Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: Dunk 🐝 (cc)

De olifant in de kamer

16 augustus 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Het is heet. Het KNMI meldt een officieel erkende hittegolf. Nieuwsuur heeft een item over de droogte en de lage waterstanden in Europa. Het scheepvaartverkeer heeft er last van. We zien de problemen van een schipper, een hoogleraar hydrologie zit in de studio en oppert mogelijke maatregelen om de rivieren bevaarbaar te houden. Het woord ‘klimaatopwarming’ valt niet één keer.

De ‘olifant in de kamer’ is volgens Wikipedia een ‘metafoor waarmee een duidelijk aanwezig probleem wordt aangegeven, dat echter opzettelijk wordt genegeerd door de aanwezigen’. Ik weet niet of de presentatrice van Nieuwsuur en de hoogleraar opzet kan worden verweten. Maar het is toch vreemd dat in een bericht over opeenvolgende hete en droge zomers de zo langzamerhand toch door niemand meer omstreden oorzaak daarvan niet meer wordt genoemd.

De olifant in het klimaatdebat

In ‘Minder is meer; hoe ‘degrowth de wereld kan redden‘ benoemt Jason Hickel de ‘olifant in de kamer’ áchter de wereldwijde klimaatopwarming. Dat is volgens hem de ijzeren wet van het kapitalisme: de noodzaak van economische groei. Het ‘groei-isme’ is de drijvende kracht van ons economisch systeem. Zonder groei stort het in elkaar. Het legt een enorme druk op mensen om te blijven consumeren en om schulden aan te gaan. Die niet te stuiten expansie, de energie en de grondstoffen die er voor nodig zijn, hebben een verwoestend effect op de planeet, op de natuur even goed als op het welzijn van de mensen. Klimaatopwarming, verlies aan biodiversiteit, milieuvervuiling, de stikstofcrisis, maar ook de stijgende sociale ongelijkheid, zowel binnen als tussen landen, migratie en oorlog, het hangt allemaal met elkaar samen, laat Hickel zien. En hij schetst niet alleen het probleem, hij maakt ook duidelijk dat het allemaal niet nodig is, dat er alternatieven zijn. Het afzien van die onverbiddelijke wet van de economische groei kan de wereld redden, betoogt hij. Maar dan wel op voorwaarde dat we allereerst die ‘olifant in de kamer’ benoemen en bespreekbaar maken. Dáár zit namelijk het grootste probleem.

Waan van de dag

Geen visum voor Russische toeristen

12 augustus 2022 , 10:44 , door Jos van Dijk

Estland gaat Russen weren die via dit land naar een EU-land willen reizen.

De Estse regering heeft donderdag aangekondigd dat het Russen met een door Estland uitgegeven Schengenvisum de toegang tot het land zal ontzeggen. Letland en Finland steunen de oproep van Estland om de hele EU voor Russische toeristen te sluiten.

Tsjechië is op dit moment de halfjaarlijkse wisselende voorzitter van de EU. De Tsjechische minister van Buitenlandse Zaken Jan Lipavský heeft opgeroepen tot een EU-brede gecoördineerde aanpak. “We proberen onze partners uit te leggen dat de aanpak gerechtvaardigd en effectief is.” Onder verwijzing naar de oorlog van Rusland tegen Oekraïne, betoogt hij dat een toeristenverbod als sanctie gerechtvaardigd is. “We zijn er als regering van overtuigd dat het stopzetten van visa voor gewone Russische burgers een heel duidelijk signaal geeft aan de Russische samenleving … Burgers van deze landen moeten beseffen dat zo’n militant beleid gevolgen heeft.” Hij volgt daarmee de oproep van de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Kuleba die zei dat het goed is de grenzen voor Russen te sluiten totdat ze geleerd hebben de grenzen van andere landen te respecteren.

Foto: Kancelaria Premiera (cc)

Poolse regering op ramkoers

12 augustus 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

‘Wij hebben onze goede wil laten zien, maar alle concessies hebben tot niets geleid’. Dat zei Jarosław Kaczyński de leider van de regerende PiS partij in Polen deze week nu de EU nog steeds niet bereid is het land een bedrag van 35 miljard uit het pandemie-herstelfonds te verstrekken. ‘Het wordt tijd om lessen te trekken. Als de Europese Commissie niet aan haar verplichtingen voldoet, is er voor ons ook geen reden om aan aan de EU-verplichtingen tegemoet te komen.’ Hij beschuldigde de Commissie van pogingen om de rechtsstaat in Polen te ondermijnen en herinnerde de Poolse rechters eraan dat hun eerste loyaliteit aan de Poolse wet is. Krzysztof Sobolewski, secretaris-generaal van de PiS ging maandag in een interview met de Poolse radio nog een stukje verder met oorlogszuchtige taal: ‘Als de Europese Commissie ons tegen de muur probeert te duwen, hebben we geen andere keuze dan alle kanonnen uit ons arsenaal te trekken en het vuur te openen’, zei hij.

