Tom van Doormaal, auteur op Sargasso

Foto: DonkeyHotey (cc)

Donald of Hillary? Het gaat er om spannen!

29 juli 2016 , 10:00 , door Tom van Doormaal

De wereld houdt haar adem in: Hillary Clinton, de rationele kandidaat tegenover Trump om het presidentschap, is ongekend impopulair. En ze speelt het spel slecht.

In de V.S. zijn de partijconventies bijna voorbij. De Republikeinen zijn in verwarring, met een kandidaat waarop veel is aan te merken en een running mate, die vooral onbeduidend lijkt. Met de Democraten is het niet veel beter. De campagne van Bernie Sanders was imponerend en de verworven aanhang aanzienlijk, maar niet voldoende tegen de kandidatuur van Clinton.

Kortom, verwarring in de achterbannen, impopulaire kandidaten, terwijl de waardering voor Obama juist naar een hoogtepunt groeit. Het maakt de verkiezingen in november spannend.

Prognoses

Het lezen van prognoses is verontrustend. “Can the monster be elected?” schrijft Michael Tomasky in The New York Review of Books. Heeft Trump een kans, bedoelt hij? De peilingen tonen dat de kandidaten naar elkaar toe groeien.

Wie zal winnen in het najaar ? Nate Silver, slimme statisticus en onderzoeker heeft een idee. Clinton zal winnen, maar niet met veel marge: 52.7 om 47.2. Angstig beeld: de wijze waarop kandidaten in de kiezersgunst naar elkaar toe bewegen. Bij Celinda Lake (The Battleground: democratic perspective) zijn wonderlijke inhoudelijke resultaten te vinden:

Foto: Sami Haidar (cc)

Don’t mention the war

1 juli 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

De verbazing over de irrationele Brexit is nog niet verdwenen. De Britse kiezers doen zichzelf op korte en lange termijn schade, zo menen wij. Is het waar? Joris Luyendijk vindt dat de Britten niet zo nodig hoefden te blijven en noemt de uitslag nu een zegen voor de rest van de EU.

Maar hij is vooralsnog niet in talrijk gezelschap. Dat roept vragen op: zijn de markante tegenstellingen tussen oud en jong, goed opgeleid en slecht opgeleid, platteland en stedelijk van betekenis? Ik poog een verkenning te doen.

De geschiedenis

Moet je voor een standpunt over Brexit of Remain de oorlog hebben meegemaakt? En maakt dat verschil in Engeland en op het continent?

Luyendijk oordeelt hard: “bad faith and delusional thinking” waren de oorzaak, zegt hij in the Guardian: “the country has not come to terms with its own global irrelevance – hence its refusal to pool sovereignty.”

Als de oorlog tegen het Derde Rijk van Adolf Hitler het einde van Groot Brittannië als wereldmacht inhield, dan is dat oordeel begrijpelijk als een soort nostalgie van de oudere generatie naar een overzichtelijker wereld, waarin hun land een markante rol had. John Cleese laat het prachtig zien als Basil Falwty in Fawlty Towers.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Rampzalige trajecten, terminale remedies

24 juni 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

Het openbaar bestuur bezit het fascinerende vermogen om beleidsmatige fouten tot het einde te volvoeren. Ik schrijf dit op de dag dat de Britten stemmen over hun lidmaatschap van de EU. Was de Britse EU-toetreding een vergissing?

Rampen

Ik moet denken aan ondergang van de Prinsendam in de Stille Oceaan, voor de Amerikaanse kust (1980).

In het verhaal over de ramp in de NRC stond een soort psychologische analyse. Er was een klein gebrek in de machinekamer, maar in de uren die volgden deden de leden van de bemanning ongeveer alles verkeerd en werd het probleem alleen maar groter. Uiteindelijk slaagden zij er in, ondanks hun opleiding en training, het schip te laten vergaan.

Het is een mooi verhaal; stel dat er niets aan de hand was en je zou de bemanning van circa 20 man vragen het schip met blote handen te doen vergaan, het zou ze vermoedelijk niet gelukt zijn. Ik zou het verhaal nog graag eens teruglezen maar kan het nergens meer vinden.

