Deze bijdrage is van Jan Luiten van Zanden van de Universiteit Utrecht. Het stuk is overgenomen van Me Judice.
Het experiment van de euro is in het verleden bekritiseerd omdat een gemeenschappelijke munt een collectief goed is dat door gemeenschappelijke besluitvorming beheerd moet worden, terwijl binnen de EU de feitelijke macht over financiële en budgettaire kwesties gedecentraliseerd bleef. Het leek daardoor een instabiel systeem te zijn, dat alleen door soepele international coördinatie overeind kon worden gehouden. En die coördinatie werkt misschien goed in tijden van voorspoed, maar komt onder druk te staan wanneer het tegenzit.
Crisis als lakmoesproef
De afgelopen jaren vormden een goede testcase van deze fundamentele kritiek op de euro. In feite ontwikkelde zich een nachtmerriescenario waarvan het eind nog niet in zicht is. Het wordt in de discussie van de laatste jaren nog wel eens over het hoofd gezien dat juist landen als Duitsland en Frankrijk als eerste begonnen te knagen aan de grondslagen van het systeem. Dit uitte zich in verzet tegen te rechtlijnige uitvoering van het Stabilisatiepact, waarin de regels van het spel vastgelegd waren. Vooral Duitsland had er problemen mee dat de tekorten die sterk waren opgelopen na de hereniging van het land, en opnieuw groeiden na de recessie van 2002-2003, conform de regels van het spel zouden worden bestraft met het opleggen van boetes. Aldus werd het boetesysteem in feite al in een vroeg stadium buiten werking gezet, tot frustratie van toenmalig Minister van Financiën Zalm. Deze verwikkelingen in die jaren vormden nog maar een bescheiden voorspel van het echte drama dat zich de afgelopen jaren aan het ontvouwen is. Maar het is de moeite waard om deze fase even te memoreren – te vaak wordt in de recente discussies gedaan alsof het overtreden, ondermijnen of ontlopen van regels een typisch Zuid-Europese aangelegenheid zou zijn.
De morele as van Europa
De eerste economische terugslag van 2002-2003 leidde dus al tot forse spanningen in het euro-systeem, maar dat is niets vergeleken met de problemen waar nu mee geworsteld wordt. Er is een soort morele as in Europa ontstaan, een as van goed en kwaad, waarbij de deugdzame en spaarzame burgers en overheden in het noorden verblijven, die zich daarbij spiegelen aan de spilzieke en misschien zelfs corrupte zuiderlingen rond de Middellandse Zee (en in Ierland – maar dat is dan ook katholiek). Onder populisten in binnen- en buitenland is dit door zijn simpelheid aantrekkelijke beeld ook aangeslagen. Het politieke debat gaat er dan over hoeveel middelen het noorden vrij moet maken om het zuiden te redden. Waarbij een ding duidelijk is: het noorden heeft zijn zaakjes na de financiële crisis van 2008-2009 wel voor elkaar, het zuiden helemaal niet. Daar is de economie in een diep gat terecht gekomen, loopt de (jeugd) werkloosheid alleen maar op, en verergeren de zo noodzakelijke hervormingen in de overheidsfinanciën de conjuncturele neergang. Anderzijds loopt de centrale motor van het herstel in het noorden als een trein: de Duitse export en industrie is wonderbaarlijk snel uit het dal geklommen. Landen als Nederland en België laten een vergelijkbaar positief beeld zien. De moraal is duidelijk: de noordelijke deugden worden beloond, de zuidelijke verspilling bestraft, en alleen het feit dat het noorden flink moet meebetalen aan het overeind houden van de Griekse, Portugese en Ierse economie staat wat haaks op de pointe van het verhaal.
Voor- en tegenspoed is onderdeel eurosysteem
Er kunnen grote vraagtekens gezet worden bij deze simpele voorstelling van zaken. Sterker nog, het noordelijke succes en het zuidelijke falen zijn, tot op zekere hoogte, onderdeel van dezelfde dynamiek van het eurosysteem. Het probleem van dit systeem was dat het landen met heel verschillende sociaal-economische tradities en politieke systemen bij elkaar bracht. Landen als Italië, Spanje, Griekenland en Portugal kenden in het verleden een – door de andere politieke economie – hoger tempo van inflatie, en daardoor een hoger renteniveau. Dit werd op den duur gecompenseerd door met enige regelmaat te devalueren: de economie kreeg dan weer een flinke oppepper, exporten namen sterk toe, totdat de hogere inflatie het voordeel weer had opgesoupeerd. De invoering van vaste wisselkoersen binnen de EMU had hier twee gevolgen. In eerste instantie leidde dit tot een sterke daling van de rentestand (op overheidspapier evengoed als op de private markt). Dit werd in de jaren negentig met gejuich ontvangen, want het was het signaal dat de markt de euro serieus nam – sterker nog, rekende op een succesvolle invoering ervan. De daling van de rente was in eerste instantie een zegen voor deze landen. Het leidde, zoals elke econoom kan voorspellen, tot een toename van investeringen in vastgoed en stimuleerde de economische groei. Het maakte het tevens mogelijk om moeilijke bezuinigingen op de overheidsbegroting uit te stellen, want de financiering van de publieke schuld kon nu veel goedkoper.
De daling van de rentestand en de boom die daarop volgde – vooral in de bouw – voorkwam echter dat de zuidelijke landen ook in termen van het tempo van loon- en prijsstijgingen naar het noorden evolueerden. Loon- en prijsspiralen zijn nu eenmaal taaie fenomenen, die zich alleen in tijden van echte crisis laten doorbreken. Hierdoor ontstond een fundamentele onevenwichtigheid binnen de EMU die verantwoordelijk is voor een groot deel van de huidige problematiek. Prijzen en lonen in delen van het eurosysteem – in de landen rond de Middellandse Zee en in Ierland – zijn sinds de invoering van de euro door deze ontwikkelingen veel meer gestegen dan in Duitsland, Frankrijk of Nederland. Omdat de onderlinge koersen bevroren zijn – er in feite niet meer zijn sinds de euro – is hierdoor de situatie ontstaan dat de zuiderlingen zich uit de markt geprijsd hebben, terwijl de noorderlingen een goedkoopte-eiland zijn geworden. Dit is vermoedelijk de belangrijkste oorzaak van het zo uiteenlopen van de economische ontwikkeling binnen het eurogebied sinds de terugval van 2008-2009. Tot die tijd werd deze onevenwichtigheid nog aan het oog onttrokken door de sterke economische expansie van landen als Spanje en Ierland – mede gedreven door de vastgoedboom aldaar. Nu die tot het verleden behoort, komen de onderliggende verhoudingen des te scherper aan het licht.
Hoe groot zijn de onevenwichtigheden?
Verschillende maatstaven van de international concurrentiekracht van landen als Spanje of Ierland laten zien dat de reëel effectieve wisselkoers van deze landen in de afgelopen 15 jaar met 10 tot 15 procent is gestegen, terwijl die van bijvoorbeeld Duitsland met bijna 10 procent is gedaald (Bron: OECD Historical Statistics). Gaan we ervan uit dat de situatie bij de invoering van de euro halverwege de jaren 1990 min of meer in evenwicht was, dat is daarmee een verschil in concurrentiekracht van misschien wel 20-25% ontstaan. Tentatieve schattingen van de effecten hiervan op de groei van exporten en GDP laten zien hoe sterk dit doorwerkt: een toename van de reëel effectieve wisselkoers met 1% leidt, heel voorzichtig ingeschat, tot 0,1 tot 0,2 minder groei van exporten en GDP. Het ‘gat’ van 25 procent punten tussen de twee extreme landen, Spanje en Duitsland, zou dus het hele verschil in economische groei tussen beide landen verklaren.
Succes en falen zijn gekoppeld
Als dat waar is, dan zijn de implicaties ervan tamelijk dramatisch. Ten eerste laat dit zien dat het succes van het noorden en het falen van het zuiden eigenlijk twee zijden van dezelfde medaille vormen. Duitsland kan alleen maar de concurrentiekracht zo sterk opvoeren omdat er andere landen zijn – Spanje, Ierland, Griekenland – waar de concurrentiepositie door deze ontwikkelingen in het ongerede geraakt is. Sterker nog, het noorden heeft het zuiden nodig om te voorkomen dat de euro te sterk zou worden, waardoor de concurrentiekracht van het noorden opwaardering van de munt ondermijnd zou worden. Wat dat betreft is elke crisis rond landen als Griekenland of Portugal een (gemengde) zegen: het leidt tot afnemend vertrouwen in de euro waardoor de reëel effectieve wisselkoers van het noorden zich op het behaaglijk lage niveau kan stabiliseren. Was de EMU nu gesplitst in een zuid- en een noord-euro, dan zou het noorden hier nooit van hebben kunnen profiteren. Kortom, we danken momenteel onze conjuncturele voorspoed aan het malaise van de Griek en de Ier.
Evenwichtsherstellend mechanisme ontbreekt
Ten tweede, en dat is nog veel problematischer, er is simpelweg binnen de EMU geen mechanisme om te komen tot een herstel van het evenwicht in termen van de reëel effectieve wisselkoers van de verschillende deelnemers aan de EMU. Crisis in Griekenland en Spanje helpt een beetje, want het drukt het prijsniveau aldaar, maar het kan jaren, zo niet decennia duren voordat dit afdoende is. Maar jarenlange stagnatie lijkt geen acceptabel draaiboek. De situatie doet denken aan de problemen waar Argentinië zich voor 2001 in bevond (zie filmpje op Me Judice), of aan de situatie van de landen die zich in de jaren dertig aan de gouden standaard vastklampten, die beloond werden met een veel te hoog niveau van prijzen en lonen, en na jaren van stilstand toch gedwongen werden het goud te verlaten.
De logica van de euro
Kortom, we zitten diep in de problemen: niet vanwege morele of andere tekortkomingen van het zuiden (al moet erkend worden dat Griekenland wel een beetje een verhaal apart is), maar vanwege de logica van de euro, van een munt die eenheid moest brengen waar sociaal-politieke systemen niet voldoende naar elkaar toegegroeid waren. Laten we dus ophouden met het wijzen van beschuldigende vingers naar elkaar, en een scenario bedenken hoe we op een beheerste manier deze problemen het hoofd kunnen bieden – met of zonder de euro.
Reacties (33)
Dit is nu eens een verhaal dat ik als economische leek ook kan begrijpen, en gelukkig is het geheel vrij van het populisme dat bij dit onderwerp meestal opduikt. Hartelijk dank!
Krijgt Milton Friedman toch nog gelijk.
Eens met verhaal.
Maar Duitsland had voor de introductie al een hard D-mark beleid en zelfs met een sterke munt waren ze nog steeds een export land door constant te focussen op prroductiviteit en innovatie.
De uiteindelijke conclusie die getrokken moet worden is dat je kiest voor fiscale (of transfer) unie of disintegratie van de euro. Tussen oplossingen zijn niet mogelijk en hiervoor was al gewaarschuwd door verschillende economen bij de introductie van de euro, maar politici wilden niet luisteren.
Bij de invoering van de Euro hoorde je altijd geruststellend zeggen: Ach, Griekenland is maar 5% van de Euro, dat trekken we wel. Dan wordt er nu dus wel buitenproportioneel gejammerd.
Het federale Duitsland is als ik het goed begrijp ook een transferunie. De rijkere Bondsstaten (Beieren, Baden-Württenberg en Hessen) kalgen vaak als zij armoedzaaiers als Bremen of Mecklenburg-Vorpommern moeten helpen. Als er een door en door verrotte Beierse bank geholpen moet worden hoor je de Beieren natuurlijk niet. Iedereen kan wel eens hulp nodig hebben.
Ach,
dat eenmalige referendum in 2005, waarin de “onderbuik” van Nederland, kennelijk ’n meerderheid, zich uitsprak tegen verdere kapitteling door de alreeds financieel en ideëel failliete EU is toen al door Balkenende en zijn regering en ’n meerderheid in de 2e kamer, onze parlementaire democratie, de nek omgedraaid.
OOps, daar duikt weer ’n populist op @1!
Mag ik vragen waar je naar geëmigreerd bent?
Dus moeten we zorgen dat de Zuid-Europeanen geen geld krijgen en in een financiële crisis vast blijven zitten, toch?
Gunstig voor onze export.
Het verhaal identificeert een mechanisme waarbinnen het noorden profiteert van een zwak zuiden. So far so good. Maar het is dan wel weer erg vooorbarig om te zeggen dat wij onze voorspoed danken aan de malaise van de Griek en de Ier. Dan verwar je de tandwiel met het systeem waar binnen het opereert.
@5
Ja,
Onze export is niet afhankelijk van failliete landen als Portugal, Griekenland, Ierland, Italie.
Sterker nog,
de hardwerkende keuterboertjes in die landen worden weggeconcurreerd, weg”gepasteuriseerd” door EU-maatregelen en de import van goedkopere EU-producten.
Niet dat ’t ene moer uitmaakt voor de aan de staatstiet hangende parasieten, aldaar.
Poen moet ‘r komme.
En gauw.
Dat je dat maar weet.
constant te focussen op prroductiviteit en innovatie
Mwoch. Aan een komkommer valt niet zoveel te innoveren. Minstens net zo belangrijk is dat duitsland in de euro-tijd stevig heeft zitten loonmatigen (terwijl de lonen in de zuidelijke lidstaten juist met 10-20% stegen).
De minst pijnlijke oplossing zou zijn als we gedurende een jaar of 5 3-4% inflatie zouden hebben, maar dat past niet in bundesbank^W ECB-beleid.
volgens mij worden er veel te veel zaken bijgehaald die niet relevant zijn.
Als lehman er niet was geweest, dan had men Griekenland gewoon failliet laten gaan. De banken hadden dan de pijn gevoeld en vervolgens nooit meer (teveel) geld uitgeleend aan Griekenland tegen zo’n lage rente. Probleem opgelost. Maar sinds Lehman durft men dit niet meer.
@9: Onzin. Als Lehman er niet was geweest, was de Griekse schuldencrisis “Lehman”.
Nou, volgens mij zit het niet zo.
De Duitsers zijn inderdaad in productiviteit sterk gestegen, net zoals de andere noord europese landen.
En dit heeft inderdaad consequenties voor de griekse (en portugese en spaanse) economie. Maar daar gaat het helemaal niet over.
Griekenland (en portugal en spanje) gaan failliet omdat de overheidsschulden uit de pan rijzen. Niet omdat hun economie niet kan concurreren. Dat is ook een probleem, maar ze gaan kapot aan een tiental jaren lenen tegen lagen Duitse tarieven die ze niet meer terug kunnen betalen.
Nu zegt de markt- niet de politici- dat het afgelopen is en kijk aan: Binnen een paar maanden is het lenen gestopt. Iets wat al die politici -vriend Zalm voorop- niet voor elkaar kregen met hun euro pact doet de obligatiemarkt zonder veel scrupules. Je hoort al die politici met hun engelenkeeltjes nog vroom de psalmen aanheffen.
Er is dus ook wel een mechanisme om dit weer stabiel te krijgen -itt wat dit schrijvertje beweert- namelijk: Overheidsbegroting op orde krijgen. Niet meer op de pof leven. Ophouden met lenen. Terugbetalen.
Mara goed, ik zal wel niet links genoeg zijn.
De Griekse schuldencrisis is me ruim 15 jaar geleden al uitgelegd door ’n Griek, die al enige tientallen jaren in NL gewerkt had.
Grieken werkten niet meer, in Griekenland.
Een “normale” Griek had zichzelf een of ander “ambtelijk” baantje aangemeten.
Was niet moeilijk.
Het “vuile” werk, en de mensen die dat moesten verrichten(dat waar de goedmensen alhier ook al zo lyrisch over doen, over die onschatbare inbreng aan onze maatschappij, de pleeboenders, ongeschoolde hulparbeiders uit den vreemde)was den Griek alras te min.
In Griekenland.
Daar had je de “immigranten” voor.
Een “normale” Griek had zichzelf al een of ander “ambtelijk” baantje aangemeten.
Een “normale” Griek zou nooit ’n baksteen optillen om ’n huis te bouwen.
Daar waren de “immigranten” voor
Dat was de story, over Griekenland, die ik hoorde v/e NL-Griek.
Iemand die hier, in NL, gewoon hard gewerkt heeft, in de bouw, alles heeft meegemaakt, van “gastarbeider” tot “immigrant”, uiteindelijk leidinggevende in ’n bouwbedrijf, in NL.
Duidelijker kon, toen al, het faillisement v/e land niet uitgelegd worden.
Which country’s next?
Een andere les die we kunnen leren is dat tot nu toe Brussel de vlucht naar voren toepast als oplossing voor problemen die er waren of dreigden. Schengen, verdrag van Maastricht, de Euro, iedere keer meer macht naar Brussel als panacee voor alles.
En nu ook weer, we moeten de landsbegroting laten goedkeuren door Brussel, want dat kan een nieuwe crisis voorkomen, en bij een nieuwe crisis is er vast wel weer een andere reden om macht over te dragen.
Europa heeft ons voorspoed gebracht maar laten we ophouden met meer Europa en problemen subsidiair oplossen
10: daarmee bevestig je het too big to fail probleem.
Alle andere genoemde issues zijn non-issues zolang crediteuren maar het risico dragen van hun slechte leningen aan landen als Griekenland en Ierland. Maar niemand had er rekening mee gehouden dat we een too big to fail probleem hebben bij banken waardoor dat risico wordt afgewenteld op de andere landen. Dat probleem heeft op zich niets met de euro te maken.
Griekse default is geen Lehman gebeurtenis.
Het fabeltje van Wellink wordt als zoete koek geslikt, maar is incorrect. Lehman en Griekenland zijn twee totaal verschillende situaties.
Een Griekse default zou zelfs gezond zijn voor de markt, politici, en belastingbetalers.
@14: De euro heeft de verwevenheid van het verschillende nationale financiële stelsels vergroot en daarmee de systeemrisico’s geassocieerd met een individueel default.
@15: Je vind het toch niet erg dat ik jouw woord als minder waardevol ingeschat als dat van veel academisch economen en financieel analisten? Als je met wat argumenten komt verandert dat de zaak natuurlijk.
Vele economen (waaronder Buiter, van Wijnbergen, Boot, Krugman, Issing, Roubini etc etc) beschouwen Griekenland niet als een Lehman.
De enigen die dit zeggen zijn diegenen die er baat bij hebben dat er een bail-out komt (bankiers, ECB en EU).
En ja, ik weet waarover ik praat want ik ken beide situaties heel goed.
Dus doe ermaar mee wat je wil, maar als een technisch uitleg wil hebben (counterparty ris, overnight funding risk, collateral, derivaten exposure, plain vanilla versus OTC etc) dan hoor ik het wel.
maar als een technisch uitleg wil hebben
Sure, doe maar. Money where your mouth is enzo.
@ 18
Ik ben niet van plan een essay te schrijven, maar laat ik een aantal verschillen eruit pikken:
1) Lehman ging onverwacht binnen drie maanden failliet. Griekenland zit al ruim 21 maanden in de ziekenboeg. ECB en alle belangrijke instanties weten precies waar de exposure isen welke bank eventueel in problemen komt bij faillissement van Griekenland. Toen Lehman down ging, wist niemand waar de counter exposure was.
2) staatsobligaties en derivaten zijn een wereld van verschil. Staatsobligaties zijn de makkelijkste instrumenten om te verhandelen en te waarderen. Derivaten niet. Lehman had meer dan $ 800 mld aan derivaten exposure die grotendeels zeer complex waren. Als Lehman als counterparty weg viel, was de andere partij bij de derivaten transactie ook ‘exposed’. Dus er bestond een groot gevaar voor kettingreactie (ofwel systeemrisico). In het geval van Griekenland is er geen kettingreactie, want Griekenland heeft geen counterexposure met andere partijen.
3) Naast de grote derivatenportefeuille had Lehman ook voor meer dan $700 mld aan leningen op de balans en wederom een aantal zeer complexe structured products. Griekenland is 350 mld euro en op basis van de eurozone is dat minder dan 2% van alle uitstaande staatsobligaties. Dus het is niet significant.
4) Griekse default is sowieso niet te vermijden gezien de staatsfinancien. Huidig plan van ECB is dat de belastingbetaler de herfinanciering op zich neemt en dat de private sector er schadevrij van wegkomt. Het is de schuld overhevelen van de banken naar de belastingbetaler. En de druk op Griekenland zal blijven zolang er geen schulden sanering heeft plaats gevonden.
5) Vanwege het plotselinge omvallen van Lehman sloten de markten en niemand wilde meer aan elkaar lenen. De overnight lending markt was direct na de val van Lehman gesloten, hetgeen inhield dat vele banken niet meer konden lenen en moesten aankloppen bij de Fed, ECB en andere centrale banken. Reden waarom de overnight lending markt gesloten was? Vanwege de counterparty exposure risico. Niemand wist wie wat had op de balans. Bij Griekenland weet iedereen wie de exposure heeft. Het wordt zelf publiekelijk gepubliceerd door BIS, ECB en de banken zelf. Het lijstje is bekend, met als gevolg dat de overnight lending markt niet gesloten zal zijn na de eventuele val van Griekenland.
Nee, de enigen die claimen dat Griekenland een Lehman gebeurtenis is, zijn de ECB, de banken en EU. ECB en banken willen geen financieel verlies lijden en EU wil geen gezichtsverlies lijden.
Maar de werkelijkheid is anders.
Een faillisement van Griekenland is zelfs gemakkelijk te verwerken (tijdens Room for Discussion bij UvA stelden Buiter en van Wijnbergen zelfs dat ze hoopten op een credit event) en de markt anticipeert het zelfs. De enigen die het niet anticiperen, zijn de politici en de Wellinks van deze wereld.
Griekenland valt, moet uit de euro, een paar andere varkentjes volgen.
Nederland schurkt aan Duitsland (leve de koningin) samen met nog wat landen.
Wij krijgen er een tweede haven bij en de Fransen het hele europarlement.
Vakantievieren wordt weer ouderwets gezellig, met wisseltrucs enzo…
*heb geen griekse nog andere CDSs ben wel “long aluminium”
@private eye:
Dank voor de moeite.
2) staatsobligaties en derivaten zijn een wereld van verschil. Staatsobligaties zijn de makkelijkste instrumenten om te verhandelen en te waarderen. Derivaten niet. Lehman had meer dan $ 800 mld aan derivaten exposure die grotendeels zeer complex waren. Als Lehman als counterparty weg viel, was de andere partij bij de derivaten transactie ook ‘exposed’. Dus er bestond een groot gevaar voor kettingreactie (ofwel systeemrisico). In het geval van Griekenland is er geen kettingreactie, want Griekenland heeft geen counterexposure met andere partijen.
Derivaten zijn geschreven op o.a. staatsobligaties (hence the name). Nu wil het zo zijn dat er 80 miljard euro aan CDS derivaten geschreven zijn op de Griekse staatsschuld door… Griekse banken. Dus daar heb je je counterparty risk als de Griekse staat kopje onder gaat.
Mijn punt is meer: achteraf kan je wel mooi duiden waar het precies mis is gegaan bij Lehman Brothers. Maar vooraf kan je niet voorspellen wie er blootstaat aan een faillissement van de Griekse staat, wat betekent dat de Griekse banken, grote bedrijven, lokale overheden, etc etc ook in grote problemen komen. Gezien de zwakte van het Europese herstel zou ik zeggen: kick the can, don’t rock the boat.
@22 de netto exposure van CDS op Griekse staatsobligaties is slechts 4 mld euro en niet 80 mld. Ik moet je corrigeren. Dit bedrag is heel klein in de wereld van derivaten.
Ik ben het fundamenteel oneens met je mening dat je the can down the road moet kicken. Dit brengt het risico met zich mee van moral hazard, free riders problem, beggar thy neighbour en aantal andere vervelende consequenties. Veel beter het probleem bij de wortels aan te pakken.
En trouwens vandaag heeft de Bundesbank President Weidmann in een interview met Welt am Sonntag gezegd dat een default niet een Lehman event is. Hij spreekt zijn collega centrale bankiers tegen met deze uitspraak. En mijn vertrouwen in de Bundesbank is honderd malen groter dan in Wellink of Rutte.
http://www.welt.de/print/wams/politik/article13425881/Wir-verhandeln-nicht.html
Om precies te zijn de Griekse CDS exposure is $ 5.5 mld oftewel minder dan 4 mld euro. Er zijn in totaal 4,000 contracten en men weet precies wie de contracten heeft (vastgelegd door DTCC (het overkoepelend orgaan voor derivaten clearance). Zie hier:
http://av.r.ftdata.co.uk/files/2011/05/DTCC_Greece.png
Als ik zo vrij mag zijn, een aantal mensen a la Wellink, Rutte en JC de Jager praten peop…
@13
‘Which country’s next?’ is dat een retorische vraag? Want ik denk dat NL dan goede kans maakt. Hier mogen het dan geen ‘ambtelijke’ baantjes zijn, maar ‘functies’ in een ‘dienstensector’ die er hoofdzakelijk uit bestaat uit te zoeken waar die te leggen steen uit te besteden, of indien te duur ergens anders neer te leggen, wat dan ‘outsourcen’ heet. Als iedereen maar manager genoemd mag worden, of traject-manager, dan is het goed. Desnoods assistent-traject-manager. Klinkt nog een beetje.
Gelukkig kunnen we vanwege de EU nog nieuwkomers in dat stelsel inhuren vanwege het vrije verkeer van diensten, en als ze die dienst aannemen in het land van herkomst dan kan je ze nog leuk betalen ook volgens de in dat land geldende tarieven.
Die oude exoten die gewoon volgens onze CAO betaald willen/moeten worden beginnen zo langzamerhand aardig in de weg te lopen. Maar die pesten we wel weg met praatjes over etensluchtjes en enge priesters.
Staat misschien een beetje los van het verhaal over de pecunia, banken en rente, gaat meer over de strubbelingen aan de ‘onderkant’ (waar de assistent-traject-manager zich natuurlijk absoluut niet bij vindt horen, tot de baas vertelt dat zijn afdeling voortaan vanuit New Delhi opereert – als dank voor de inzet van de laatste jaren mag je nog wel even je collegae daar via Skype inwerken, wat je dan nog doet ook in de hoop daarna executive consultant foreign blabla te mogen heten maar helaas).
Hopelijk halen die Chinezen het niet in hun hoofd om hun spullen via Piraeus in Europa te dumpen, want dan hoeven de Rotterdamse kademanagers Janus en Krelis niet eens meer aan die Pjotrs en die laatste Mo te vertellen waar ze die spullen neer moeten zetten…
Keurig verhaal, wat dat betreft sluit ik me aan bij @1 de Emigrant. Alleen de afsluiting vind ik zwak:
“Laten we dus ophouden met het wijzen van beschuldigende vingers naar elkaar, en een scenario bedenken hoe we op een beheerste manier deze problemen het hoofd kunnen bieden – met of zonder de euro.”
Ligt voor de hand. Waarom is er nog niemand met dat scenario gekomen?
Kapitaal genoeg, alleen wordt het niet in productie geinvesteerd, omdat de koopkracht niet voldoende is en de kunstmatige middelen om die te “stimuleren” (krediet) uitgeput zijn. Productie betekent in dat geval overproductie = recessie etc.
In plaats daarvan flits dat kapitaal om de wereld in speculatieve bubbels, waarmee onze eerste levensbehoeftes kunstmatig duurder worden gemaakt ten behoeve van de speculatiewinsten van -opnieuw- de weinigen die dit kapitaal bezitten.
Met of zonder euro, de rek is er uit en aangezien niemand de moed heeft om economische hervormingen voor te stellen -laat staan door te voeren- zal de grote klap wel komen.
@23/24: Je kijkt naar de “netto” CDS positie van de Griekse staat. Terwijl ik het heb over de netto CDS positie van Griekenland als geheel. Het is een illusie om te denken dat als de Griekse staat failliet gaat, alle andere Griekse schuldenaren (banken, bedrijven, huishoudens) gewoon overeind blijven. Het totale volume aan CDS op Griekse staatsschuld in omloop is 80 miljard. Waarschijnlijk is het merendeel daarvan verkocht door Griekse banken.
Met alle respect, je kijkt er met een pre-Lehman blik tegenaan. Als in: je denkt dat je met een overdaad aan statistieken de risico’s te kennen. Ik zeg: tussen nu en de laatste staats default in Europa heeft er ontzettend veel financiële integratie plaatsgevonden. Ik denk dat wij, gegeven de zwakheid van de Europese banken en het economisch herstel, het risico van een Grieks faillissement niet moeten nemen (op dit moment).
@ 27, 80 mld euro? Dat cijfer heb ik noch DTCC ooit gezien. Graag bronvermelding van dit cijfer want het komt me onbekend voor.
En omtrent je argument dat Griekenland gered moet worden omdat de banken te zwak zijn, dan kan het belastinggeld beter gebruikt worden om de banken te steunen ipv een land wat failliet is en niet in staat zal zijn om terug te betalen.
80 miljard is bruto.
http://www.dtcc.com/products/derivserv/data_table_i.php?tbid=5&tabid=0&tid=0&kid=3&asc=1
Net outstanding zegt volgens mij gewoon niet zoveel over counterparty risk in dit geval. Stel dat Griekse banken $101 aan CDS verkocht (dat wil zeggen: staatsschuld verzekerd), en de rest van de wereld $100 heeft gekocht aan CDS. Dan is net outstanding maar $1, terwijl counterparty risk aanzienlijk groter is.
Ok, als je naar bruto exposure wil kijken (discutabel en IASB kijkt altijd netto).
Maar dan obv BIS data 50% van CDS zijn verkocht door Amerikanen, 10% door Fransen en 7% door Duisters. Veronderstellende dat de rest allemaal verkocht is door Griekse banken (wat een onwerkelijke veronderstelling is) dan heb je ongeveer 33% van 70 mld euro bruto (niet 80) bij de Griekse banken. Dat is maximaal ‘slechts’ 23 mld euro bruto ‘at risk’ vanwege counterparty. Dit zijn geen Lehman bedragen of situaties.
“En die coördinatie werkt misschien goed in tijden van voorspoed, maar komt onder druk te staan wanneer het tegenzit.”
De eerste alinea is dus helaas al meteen mis. De coördinatie werkt namelijk uitstekend: tegen alle eerdere afspraken in werd even 110 miljard geregeld voor Griekenland. Als dat geen coordinatie is, 110 miljard tegen de regels in, wat dan wel?
En ik meen me te herinneren dat het verbod op onderlinge steun tussen landen met een serieuze blik is uitgeproken. Zonder op te letten wat er nu bedoeld werd.
En zo kan het hele bovenstaande artikel van onder tot boven doorgekrast worden.
‘Morele as’ – leuke poging om jezelf boven de populisten te plaatsen, maar dat werkt dus niet.
‘Voor en tegenspoed is onderdeel eurosysteem.’
Nee, dat is de trouwbelofte, voor en tegenspoed. En tegenwoordig is scheiding ook mogelijk. Zwakke poging om de gang van zaken als onafwendbaar te verklaren.
Succes en falen zijn gekoppeld.
Nee, dit is geen succes, dit is een collectief falen van de EU, inclusief de landen die tegenwoordig wel de huishouding op orde hebben. Die hebben toch echt geprobeerd een munteenheid te bouwen op een europese unie, die qua structuur er op zijn zachtst gezegd nog niet aan was. Falen en fraude vanaf de start. Ook omdat de handhaving van wat regels en basisprincipes niet helemaal goed zat, na de Duitse eenwording.
Dat resulteerde in een munt waarvan veel gebruikers het idee hadden dat een gevoelsinflatie van boven de 5% een stuk reeeler is dan de inflatie die de ECB zegt te handhaven.
‘evenwichtsherstellend mechanisme ontbreekt’
Dat mechanisme bestaat, dat heet wisselkoers.
Italie en Engeland stapten in 1992 uit het EMS. Een aantal problemen waren opgelost, en dat mechanisme bevalt wel zodanig goed dat Engeland voorlopig niet in de euro stapt.
Heeft waarschijnlijk beter te vergelijken met met de huidige situatie dan de genoemde voorbeelden van Argentinie 2001 en de jaren 30.
‘Laten we dus ophouden met het wijzen van beschuldigende vingers naar elkaar,’
Waarom? Laten eerst de achterliggende oorzaken maar eens goed doorgeakkerd worden, voor er maatregelen genomen worden die niet werken, omdat de oorzaken in stand zijn gebleven, omdat men bang is voor de blame game.
Voor er oplossingen komen als Noord en Zuid Euro, Portugal failliet, of Griekenland 100mld/y subsidie (en spanje ook 100, en Ierland, en Italie) is het misschien wel even handig om wat oorzaken weg te nemen zoals
gebrekkige besluitvorming/regelgeving/toezicht/democratische legitimatie.
En een ander probleem van de euro is de universitaire bijdrage of liever gezegd het ontbreken ervan. Wat beschouwend proza, wat zalvende woorden zoals hierboven, dat helpt toch niet om serieuze discussie op gang te brengen. Ik wil beargumenteerd weten wat de economische consequenties zijn van een Noord-euro, wat de kansen zijn dat Griekenland 20 jaar aan de subsidie vastzit. