt en zo kan bijdragen aan de radicalisering van jongeren. Maar Zwart ziet hierachter een duister complot. Volgens hem heeft ‘het kabinet’ het gemunt op de hele salafistische beweging en heeft het besloten de activiteiten van salafisten te verstoren.

Om dat aan te tonen geeft hij twee voorbeelden. De Haagse burgemeester Krikke heeft besloten dat een boekhandel van Jneid geen gebedshuis is. En Sander Dekker heeft onlangs geweigerd een islamitische middelbare school te bekostigen omdat hij (op basis van signalen) twijfelde of de leerlingen daar wel goed burgerschap werd bijgebracht. Eén burgemeester en onze hyper-enthousiaste Sander. Meer geeft Zwart niet. Daarachter steekt dus geheim kabinetsbeleid.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Hysterisch, maar met mate

, door

COLUMN - De reactie van de Amerikanen op de zonsverduistering werd unaniem omschreven als ‘hysterisch’. En wie de Amerikaanse media een klein beetje heeft gevolgd (meer is niet aan te raden), kan dat ook bevestigen. Alles en iedereen had het over de zonsverduistering.

Dezelfde media wisten ook te vertellen hoe dat kwam: de Verenigde Staten verkeren in een diepe psychologische crisis. Het land is in anderhalve eeuw niet zo diep verdeeld geweest. Op zo’n moment is er dringend behoefte aan goed nieuws. Als de media dat niet kunnen verzorgen, dan moet de kosmos dat maar doen. Zoals de bevestiging van Einsteins relativiteitstheorie in 1919. Niemand die begreep waar het om ging, maar zo vlak na de Eerste Wereldoorlog was elk nieuws dat niet over oorlog ging, buitengewoon welkom.

De zonsverduistering als mooi nieuws. Het is anders geweest. Maar vergeleken bij kometen en meteorietinslagen is de zonsverduistering wat dat betreft altijd al een randverschijnsel. Al vele eeuwen voor Christus konden Babylonische astronomen zonsverduisteringen voorspellen. Die kennis is dus al zo oud als de mensheid.

Dat neemt niet weg dat ook een zonsverduistering aanleiding kan geven tot paniekgolven. Maar dan moet er nét iets meer gebeuren. Zo was er een zonsverduistering op het moment dat de Engelse koning Hendrik III stierf. Het samenvallen van deze twee gebeurtenissen leidde tot een forse uitbarsting van Eind-der-Tijden paniek in heel het land. Maar als je dat leest, zou je bijna vergeten dat verreweg de meeste zonsverduisteringen met een schouderophalen werden begroet en geen historische sporen nalieten. Waarschijnlijk juist omdat er geen (extra) reden was voor paniek.

Foto: Lenin in Sint-Petersburg copyright ok. Gecheckt 21-11-2022

De geplande revolutie

, door

RECENSIE - Een nieuwe visie op de geschiedenis belooft Sean McMeekin ons, een nieuwe visie op de Russische Revolutie. In zijn inleiding geeft hij onmiddellijk toe dat zoiets niet eenvoudig is. Historici die over de Russische Revolutie willen schrijven, zitten op de schouders van reuzen, en dan met name van Richard Pipes. Diens boek The Russian Revolution (1990) geldt als het standaardwerk over deze turbulente, gruwelijke periode. Wat kan McMeekin daar aan toevoegen? Wat is ‘nieuw’?

Welnu, volgens hem hebben historici tot nu toe vergeten, of te weinig ingezien, dat Rusland in die revolutiejaren ook nog in oorlog was, en dat het verloop van de strijd grote invloed uitoefende op de politieke ontwikkelingen in het binnenland. Eerdere historici zouden daar te weinig van hebben geweten, en daardoor communistisch clichés klakkeloos hebben overgenomen:

Anders dan ons verteld was, bleken de Russische legers aan het oostfront helemaal niet zo hopeloos overklast te worden door de Duitsers. Recent ontdekte rapporten van militaire censors weerleggen het idee, dat je in vrijwel alle geschiedenisboeken van de revolutie tegenkomt, dat er in de winter van 1916-1917 sprake was van een sluipende onvrede in de gelederen. Integendeel, het moreel zat in de lift…

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Wie heeft er straks nog zin in seks?

, door

COLUMN - Genetische foutjes in een oogwenk gerepareerd. Dat was het grote wetenschappelijke nieuws van vorige week. Genetici kunnen met behulp van de CRISPR-techniek (dat gloednieuwe stuk genetische gereedschap) fouten in het DNA snel en probleemloos herstellen. De ontdekkers kregen bij die ontdekking nog een onverwachte bonus: ze hadden een stukje nep-DNA aangeleverd, bij wijze van een soort pleister op de wonde, maar het herstelmechanisme in de cel maakte daar geen gebruik van; het keek automatisch naar het andere, identieke (en gezonde) gen om te zien welk stukje DNA er ineens ontbrak, en zorgde spontaan voor perfect herstel.