Het vergaan van de Prinsendam doet mij denken aan de EU: goed getraind, competent, bezig met positieve doelen, maar het schip vergaat toch. Inderdaad: als je het als doel zou stellen, zou het niet lukken.

Foto: Tony Webster (cc)

Kiest Amerika straks voor een teugelloze narcist ?

17 juni 2016 , 14:00 , door Tom van Doormaal

COLUMN - De presidentsverkiezingen in de V.S. blijven verbazen. Je kunt Trump met Mussolini vergelijken, je kunt je afvragen waar de “linkse” Hillary Clinton is opgegeten door het kapitalisme, je kunt wakker liggen van de vraag waarom redelijkheid en intelligentie (b.v. van Obama) onvoldoende zijn voor een geslaagd presidentschap.

Dan wordt het spannend: want wie wordt er gekozen en wat doet persoonlijkheid er toe? Zijn onze politici gezond en blijven ze dat na jaren aan de macht? De kandidaten proberen hun achterbannen te doen geloven dat hun persoon er veel toe doet, maar klopt dat wel? Ik leerde in mijn studie dat “het systeem” zorgt voor het temmen van gestoorde kandidaten.

Psychische problemen

Opnieuw: klopt dat wel? Van Wilhelmina werd onlangs tamelijk gestoord gedrag bekend, vermoedelijk door drugs, Lord Owen schreef een heel boek over ziektes van regeringsleiders en de invloed daarvan, b.v. de bipolaire stoornis van Churchill. Of over de drankzucht van Jeltsin en Nixon, de prostaatkanker van Mitterand, de invloed van de medicatie op John Kennedy.

Voor ons is het belang van een Amerikaanse president groot. Ik zie de warrige optredens van Trump en huiver: veel logische consistentie of inhoud valt niet aan te treffen. Zijn visie op het probleem van nucleaire wapens levert potsierlijke video’s op. Wat heeft de omvang van zijn handen en andere mannelijke lichaamsdelen met het lot van de wereld te maken?

Foto: Emile Krijgsman (cc)

Thorbecke’s Huis een ruïne?

13 juni 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

ANALYSE - De Commissie ‘Toekomstgericht lokaal bestuur’ hekelt terecht het huidige stelsel van gemeentelijke bevoegdheden vis-à-vis het Rijk, maar schiet tekort in oplossingen.

De VNG vroeg de commissaris in Noord Brabant, Wim van de Donk, een commissie voor te zitten die “de Commissie Toekomstgericht lokaal bestuur” ging heten.

Sleutelzinnen:

“Het ‘recht op ongelijkheid’ (tussen gemeenten, TvD) vraagt een andere verhouding tussen de bestuurlijke lagen van de overheid. Het vraagt ook om het doorbreken van sectorale benaderingen door de verschillende departementen.” (p.19)

“En om een andere houding van het parlement, dat nog steeds gericht is op uniformering en bij individuele verschillen in een risico-regelreflex schiet.”(p.20)

Hier staat in een paar zinnen dat het huis van Thorbecke een ruïne is.

De fixatie op bestuurlijke gelijkheid is onnodig, de financiële verhoudingen tussen bestuurslagen moeten op de schop, de sectorale aanpak der departementen is verkeerd, het parlement moet eens stoppen met het micromanagement en het koesteren van de misplaatste idee dat het over alles gaat. Ik vat het maar even samen.

Dat is strong stuff. De commissie bestond ook niet uit beginnelingen, dus wat is er aan de hand?

Taal en probleemstelling

Lastig is de taal: de commissie schrijft in een bestuurlijk idioom dat bij de VNG vast begrepen wordt, maar dat voor een betrokken burger vooral leeg is. Het bestuur wordt geconfronteerd met “maatschappelijke opgaven” en daar effectief mee omgaan, lijkt de kerntaak. Dat voert tot “prudente en gedragen besluitvorming”. Alleen, zou het probleem zijn dat de opgaven uit de maatschappij niet meer door de lokale overheid worden vertaald in prudente besluitvorming? Of speelt er meer?

Foto: Mike Licht (cc)

De ‘rechtse’ uitdaging?

6 juni 2016 , 11:00 , door Tom van Doormaal

OPINIE - Onder de schaduw van een Amerikaanse presidentskandidaat die veel op Mussolini lijkt, de schaduw van een Brexit, de schaduw van een Franse president le Pen of een minister president Wilders, worden muren gebouwd in Europa en zwemmen we in onze vakantie in zee, waarin opnieuw duizenden verdrinken.

Kant zag een eeuwige vrede naderen, maar hoe staat het er voor?

Internationaal

Europa is de wereldlijke macht voorbij en beweegt zich naar een introverte wereld van wetten en regels en supranationaal onderhandelen en samenwerken. Robert Kagan schreef dat in 2003, toen de narigheid met de euro en de Grieken nog moest komen. Hij zag meer in krijgshaftigheid.

De Verenigde Staten zijn afkomstig van Mars. De Twin Towers waren de aanleiding voor een ‘War on Terror’, zonder concreet doel of eindpunt. In oktober 2002 verschafte een meerderheid van Democraten in de Senaat Bush de ruimte voor oorlog met Irak, verbaasd gadegeslagen door politici in Frankrijk, Duitsland, België en zelfs twijfelende Britten.

Het bracht weinig goeds. Ook na de Arabische Lente bloeiden democratieën in het Midden Oosten niet. De tegenstelling tussen Sjiieten en Soennieten verscherpten en IS ontwikkelde zich. De chaos is aanzienlijk.

Economisch

Er is veel geschreven over de crisis van 2007 en de samenhangen met internationale ontwikkelingen. De lichtzinnigheid in het vastgoed en de ongebreidelde ontwikkeling van de financialisering speelden een rol.

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-02-2022

Politieke partijen als probleem

28 mei 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

COLUMN - Bij het ontluiken van mijn politieke bewustzijn bleek er ineens een beloftevolle groep te bestaan, die zich Democraten 66 noemde. Ze hadden het wel gehad met de ideologische standaardconfrontaties en hun voorman, Hans van Mierlo, ontwikkelde een “ontploffingstheorie”.

Hun eerste pamflet kocht ik bij het boekwinkeltje op de hoek, in Amsterdam Zuid. Ik vond het “pragmatisme” van Hans Gruyters een beetje schraal. Maar Hans van Mierlo kon goed verklaren waarom dat nodig was: de politiek draaide om slaapverwekkende, ideologische tegenstellingen.

We zijn nu een halve eeuw verder.

Het politieke systeem is niet ontploft, zoals Van Mierlo wilde, de kroonjuwelen der staatrechtelijke hervormingen, bleken sieraden uit een gokkast op de kermis. Femke Halsema hield voor de Correspondent in Nijmegen een verwant pleidooi voor een mentaliteitsverandering. Mijn conclusie is dat pleiten voor mentaliteitsverandering niet zinvol is.

Intussen komen er verontrustende geluiden uit het systeem; traditionele partijen hebben zoveel ledenverlies dat zij al een poging hebben gedaan nieuwe financiering te vinden. Een nieuwe partij, de PVV staat in de gunst, maar heeft maar één statutair lid en een onheldere financiering.

Ideologie en bestuur

Met de ideologie is het intussen matigjes: het pragmatisme is tot een levenshouding geworden, bij Mark Rutte, maar ook bij Diederik Samsom. Als de politiek in plaats van ideologische leiding te geven, zich profileert op bestuurlijke kleurloosheid, vloeien politiek en bestuur in elkaar over. Dan wordt het parlement tot een bestuurlijk centrum, niet een politiek. Politiek gaat om richting en waarden, bestuur om uitvoering en detaillering. Het is slecht als de politiek zich met alles bemoeit.

Foto: cc Flickr Robert Scoble’s photostream Iphone - bewerking

Experimentenwet gemeenten

14 mei 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

COLUMN - Op Overheid.nl staat een consultatieversie van een experimentenwet. Ik ben erg voor deze vorm van directe democratie, maar ik raad iedereen aan eens te proberen op zo’n consultatie te reageren. Ik heb inmiddels een bloeddruk waarbij Jan Roos en Thierry Baudet mild puffende oude mannetjes lijken. Ik mag wel reageren, maar in slechts 2500 lettertekens. Het systeem vertelt mij dat pas achteraf, maar hoeveel letters ik teveel heb, kan ik niet achterhalen.

Ik meld eerst maar wat ik schreef, want mijn inzending is mislukt. De inspraak voor het volk is door twee reageerders benut: lang leve de consultatie van de burgers!

Experimentenwet voor gemeenten

De experimentenwet is niet echt begrijpelijk, de toelichting verheldert nauwelijks, het resultaat is onbenullig. Dat is een stevig oordeel, dat ik hieronder toelicht.

In de brief van Plasterk aan het parlement wordt gesproken over “de behoefte aan experimenteerruimte”. Maar wat dat is, waar dat uit blijkt, wat een oplossing zou zijn, wordt niet consistent beredeneerd.

Het gaat om afwijken van wettelijke bepalingen om maatschappelijke opgaven beter aan te kunnen pakken, kwaliteit te verbeteren, zo legt hij ons uit. Vreemd, een wetgever die zijn wetten hinderlijk vindt. Je zou zeggen: als de wet daarvoor een hindernis is, zou het misschien slimmer zijn die wet en zijn ontstaan te evalueren.

Foto: Tal Bright - Political (cc)

Grens en identiteit

1 mei 2016 , 14:00 , door Tom van Doormaal

COLUMN - In de boekwinkel struikel ik over een klein boekje van Paul Scheffer, met de titel: “De vrijheid van de grens”. Het is een uitgave die past in ‘de maand van de filosofie’, en het kost maar 4.95 euro. Dat laat een mens niet liggen, al is de omvang niet genoeg voor een hele maand filosoferen.

De vrijheid en de grens

Actueel is het begrip grens wel: het journaal toont ons wegwaaiende tentjes bij Idomeni in Griekenland, waar nog steeds vluchtelingen wachten (op Godot?), alsof het een verregende vrijmarkt is op Koningsdag. Alleen hebben hun bewoners geen perspectief, terwijl de vierders van Koningsdag hun opbrengst van de markt kunnen gaan natellen in hun verwarmde huizen. Heel mooi, die deal met Erdogan, maar we hebben nog wat vluchtelingen vergeten.

Ik ben jaloers op het sleutelcitaat van Hegel, dat Scheffer gebruikt: “Iets is alleen wat het is binnen zijn grens en door zijn grens.” (p.18) Geldt dat ook voor de vrijheid, vraagt Scheffer zich dan af. Hij vraagt terecht of het wereldwijde web een bedreiging van die vrijheid is, want de ongekende informatiemonopolies (Google, Apple, Facebook, etc) zien hun kans schoon.

Maar dan laat Scheffer het zitten: hij definieert vrijheid niet, de begrenzing daarvan ook niet, maar bouwt zijn verhaal op binnen zijn eigen tak van sport, de migranten en hun problematiek. Dat is te verwachten, maar ik broed op het zinnetje van de duistere filosoof. De grens geeft iets betekenis en identiteit. Letterlijk is dat wel plausibel.

Foto: Miroslav Petrasko (cc)

Pact van Amsterdam

26 april 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

ANALYSE - De agenda voor een Europees stedelijk bondgenootschap zoals onlangs uiteengezet door de burgemeesters van de Europese hoofdsteden klinkt wel fraai, maar wordt te weinig concreet.

Op 21 april gaven de burgemeester van de EU-hoofdsteden een verklaring uit over de Europese Agenda en de vluchtelingencrisis. Het stuk is de voorbereiding voor een Pact van Amsterdam, te sluiten op 30 mei a.s. tussen de EU ministers, die verantwoordelijk zijn voor het stedenbeleid in hun landen. Het is een van de profileringen van het Nederlandse voorzitterschap.