Het zijn boodschappen die mikken op een binnenlands effect. Polen houdt stand tegen de grootmachten. Vorige week werd herdacht dat de 18e eeuwse Pools-Litouwse bond voor het eerst werd verdeeld tussen Rusland, Pruisen en het Habsburgse Rijk. Kaczynski meent dat de druk van de EU op zijn land onderdeel is van een bredere samenzwering gericht op het ondermijnen van Polen. De Commissie probeert ‘Polen te breken en het tot volledige onderwerping aan Duitsland te dwingen’. ‘We passen niet in de Duits-Russische plannen om Europa te regeren’, waarschuwde hij. ‘Een onafhankelijk, economisch, sociaal en militair sterk Polen is voor hen een obstakel.’ Geschiedenis is een dankbaar aangrijpingspunt in de retoriek van de nationalisten.

Waan van de dag

Wat doen Europese landen aan beperking van het energiegebruik?

5 augustus 2022 , 11:46 , door Jos van Dijk

In veel landen worden plannen gemaakt om de winter zonder problemen door te kunnen komen

Minder lang douchen, nu de airco omhoog en straks de thermostaat omlaag. Politico geeft een overzicht van plannen in een aantal Europese landen en reacties daarop uit de politiek. Spanje heeft al enkele radicale maatregelen genomen. Duitsland blijft achter. Italië werkt aan een noodbesparingsplan dat mogelijk en beperking inhoudt van de verwarming tot 19C in de winter en de koeling tot 27C in de zomer, het verminderen van straatverlichting ’s nachts en het vroegtijdig sluiten van winkels. De Italianen gaan eind september naar de stembus, dus of dat allemaal doorgaat is zeer onzeker.

Foto: Ganaselmi (cc)

In Italië kan extreemrechts aan de macht komen

5 augustus 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Honerd jaar na Mussolini’s Mars op Rome dreigen de nazaten van de fascisten in Italië weer aan de macht te komen. Eind september zijn er verkiezingen gepland nadat premier Mario Draghi de handdoek in de ring gooide. Hij kreeg in zijn nationale regeringscoalitie geen steun voor zijn economische plannen van drie van de partners, de Vijfsterrenbeweging, Berlusconi’s Forza Italia en Salvini’s Lega. In de polls staat nu de enige partij die niet meedeed aan de nationale coalitie, de Fratelli d’Italia, bovenaan. Op basis van de huidige peilingen zou FdI, die geïnfiltreerd zou zijn door neofascisten, met Berlusconi en Salvini een nieuwe regering kunnen vormen. Beoogd premier is de oprichter en huidig partijleider, de 45-jarige Giorgia Meloni. Zij kan met de Broeders de eerste vrouwelijke premier van Italië worden. Zijn daarmee de fascisten terug?

Proteststemmen

Meloni komt oorspronkelijk uit Berlusconi’s Forza Italia. Ze was in 2008 de jongste Italiaanse minister ooit. De FdI is een jonge partij en bestaat uit een bundeling van kleine radicaal-rechtse groepen. De populariteit van Meloni heeft alles te maken met afkeer van veel Italianen van de gevestigde politiek. Bij de laatste gemeenteraadsverkiezingen behaalde de FdI met Mussolini’s kleindochter Rachele in Rome een monsterzege. Vier jaar geleden gingen de proteststemmen nog vooral naar M5S, de Vijfsterrenbeweging. Die partij is inmiddels door deelname aan achtereenvolgende regeringen volledig vergroeid met de macht en bovendien zeer verdeeld geraakt. Met het onthouden van steun aan het door politieke compromissen sterk verwaterde programma van Draghi heeft M5S de stekker uit de coalitie getrokken en ruimte gemaakt voor een ruk naar (extreem)rechts. Het is de technocraat Draghi niet gelukt de Italiaanse politiek te verheffen boven het partijbelang. Technocraten, schrijven twee commentatoren op Politico, ‘lopen het risico populistische wrok aan te wakkeren’. Zij citeren Adam Tooze die bij het aantreden van Draghi schreef ‘dat democratieën het misschien moeilijk vinden om zonder technocraten te leven, maar ze zullen ons niet redden – en zeker zullen ze Italië niet redden’.

Foto: Sjoerd Luidinga (cc)

Ongewenst vlagvertoon

2 augustus 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - De omgekeerde Nederlandse vlag die boeren en sympathisanten ophangen als protest tegen het stikstofbeleid wordt sinds vorige week niet overal meer gedoogd. Althans niet in de openbare ruimte, aan lantaarnpalen langs de weg en op viaducten. Verschillende gemeenten hebben de boeren opgeroepen de vlaggen weg te halen. De provincie Zuid-Holland meent dat er sprake is van bedreiging van de verkeersveiligheid. De actievoerders zijn het er niet mee eens. ‘De vlaggen hangen als landelijk vreedzaam protest in de openbare ruimte en die is van iedereen. Hier wordt de vrijheid van meningsuiting geschonden’, zeggen zij. ‘Ga net zo om met de ‘Nederland in Nood’-vlaggen als je omgaat met regenboogvlaggen.’ Een argument dat je kon verwachten bij dergelijke maatregelen.

De burgemeester van Oldenbroek heeft het geweten. Haar besluit om de vlaggen van lantaarnpalen en ander straatmeubilair te halen leidde tot bedreigingen in de trant van ‘dat ik mijzelf met een vlag aan een lantaarnpaal moest opknopen. Dat gaat best heel ver’, schrijft ze. Dat kun je wel zeggen, ja.

Dat een beperkte groep boeren (?) veel te ver gaat in hun protest is vorige week wel duidelijk geworden. Het blokkeren van snelwegen met mest, hooibalen, autobanden en andere rotzooi kan moeilijk meer als ‘vrijheid van meningsuiting’ worden goedgepraat. De bedreigingen aan het adres van degenen die de boel moesten opruimen zijn een uiting van bewuste ontregeling van de samenleving die in mijn ogen grenst aan terrorisme.

Quote du Jour

Quote du Jour | Er verandert nooit iets

29 juli 2022 , 16:09 , door Jos van Dijk

Twee brieven in de NRC van vandaag over corpsstudenten

Pauline Sarkar (81) schrijft:

Zestig jaar geleden werd ik lid van de Amsterdamsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging en ik vond de corpsballen intimiderend, grof en afschuwelijk. Ik herinner me een van hun liedjes over vrouwen: ‘Wat heb je aan ballen zonder biljart’. Voor die tijd, eind jaren 50, ging dat echt heel ver. Wij mochten natuurlijk niet weten wat ze allemaal over ons te berde brachten, maar je voelde hun minachting en achteloosheid altijd. Ik was voortdurend bang. En nu is het zestig jaar later en er is niets veranderd, behalve dan dat meer meisjes zich van alles laten aanleunen uit angst ‘er niet bij te horen’ voor de rest van hun carrière (…) Er verandert helaas niets!

Foto: The Green Party of Ireland Comhaontas Glas (cc)

Ierse boeren moeten CO2 uitstoot reduceren

29 juli 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

Ook de Ierse boeren worden door hun regering onder druk gezet. Het gaat daar niet over stikstof maar over CO2. Het Klimaatactieplan 2021 van de Ierse coalitieregering heeft voor 2030 een reductie aangekondigd van 22-30 procent in de uitstoot van broeikasgassen door de landbouw. De precisering van dat doel leidde in de laatste kabinetszitting voor het zomerreces tot een conflict binnen de coalitie van twee centrumrechtse partijen en de Groenen, in Ierland Comhaontas Glas geheten. Minister van Landbouw Charlie McConalogue (Fianna Fáil) zou vasthouden aan een doelstelling van 24 procent reductie, terwijl de minister voor Milieu Eamon Ryan van de Groenen (foto) aanvankelijk niet bereid was om onder de 26 procent te komen. Gisteren werd verder onderhandeld en, jawel, de partijen zijn overeen gekomen de reductie vast te leggen op 25%.

Milieuminister Eamon Ryan had wel redenen om niet te snel akkoord te gaan. Deze week werd ook bekend dat nog niet de helft van de voor april, mei en juni voorgenomen maatregelen uit het klimaatactieplan geïmplementeerd zijn. Het zal ongetwijfeld leiden tot flink gemor in zijn partij. Eerder deze week dreigde senator Pauline O’Reilly regeringsdeelname ter discussie te stellen als het doel voor de reductie van de CO2 uitstoot zou blijven steken op 22%. Dat was de eis van enkele rechtse parlementsleden die de boerenlobby volgden. Meer zou onhaalbaar zijn voor de Ierse boeren. De Ierse Groenen zijn twee jaar geleden met de nodige scepsis akkoord gegaan met regeringsdeelname. Een eerste ervaring met het nemen van regeringsverantwoordelijkheid, in 2007, was de partij slecht bekomen. De Groenen verloren in 2011 al hun zetels. Er was te weinig bereikt. Maar nu zouden ze echt zaken kunnen doen met de twee centrumrechtse partijen, Fianna Fáil en Fine Gael, die bij de verkiezingen in het voorjaar van 2020 samen net geen meerderheid kregen. Comhaontas Glas was in tegenstelling tot de vorige keer nu onmisbaar voor de regeringsvorming. Maar dan moeten er nu wel resultaten behaald worden om straks niet weer te verliezen.

Waan van de dag

Orbán wil geen ‘gemengd ras’ in zijn regio

26 juli 2022 , 10:53 , door Jos van Dijk

De Hongaarse premier Viktor Orbán roept met dubieuze uitspraken heftige reacties op.

Op een door Boedapest gesponsorde Zomeruniversiteit in het Roemeense Baile Tusnad waar Hongaarse politici de Hongaarse minderheid in Roemenië toespraken zei Orbán dat migratie Europa en het Westen in tweeën heeft gesplitst. Hij meent dat landen waar Europese en niet-Europese mensen zich vermengen ‘geen naties meer zijn: ze zijn niets meer dan een conglomeraat van volkeren.’ En zo ver wil hij het in zijn regio niet laten komen. ‘In het Karpatenbekken zijn we geen gemengd ras’, zei Orbán, verwijzend naar een regio die wordt gedeeld door Roemenië en Hongarije. ‘We zijn bereid om met elkaar te mengen, maar we willen geen gemengd ras worden.’

Foto: ChHsia (cc)

Orbán tussen economische problemen thuis en isolement in Europa

22 juli 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In april won de Hongaarse premier Viktor Orbán met zijn partij Fidesz voor de vierde keer op rij de parlementsverkiezingen. Nu staat hij volgens Reuters voor zijn zwaarste uitdaging sinds hij in 2010 aan de macht kwam: een hoge inflatie, een zwakke forint en EU-fondsen die niet vrijkomen vanwege het voortdurende geschil over democratische normen. Een resolutie van het Hongaarse parlement over Europese hervormingen zal Brussel niet bepaald toeschietelijker maken. De Europese democratie loopt dood, volgens een meerderheid in het Hongaarse parlement. De macht moet terug naar de nationale parlementen en de rechtstreekse verkiezing van Europarlementariërs kan beter vervangen worden door een benoeming door de staatshoofden. Het zijn ideeën waarvoor elders in Europa bijzonder weinigen warm zullen lopen.

Energiecrisis

Buiten het parlement laten demonstranten zich weer zien. Onder andere in protest tegen een nieuwe wet die de belastingen verhoogt voor tal van kleine bedrijven en zzpers die tot nu toe konden profiteren van belastingvoordelen. Ook het schrappen van een plafond voor de prijs van gas, water en licht voor huishoudens die veel gebruiken heeft geleid tot protesten. Het past allemaal in de deze week goedgekeurde begroting voor 2023 die het begrotingstekort moet reduceren tot 3,5% van de economische output. De energiecrisis in Europa als gevolg van de oorlog in Oekraïne raakt Hongarije meer dan de meeste andere lidstaten. Orbán is er tot nu toe in geslaagd de steun van een meerderheid van de Hongaarse bevolking te behouden met wat Keno Verseck, commentator van Deutsche Welle, noemt een ‘kostbaar sociaal model’. Dat zal in de huidige omstandigheden niet langer in stand kunnen blijven. Met als gevolg afbrokkelende steun voor de Fidesz-regering.

Foto: Fibonacci Blue (cc)

Recht op abortus onder druk

8 juli 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Verenigde Staten zijn in veel opzichten toonaangevend voor Europa. Al heel lang en met instemming van een meerderheid van de bevolking. Het terugdraaien van het recht op abortus door het Amerikaanse Hooggerechtshof heeft hier daarom nu de angst gevoed dat ook in Europa een terugslag mogelijk is. Er wordt weer gedemonstreerd met de meer dan vijftig jaar oude leuze ‘Baas in eigen buik’. Het Europarlement heeft gisteren een motie aangenomen met een pleidooi om het recht op abortus in de EU veilig te stellen. Het parlement dringt er bij de lidstaten op aan ‘abortus uit het strafrecht te halen en belemmeringen voor veilige en legale abortus en voor de toegang tot seksuele en reproductieve gezondheid en rechten weg te nemen en te bestrijden’. In de motie, die met 324 stemmen voor, 155 tegen en 38 stemonthoudingen werd aangenomen, verzoekt het parlement het recht op abortus op te nemen in het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie.

Malta

Voor EP-voorzitter Roberta Metsola is dit een lastig dossier. Ze heeft zich bij haar verkiezing geconformeerd aan het EU-standpunt, maar houdt zich voor het thuisfront op de vlakte. Malta, haar thuisland, is het enige land in Europa waar abortus onder alle omstandigheden nog steeds is verboden. Dokters die vrouwen helpen met een abortus worden behandeld als criminelen. Politici die pleiten voor verandering van de wet kunnen een verdere carrière wel vergeten. Dat geldt ook voor de progressieve partijen zoals de Groenen en de Sociaaldemocraten waar Metsola toe behoort. Het verbod heeft er onlangs toe geleid dat dokters weigerden hulp te verlenen aan een Amerikaanse vrouw die in de zestiende week van haar zwangerschap werd geconfronteerd met bloedingen die haar het leven had kunnen kosten. Ze werd uiteindelijk overgebracht naar Mallorca om daar een abortus te ondergaan.

Foto: Osservatorio Balcani Caucaso (cc)

‘Albanië is een mafiastaat’

4 juli 2022 , 12:00 , door Jos van Dijk

INTERVIEW - Premier Rutte krijgt vandaag bezoek van zijn Albanese ambtgenoot Edi Rama. Die zal hem ongetwijfeld proberen te overtuigen van de vorderingen die Albanië maakt op weg naar een voor de EU acceptabele liberaal-democratische staat. De Albanese schrijver Fatos Lubonja, die onder het communistisch regime van Enver Hoxha 17 jaar gevangen zat, waarschuwt Rutte om geen geloof te hechten aan Rama. Er is helemaal geen sprake van vooruitgang, zegt hij in dit interview. Het land gaat hard achteruit. Albanië is in de greep van de mafia en Rama faciliteert dat volgens Lubonja.

Karikatuur

Lubonja, in 2015 een van de laureaten voor de Nederlandse Prins Clausprijs, illustreert de achteruitgang van zijn land gezien vanuit Europese standaarden met twee voorbeelden. Voor het eerste verwijst hij naar een toespraak van Rama tijdens de laatste verkiezingscampagne. De premier sprak in Skhodra ondernemers die klaagden over het tekort aan arbeidskrachten. Dat tekort is onder meer veroorzaakt omdat in de afgelopen jaren een half miljoen Albanezen (op een totaal van nog geen 3 miljoen inwoners) hun heil in het buitenland zochten. Rama adviseerde de ondernemers personeel uit Bangladesh te halen. Het zijn volgens hem harde werkers die niets van Albanië weten en mochten ze te veel praatjes krijgen, adviseerde de premier, ontsla ze dan en vervang ze door anderen. Kun je een dergelijke uitspraak van een premier tolereren, vraagt Lubonja. Dit is mensen gebruiken als middelen voor het behalen van een zo groot mogelijke winst. In een beschaafde samenleving behoort een politiek leider naar het Kantiaanse principe mensen en hun welzijn als doel te behandelen. Rama is in zijn ogen een ordinaire promotor van de meest botte vorm van kapitalistische uitbuiting, een karikatuur van wat we in een gemiddeld westers land zien. De socialistische partij die hij aanvoert is haar naam niet waard. Dat is ook bij andere gelegenheden gebleken toen Rama buitenlandse ondernemers uitnodigde om vooral toch in zijn land te investeren ‘want hier zullen jullie geen last hebben van vakbonden; die bestaan eenvoudig niet’.