Dergelijke doorbraken leidden in de media altijd weer tot gebabbel over ‘designer-babies’ waarbij huiverend wordt gefantaseerd over een kliniek die straks genen kan invoegen of veranderen om het ideale embryo te creëren. Dat is onmogelijk (we weten inmiddels allang dat onze genetica niet zo in elkaar steekt), maar de wetenschapsjournalistiek kan het nu eenmaal niet laten om verouderde ‘spannende’ vraagstukken steeds weer op te warmen. Niks geen ideale kinderen dus, maar in plaats daarvan zou de CRISPR-doorbraak in de verre toekomst wel eens een heel andere en veel belangrijke toepassing kunnen krijgen. Namelijk de redding van de mensheid.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Christenen in de knel

, door

COLUMN - Eigenlijk is het allemaal de schuld van Marcus Bakker. Toen de Grondwet iets van een halve eeuw geleden herschreven moest worden, stelde hij voor er een nieuwe Artikel 1 aan vooraf te laten gaan: een verbod op discriminatie. En dat vond de Tweede Kamer een goed idee. Een verbod voor de overheid, wel te verstaan. De Grondwet is immers bedoeld om de burger te beschermen tegen de overheid. Maar sindsdien is het gelijkheidsideaal als een dikke deken over ons land uitgespreid, met als voornaamste wapenfeit de Algemene Wet Gelijke Behandeling. Die verbiedt het ons allemaal om te discrimineren.

Dat verbod is tegenwoordig zó vanzelfsprekend, dat het de laatste jaren steeds vaker voorrang lijkt te krijgen op andere rechten. En daarbij botst het met name op de vrijheid van Godsdienst. Dat laatste recht, zo constateert Amanda Kluveld in Gewetensvrijheid in het geding, is behoorlijk onder vuur komen te liggen.

Het bekendste voorbeeld betreft de ‘weigerambtenaren’, trouwambtenaren die weigerden om mee te werken aan het sluiten van een homohuwelijk. Aanvankelijk was dat geen probleem. Bij de behandeling van het wetsontwerp dat het homohuwelijk mogelijk moest maken, vroegen de christelijke partijen om bij de uitvoering rekening te houden met ambtenaren die daar om religieuze redenen niet aan mee willen werken. Staatssecretaris Job Cohen ging daar toen in mee, en GroenLinks-leider Femke Halsema was daar ‘blij’ mee. Dat was in het jaar 2000. In de jaren daarna moet de sfeer behoorlijk verhard zijn, want in 2008 diende GroenLinks een motie in die een einde moest maken aan het bestaan van zoiets als een ‘weigerambtenaar’. Voortaan moesten ambtenaren gewoon meewerken. Toen de Haagse trouwambtenaar Wim Pijl drie jaar later in een interview vertelde dat hij niet van plan was om homohuwelijken te sluiten, wordt hij prompt ontslagen. Niet vanwege enige weigering (de nieuwe regels waren nog niet eens in werking getreden) maar vanwege het interview. Een rechter stelde de gemeente in het gelijk: de suggestie van ‘discriminatie’ was al reden genoeg voor ontslag.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Op weg naar Jeruzalem

, door

COLUMN - Them that’s got shall get
Them that’s not shall lose
So the Bible said and it still is news

Langzaam, loom, zingt Billy Holliday. Zo langzaam en loom als de weg waarover we rijden, naar Augues Mortes, in het diepe Zuiden van Frankrijk. Een vierkante vestingstad, nu een drukbezochte toeristenfuik omgeven door maïs, compleet met minitrein die door de stadspoorten en nauwe straatjes tuft, maar ooit was het een vesting vlakbij de zee, purpose built, als haven  voor de bevoorrading van de Franse kruisvaarders. Ze ligt er nog steeds imposant bij, daar in de verte.

Wie heeft, zal krijgen, wie niets heeft, ‘hem zal zelfs wat hij heeft worden ontnomen’ (Lucas 19:26). Het is een van de meest raadselachtige verzen uit het Nieuwe Testament. Het blijft nieuws. Het vers volgt direct op die merkwaardige parabel over de koning die, na in het buitenland gekroond te zijn , terugkeert naar zijn drie dienaren, aan wie hij drie zakken geld had toevertrouwd. De eerste had het geld in de tussentijd vertienvoudigd, en wordt geprezen. De tweede had het vervijfvoudigd, en wordt geprezen. De derde had het geld, uit vrees voor zijn meester, alleen maar goed bewaard en er niks mee gedaan. Zelfs niet op de bank gezet, zodat het rente had opgeleverd. De derde wordt gestraft. Daarna volgt dus dat raadselachtige vers. En dan de mededeling: ‘En die vijanden van mij die niet wilden dat ik koning over hen werd, breng hen hier en dood ze voor mijn ogen.’

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Weg met die Europese verkrachters!

, door

COLUMN - De eerste concrete Britse stap uit de worggreep van de Europese Unie werd de opzegging van… een visserijverdrag. Een overeenkomst met vijf EU-lidstaten over wederzijdse visserijrechten. De mededeling werd achtereenvolgens beoordeeld als een domme, een slimme en een symbolische stap.

Dom, want de eenzijdige stap veroorzaakt irritatie in Brussel en bemoeilijkt dus de onderhandelingen, terwijl de Britse visserij economisch geen gewicht in de schaal legt. Slim, want het gaat hier om een emotioneel onderwerp, om stoere mannen en om nationale grenzen, dus bij uitstek een thema om de Britten warm te houden voor de Brexit. En symbolisch, want ook al stelt de visserij nauwelijks nog wat voor, in de dagen dat de Britten opgenomen werden in de EU was de visserij een heet hangijzer.

De opzegging is met andere woorden een stap terug in de tijd, een terugkeer naar de splendid isolation van een halve eeuw geleden. De pijn rondom de visserij heeft men in Westminster nooit vergeten of vergeven. Politici denken wellicht niet meer dan vier jaar vooruit, het achteruit denken gaat ze uitstekend af.

Gezien het feit dat de onderhandelingen zich nog lang zullen voortslepen, en dus nog veel van de Britse bevolking zullen vragen, ligt het voor de hand dat we in de komende jaren nog meer van dit soort symbolische ‘daden’ tegemoet kunnen zien. En het meest voor de hand liggend is uiteraard het sluiten van de Kanaaltunnel, de Chunnel. Een onderwerp waarover in de Britse media werkelijk op geen enkel moment een rationele discussie is gevoerd. Ging het in de visserijoorlog om ‘het leegvissen van ónze wateren’, in de pennenstrijd rond de aanleg van de tunnel waren de tegenargumenten nog veel emotioneler – en daardoor kan elke Brit ze moeiteloos herhalen.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Hulspas weet het | Mijn robot-arm heeft het gedaan!

, door

COLUMN - Het is de eerste van de drie ‘Wetten van de robotica’,  bedacht door SF-schrijver Isaac Asimov. Een robot mag een mens geen letsel toebrengen (of door niks te doen, toestaan dat een mens letsel oploopt). De tweede wet luidt dat een robot een mens altijd moet gehoorzamen (tenzij de robot daarmee de Eerste Wet schendt).

Asimov klinkt logisch, maar in de praktijk zijn deze vaak geciteerde wetten natuurlijk onbruikbaar. Zo wordt een (intelligente) operatierobot hiermee onmogelijk. Want ook al opereert hij tien keer beter dan een mens, letsel zal hij altijd kunnen veroorzaken. En wat dat gehoorzamen aan de mens betreft: daar ga je toch anders over nadenken wanneer een buitenstaander jouw robot (of bionische arm) probeert te commanderen.

De ontwikkeling van robots gaat dan ook een heel andere kant op. Het worden geen individuen die door hun programmeurs van een rudimentaire ethiek moeten worden voorzien. Het worden louter verlengstukken van managers, generaals, dokters en mensen met (zonder robot) een beperking. En het is aan hen dat robots absolute gehoorzaamheid verschuldigd zijn, anders heeft de ‘eigenaar’ er immers niets aan. De generaal wil een robot die kan doden; de dokter een robot die durft te snijden, de ‘mens met beperking’ een been dat flink kan schoppen, et cetera.

Foto: Martin Cathrae (cc)

Voedselschaarste: naar een zachte landing?

, door

ANALYSE, RECENSIE - We zijn er niet meer aan gewend, aan voedselschaarste. De bakker heeft altijd brood. Ondanks een spectaculaire groei van de wereldbevolking weet de landbouw al zo’n twee eeuwen lang voldoende voedsel te produceren. Sterker, de prijzen voor voedingsmiddelen zijn in die tijd alleen maar gedaald. We besteden tegenwoordig nog maar een fractie van ons inkomen aan voedsel. Maar hoe lang nog? En wat voor maatschappelijke effecten zal voedselschaarste dan hebben?

Twee jaar geleden publiceerde Lloyds of London een Emerging Risk Report waarin gewezen werd op de effecten van voedselschaarste. Nu is een dergelijk rapport vooral bedoeld om meer verzekeringen te verkopen (‘to sensitize its clientele,’ zoals Niek Koning het formuleert), maar het scenario klinkt reëel: klimaatverandering zal leiden tot extreem sterke El Nino events, waardoor wereldwijd de oogsten mislukken en de grondstoffenprijzen op de voedselmarkt verviervoudigen. Dat zal leiden tot scherpe prijsstijgingen, massale migratie naar stedelijk gebieden (of over de grenzen), tot opstanden (denk aan de Arabische lente), staatsgrepen, oorlogen en ga zo maar door. Sommige gebieden zijn daarbij kwetsbaarder dan andere.

If such a shock were to hit Sub Saharan Africa after having been trapped in an unsustainability spiral for several decades, it would cause a tremendous social and politicial explosion.

Vorige Volgende