Zij zijn het op 21 april eens geworden over 25 punten. Verwacht mag worden dat de ministers daar, eind volgende maand, ongeveer zo over zullen denken. Omdat er veel geklaag is over een EU, die zo slecht luistert naar de burgers, vestig ik er maar eens de aandacht op. Moeten we blij zijn met een initiatief als dit? Het beeld is gemengd.

Metropolen

In de opening (1) staat dat onze steden altijd gericht zijn geweest op Europa en samenwerking in Europa.

Dat lijkt me nogal gezocht. Londen was vooral het centrum van het Britse Gemenebest en niet erg gericht op Europa. Parijs is de bakermat van het Franse chauvinisme en cultureel autisme. Misschien kan Berlijn het meeste pochen op een internationale en Europa gerichte houding, maar daar zit een lastige historische breuklijn. (Speer kreeg de opdracht van Hitler om Berlijn mooier te maken dan Parijs.)

Foto: IISG (cc)

Politieke partijen in verval

13 april 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

Fantastische puzzel: waarom koerst het slimste kamerlid strak af op een verwoestende nederlaag voor zijn organisatie? Voor wie het niet begrijpt: ik heb het over Diederik Samsom. Waarom legt zijn partij hem geen strobreed in de weg? In de partij roeren zich ontevredenen: linksom, sommige oude bestuurders. Maar de partijtop lijkt tevreden.

Is het de essentie van de sociaaldemocratie: schipperen tot niemand meer weet waar je voor staat? Is het een wanprestatie van de organisatie, van de politieke partij die Partij van de Arbeid heet? Is het een probleem van het functioneren van politieke partijen en algemener van aard? Of heeft de PvdA de geschiedenis tegen?

Ik onderzoek en twijfel. Voor wie het wil weten, ik voel me sociaaldemocraat, maar niet echt vertegenwoordigd door een partij die de koers nogal kwijt lijkt te zijn. Exit is geen optie. Mijn stem is te zwak om gehoord te worden. Mijn trouw verbaast me zelf het meest.

Schipperen der sociaaldemocraten

Zondig zijn ze, de sociaaldemocraten. De scheiding in de Internationale, aan het begin van de twintigste eeuw, leidde tot het Leninistische communisme aan de ene kant en de socialisten, die geloofde in de parlementaire weg en de kleine hervormende stappen.

Foto: Marta Nimeva Nimeviene (cc)

Naar een nieuwe economie

29 maart 2016 , 08:00 , door Tom van Doormaal

OPINIE - De kiezer rebelleert tegen het systeem. Kijk naar de V.S., Polen en Hongarije, Duitsland, Frankrijk: het zijn allemaal vormen van verzet tegen “het systeem”.

De vraag is dan: wat is het systeem precies? Is het de bemoeizucht van de bureaucraten in Brussel? Is het de economische ideologie, die de Grieken heeft verarmd en de stroom euro’s die de ECB zonder veel effect gratis uitstort?

De vraag is ook: van waar de woede? De EU heeft ons vrede en vooruitgang gebracht, maar dreigt te bezwijken aan dubieuze partners en leden. Ook aan te ver gaande regeldrift? Of aan het schandelijk onvermogen op het humanitaire vlak?

Ik probeer, als uw nederige dienaar, nog maar eens wat verklaringen te bieden voor de dingen die ik zie en die mij bezig houden.

Ongelijkheid en het midden

De middenklasse in de V.S. zit in de knel, zo was de boodschap van PEW. Dat ligt wel voor de hand, als de cijfers uitwijzen dat de inkomensongelijkheid en de vermogensongelijkheid sinds de jaren tachtig sterk zijn toegenomen. Ik schreef hier eerder over, in een bespreking van het boek van Robert Reich, Saving capitalism. Reich geeft een goede analyse, maar zijn recept voor de redding van het kapitalisme valt een beetje mager uit: “countervailing powers”.