Een gastbijdrage in woord en beeld van Ad van der Stok
De huidige samenstelling van de Eerste en de Tweede Kamer maakt verandering van artikel 23 van de grondwet mogelijk. Het uit 1917 stammende artikel dat “de vrijheid van het bijzonder onderwijs betreffende de keuze der leermiddelen en de aanstelling der onderwijzers” eerbiedigt. Dit artikel staat – in seculiere woorden – het onderwijzen van een scheppingsverhaal toe waar geen evolutie in voor komt. Tevens laat het – in PVV taal – haatzaai-imams de sharia met de paplepel naar binnen gieten. Indien alle seculiere partijen voor verandering of schrappen van artikel 23 zijn, dan is daarvoor genoeg steun in beide Kamers. De onbegrijpelijke positie van de PVV is hierbij echter cruciaal.
Eerst iets over die grondwet, die verander je niet zomaar. In zowel de Eerste als de Tweede Kamer moet er twee maal over gestemd worden. Eerst over een overwegingswet, die met een gewone meerderheid moet worden aangenomen. Na erop volgende verkiezingen, dienen beide kamers met tweederde meerderheid in te stemmen. Tegenstanders zijn er met name in Christelijke hoek, waar het een gevoelige zaak is. [link op zondag niet bereikbaar] Maar slinkende zetelaantallen – met name bij het CDA – maakt het tegenhouden van zo’n verandering steeds moeilijker. Een solide seculiere tweederde meerderheid in beide kamers lijkt de komende jaren waarschijnlijk. Dat artikel 23 komt dus op de agenda. En of dat nu gebeurd of over enkele jaren hangt af van de PVV en de politieke handigheid van de oppositie.
Die oppositie maakt zich al jaren sterk voor wijziging, bijvoorbeeld bij monde van D’66. Boris van der Ham vindt het “niet acceptabel dat het religieuze onderwijs een soort status aparte heeft en een beroep op de grondwet doet om mensen of bepaalde kennis te kunnen weigeren”. Daarmee doelt hij bijvoorbeeld op het weigeren van homoseksuele leerkrachten. De laatste jaren heeft met name ook het weigeren van leerlingen aandacht gekregen en geleid tot een wetsvoorstel van PvdA, SP, GroenLinks en D’66, dat vorig jaar op het nippertje niet behandeld werd.
VVD
De positie van de VVD in deze kwestie is tweeslachtig. Rutte verwoordde het als staatssecretaris in 2005 zo: “Liberalen hechten aan particulier initiatief en aan pluriformiteit. De vrijheid een school te stichten van de eigen richting geeft toch uitdrukking aan die idealen?” Dat klinkt liberaal, maar die ‘vrijheid’ wordt ook ingezet om anderen vrijheid te ontnemen. Ouders worden beperkt in hun vrijheid zelf een school voor hun kinderen te kiezen, omdat die kinderen geweigerd mogen worden. Van Aartsen hoopte juist dat de VVD afschaffing in haar verkiezingsprogramma zou zetten. Net als Hirsi Ali. Zij wilde er vanaf om islamitische scholen te kunnen sluiten.
De directeur van het wetenschappelijk bureau van de VVD maakt duidelijk [PDF] dat veel liberalen al bij de totstandkoming van dit grondwetsartikel tegen waren. “Want in plaats dat kinderen in het openbaar onderwijs zouden worden gevormd tot onafhankelijk denkende burgers, dreigden zij en masse in het bijzonder religieus onderwijs te worden gekneed tot volgzame gelovigen in kerkelijke en politiek-confessionele leiders.”
PVV
Dat tot volgzame gelovigen kneden doet de blik wenden naar de PVV. Want hoewel ik die partij niet zo volg, wekt ze af en toe toch de indruk dat ze van het kneden van met name bepaalde gelovigen niet zo’n voorstander is. Niet voor niets is ze tegen islamitische scholen. Haar positie laat echter aan duidelijkheid te wensen over als je de verschillende passages van haar verkiezingsprogramma [PDF] erop na slaat: “Christelijke, Joodse en openbare scholen moeten naast elkaar kunnen bestaan. Wij zijn dus voor behoud van artikel 23 Grondwet.” En: “Handhaving van het bijzonder onderwijs en artikel 23 van de Grondwet, maar islamitische scholen gaan dicht. Vrijheid van onderwijs is een grondrecht.” De verschillende standpunten die ze erop na houdt lijken dit keer niet zozeer met die van anderen, maar vooral met elkaar in conflict.
De niet vermelde redenering zal wel iets zijn als: vrijheid van onderwijs is een grondrecht, behalve voor moslims, want de islam is geen geloof, maar een ideologie. Toch laat deze redenering wel ruimte. Behoud of handhaving van Artikel 23, wil tenslotte niet zeggen dat de inhoud van het artikel niet gewijzigd zou kunnen worden. En wil je als PVV islamitische scholen sluiten dan moet je wel iets aan dat artikel doen.
Het CDA en het kabinet
Machtsbewust als het CDA is, heeft ze natuurlijk al lang begrepen dat het voortbestaan van het huidige artikel 23, wegens teruglopende confessionele zetelaantallen, niet meer gegarandeerd kan worden. Daarom staat in het regeerakkoord expliciet vermeld: “Aan de vrijheid van onderwijs zoals gewaarborgd door art. 23 Grondwet, wordt niet getornd.” Daar kan ze de VVD dan tenminste aan houden. Al heeft dat verder eigenlijk weinig zin, omdat bij de eerste stemming een gewone meerderheid voldoende is. In het gedoogakkoord zijn ze het echter vergeten op te nemen, dus de PVV is aan geen afspraak gebonden. Als Wilders het islamitisch onderwijs een hak wil zetten en tot de slotsom komt dat daar wijziging van het artikel voor nodig is, kan een aanpassing ook zonder de steun van de regeringspartijen op een meerderheid in de Tweede Kamer rekenen.
In de Eerste Kamer kan zelfs de niet aan het regeerakkoord gebonden VVD-fractie instemmen. Tenminste, als ze zich laat leiden door het gedachtengoed waar de VVD iets mee te maken zegt te hebben – het liberalisme – en niet door dat van de SGP. Al geldt ook in deze kamer dat in eerste instantie de steun van de VVD niet nodig is.
Herformulering
Hoe zou een gewijzigd Artikel 23 er dan uitzien? Zonder zelf aan een formulering te beginnen ligt het voor de hand daarin iets op te nemen over tolerantie voor andersdenkenden en andere wereldbeelden. De (potentiële) voorstanders zijn het tenslotte eens over de wenselijke inperking van intolerantie die religie (soms) met zich meebrengt. Intolerantie voor westerse waarden, homoseksuele docenten en de wetenschappelijke visie op het ontstaan van de mens zou op elke Nederlandse school uit den boze moeten zijn.
De oppositie
Dit thema biedt mogelijkheden voor de oppositie, met name door het tegenstrijdige PVV standpunt. Want als de PVV tegen islamitisch onderwijs is, kan ze er eigenlijk niet onderuit iets aan artikel 23 te willen doen. Onderwijsvrijheid geldt ook voor islamitische scholen en is voor Wilders dus bijna onverdedigbaar. Tegelijkertijd zal een PVV stem voor het wijzigen van het artikel voor het CDA onverteerbaar zijn. Dus als de oppositie de vrijheid van onderwijs op de agenda zet, komt de PVV klem te zitten tussen haar loyaliteit aan het kabinet en haar afkeer van islamitisch onderwijs.
Daar komt iets anders bij. In het regeerakkoord staat over islamitisch onderwijs het volgende: “Uit onderzoek is gebleken dat het islamitisch onderwijs zwakke kanten kent qua […] onderwijskwaliteit, burgerschapsvorming (rechtsstaat) […] Deze scholen zullen dus sneller met sluiting geconfronteerd worden. Bij de beoordeling weegt eveneens zwaar hoe scholen aandacht geven aan integratie.” De bemoeizucht met scholen die hieruit spreekt, is misschien wenselijk, maar gaat in tegen het huidige artikel 23. Dat is op dit moment geen probleem, omdat wetgeving die hieruit voortvloeit in Nederland nog niet aan de grondwet wordt getoetst. Dat verandert als de grondwetswijziging die Femke Halsema in gang heeft gezet, wordt aangenomen. Daarmee zal elke wet aan de grondwet en dus aan artikel 23 getoetst worden en dat maakt politieke inmenging met de inhoud van onderwijs definitief onmogelijk. Een extra reden om het artikel zelf maar weer eens ter discussie te stellen.
Als de PVV voor een wijziging stemt, kan binnen deze regeerperiode een eerste stap gezet worden voor verandering van het artikel dat al sinds 90 jaar ter discussie staat. Als de PVV niet instemt laat ze ons in raadselen achter over wat ze nou wil met dat islamitisch onderwijs. Voor het wijzigen van artikel 23 zal dat echter slechts een vertraging betekenen. De terugloop van de confessionele partijen is structureel, de seculiere overmacht groot. Mocht de vrijheid van onderwijs niet in deze kabinetsperiode ter discussie worden gesteld, dan zal het in de volgende periode zijn.
NB. In het diagram met de historische zetelaantallen van de Eerste en Tweede Kamer, is de PPR onder confessionelen geschaard wegens haar oorspronkelijke Christelijke oriëntatie.
Reacties (25)
Geloof er niets van dat de PVV voor het wijzigen van art 23 zal stemmen, dat zou veel te rationeel zijn en bovendien zullen ze daarmee hun christenbroeders tegen het hoofd stoten.
Overigens kan je hier ook handig kijken of er een meerderheid is in 1e en 2e kamers: http://stemverdeling.nl/
Heeft de PVV niet veel Christeljke achterban/stemmers?
In het gedoogakkoord zijn ze het echter vergeten op te nemen, dus de PVV is aan geen afspraak gebonden.
Zo werkt dat niet Ad, de PVV gaat de linkse partijen geen kadootje doen (en het prachtige rechtse kabinet laten vallen terwijl ze negatief in de peilingen staan) alleen omdat dat strookt met hun principes (en zelfs dat niet, vrijheid van onderwijs voor alle niet-
jodenmoslims staat zelfs in hun verkiezingensprogramma zoals je zelf zegt).Tenminste, als ze zich laat leiden door het gedachtengoed waar de VVD iets mee te maken zegt te hebben – het liberalisme – en niet door dat van de SGP
De VVD heeft de SGP nodig voor een meerderheid in de eerste kamer om de verzorgingsstaat uit te kleden.. en het CDA trouwens ook..
komt de PVV klem te zitten tussen haar loyaliteit aan het kabinet en haar afkeer van islamitisch onderwijs.
Nee, de PVV zal gewoon met het kabinet meestemmen en niemand zal daar wakker van liggen.
Vergeet trouwens niet dat volgens de PVV juist het joods-christelijke gedachtegoed de basis is van onze superioriteit over de moslims.
De PVV is de meest geniepige christenpartij die Nederland kent. De reden is te vinden in #4.
De PVV wil voor alles macht en elke keuze of besluit zal daaraan ondergeschikt worden gemaakt.
@1 en 3: Het zou goed kunnen dat ze er niet voor stemmen, maar hoe serieus kan je dan nog hun afwijzing van islamitisch onderwijs nemen? Een punt waarover de oppositie ‘voluit op het orgel’ zou kunnen gaan (om met Ab Klink te spreken): “Voorzitter, als er één partij is die zich heeft afgezet tegen alles wat islamitisch en intolerant is dan is het de PVV. Hoe kan zij ooit aan haar kiezer verkopen dat ze niet instemt met een grondwetswijziging die fundamentalistisch onderwijs onmogelijk maakt. “
Ben ook benieuwd hoe de Telegraaf dat aan haar achterban zou verkopen.
Overigens denk ik dat na een paar jaar, als de coalitie wat minder stevig in het zadel zit, er voor zo’n voorstel best kansen zijn. Wellicht zelfs met behulp van enkele liberale VVD-ers die het met hun verre voorgangers eens zijn en onze burgers niet willen laten kneden tot volgzame gelovigen.
@5: Ik denk dat niet alleen de PVV onterecht in het seculierenkamp is geplaatst. Minstens 50+ en OSF horen daar niet echt thuis, terwijl de VVD ook een heel duidelijk relifiele vleugel heeft. Er zijn overigens zelfs mensen die beweren dat de PvdA een (orthodox) religieuze partij is.
Als atheïst ben ik radicaal tegen art 6 Gw: -1. Ieder heeft het recht zijn godsdienst of levensovertuiging, individueel of in gemeenschap met anderen, vrij te belijden, behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet;
-2. De wet kan ter zake van de uitoefening van dit recht buiten gebouwen en besloten plaatsen regels stellen ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer en ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden.
en tegen alle 8 leden van art 23.
Als republikein zeg ik dat de a.s Republiek der Nederlanden het belang inziet van objectieve empirische en falsifieerbare kennis en overdacht die de basis vormt voor een primair fundamenteel innovatief onderzoek, en onderkent voorts dat innovatie de enige bron van welvaart vormt.
Daarentegen is de essentie van Joods-Christelijk onderwijs versus atheïstisch onderwijs het gevecht om de suprematie of eindoordeel van het morele relativisme dat bij atheïsten ligt in de dialectische filosofie van Aristoteles.
De fixatie van vnl. D66 op homo acceptatie op gereformeerde scholen vindt ik ondergeschikt aan bi-seksualiteit en ondergeschikt aan hetero seksualiteit.
Deze atheïst heeft weinig problemen met het publiek financieren van speciaal onderwijs. Als ze maar aan publiek bepaalde minimum kwaliteitseisen voldoen en niet discrimineren bij het aannemen van kinderen/leraren. En specifieke godsdienstlessen dienen niet verplicht te zijn en vanuit eigen middelen gefinancierd.
@Bismarck: andere partijen zijn inderdaad dat; partijen. Die hebben leden en kaderleden. Het is niet zo vreemd dat bij een aantal partijen er eventueel een flink aantal reli’s aanwezig is, zonder dat de partij verder veel woorden hoeft te besteden aan kwesties die met geloof te maken hebben. Voor een verklaring bij de PVV moet je gaan wroeten in het hoofd van Greet. Of wellicht in z’n portemonnee. Zelfs de PVV stemmer lijkt me juist erg pro-secularisme, ook zonder te linken naar islam.
@11: Dat kan best, maar het partijprogramma laat zich toch vooral uit in termen van de joods-christelijke fundamenten van onze samenleving. Dat wat de PVV-stemmer wil en de partij doet niet altijd overeenkomt is wat mij betreft geen nieuws, dus wat die stemmer wil doet niet zozeer ter zake in deze.
Gezien het PVV-standpunt zie ik ze dan ook niet voor het afschaffen van artikel 23 stemmen (of voor enige beperking van het christelijk speciaal onderwijs). De oppositie zou hooguit de coalitie in de problemen kunnen krijgen als ze specifiek het Islamitisch speciaal onderwijs zouden verbieden (of stoppen van de financiering daarvan) en daar zie ik de oppositie nou weer niet zo snel mee aankomen.
@12: inderdaad, als we het puur houden bij het programma en de retoriek die we gewend zijn van de PVV (en dat is inderdaad dat gehamer op die bij elkaar gefantaseerde joods-christelijke cultuur), dan zie ik ook niet in waarom ze artikel 23 zouden affikken. Gaat dus niet gebeuren. Inhoudelijk aanpassen? Geen idee of dat wel kan op de manier zoals de PVV dat eventueel wel zou willen.
Ad van der Stok: maar hoe serieus kan je dan nog hun afwijzing van islamitisch onderwijs nemen?
Waarom zou je hun ideeën ooit serieus nemen?
Ad, je maakt een denkfout. Je gaat er namelijk nog vanuit dat consistentie van opvattingen een vereiste is voor een partij. Maar dat gaat helemaal niet op voor de PVV. Daar vindt men eenvoudig alles prima dat tegen de volksfremde elementen en vóór de eigen groep is. Niet op basis van feiten of argumenten maar gewoon op basis van tribale gevoelens. Dàt is de logica die zij hanteren.
Het is natuurlijk maar de vraag in hoeverre de oppositie seculier is. Met name de PvdA moet steeds meer rekening houden met haar groeiend aantal gelovige kiezers, zie hun gedraai met het ritueel slachten. Islamitische scholen verplichten homofiele leerkrachten aan te nemen zou wel eens een groot probleem voor die partij kunnen worden.
@14 – Exact, datzelfde probeerde ik ook al te zeggen (6), maar jij formuleert het natuurlijk veel en veel mooier.
“zie hun gedraai met het ritueel slachten.”
Niks gedraai. De PvdA-fractie heeft gewoon voor dat verbod gestemd.
@velen: natuurlijk hebben meer partijen een religieuze achterban, maar dat wil niet zeggen dat ze voor een aanpassing van artikel 23 niet te porren zouden zijn. Als in een herformulering iets staat over tolerantie voor andere denkbeelden dan gaat dat er als koek in bij de meeste fracties. Daar zou de ChristenUnie volgens mij nog bijna mee instemmen.
@14, Olav: het punt is dat ze in hun – wat jij noemt tribale – opvattingen over de islam toch zichzelf serieus moeten nemen. Ze kunnen niet opeens voor islamitisch onderwijs zijn. Dat zou niet goed voelen in de onderbuik…
@18 – Nee, maar ze kunnen wel redeneren dat je zo het kind (de joods-christelijke traditie) met het badwater weg gooit.
Bovendien blijf je er maar vanuit gaan dat consistentie van opvattingen een vereiste is voor een partij. Dat geldt pas op de allerlaatste plaats voor de PVV.
@19: nee Harm ik ga niet uit van de consistentie van de opvattingen van de PVV, maar een beetje volgend wat ze zeggen hoor ik een consistente opvatting, namelijk dat de Islam een gevaar zou zijn. Een opvatting die ze de afgelopen jaren zo consistent handhaafden, dat als ze daar opeens vanaf wijken, door het islamitisch onderwijs zonder meer te accepteren, zelfs zij iets uit te leggen hebben.
Ad, natuurlijk zullen ze islamitisch onderwijs niet accepteren. Daarin zijn ze inderdaad wel consistent. Maar ànder religieus onderwijs zullen ze wel blijven accepteren, want daarin zien ze geen probleem.
Jij schijnt te vinden dat als je iets per wet regelt dat het religieus onderwijs betreft, het in gelijke mate voor alle religies moet gelden. Ik vind dat ook. Maar waarom zou de PVV het daarin met ons eens zijn?
Overigens heb ik zelf niets op met welk religieus onderwijs dan ook, vooral niet als het ook nog geld van de overheid krijgt.
@13 Daar kon je je met oog op toekomst nog wel es in vergissen. Geert zal ook blijken te kunnen draaien. Politik ist Politik.
@15: als ik me niet vergis was de enige die draaide een PVV’er.
Wat is het probleem met artikel 23? Stel dat een kleine groep intolerante mensen een school met een intolerante leerstelling wenst. Moet dan de meerderheid van toleranten zich dan intolerant tonen en die school verbieden? Ik blijf liever zo tolerant mogelijk.
@24: een mooie paradoxale voorwaarde lijkt mij dat je veel kan tolereren, maar niet de intolerantie.