De NOS zond gisteravond bovenstaande reportage uit over de kunstsector in New York. Strekking was dat die nauwelijks overheidssubsidie krijgt en vooral draait op private giften en een fier ondernemerschap. Het verhaal paste mooi in het plaatje dat Rutte en Zijlstra zo graag voorspiegelen. Het plaatje klopt echter niet.
Ten eerste New York is geen Nederland. Er is meer cultuur op een vierkante kilometer Manhattan dan Nederland in totaal. New York is een metropool waar media, geld en kunst sterke magneten zijn met internationale aantrekkingskracht. Die twee vergelijken, is vragen om problemen. New York is ook geen Amerika. In andere steden is de kunstsector wel wat minder bruisend.
Ten tweede bestaat er in Amerika een lange traditie van filantropie die in Nederland grotendeels afwezig is. Nederland is gul, maar betaalt vooral aan goede doelen, noodhulp, etcetera. In Amerika wil iedere rijke graag zijn naam op de gevel van een theater hebben. Met meer dan zestig miljardairs, honderden multimiljonairs en duizenden ‘gewone’ miljonairs in New York alleen, zijn er een hoop gevels nodig om de praalzucht van de rijken te bevredigen.
Een misvatting is ook dat de kunstensector nauwelijks in de belastingpot kan grabbelen. Oke, misschien bestaat maar tien procent van de inkomstenstroom in New York uit subsidie. Maar al die giften zijn in grote mate net zo goed belastingaftrekbaar.
Werkt de feedback loop in ons menselijke ecosysteem naar behoren? Stel dat technologie de kunstmatige natuur is die de mens om zich heen bouwt, worden de goede en slechte gevolgen van onze vrije daden door die technologie niet tot onoverzichtelijke proporties versterkt? Of zijn mensen zelf niet meer dan machines die alleen bestaansrecht hebben vanwege het doorgeven van een stukje code?
Dit zijn zomaar een paar niet al te eenvoudige vragen die documentairemaker Adam Curtis in All watched over by machines of loving grace opwerpt. Ik zal proberen hier een samenvatting te geven van deze uiterst prikkelende en verwarrende documentaireserie, maar pin me er niet op vast. Ga ‘m vooral zelf kijken.
In deel 1 Love and Power onderzoekt Curtis ondermeer het objectivisme van de Russisch-Amerikaanse schrijfster Ayn Rand. Curtis vertelt ruwweg het verhaal dat Hans Achterhuis in zijn Utopie van de vrije markt zo helder uit de doeken doet. Het neoliberalisme vindt zijn oorsprong in Rands objectivisme en is net als het socialisme en communisme een utopische ideologie (met Rand’s The fountain head en Atlas shrugged als manifesten). De mens kan alleen vrij zijn als hyperindividueel wezen, waarbij alle interacties gebaseerd zijn op rationaliteit en voor wat hoort wat. Altruïsme is tegennatuurlijk. Politiek is uit den boze, want collectieve belangen zijn irrelevant. Politiek kan het individu alleen maar hinderen.
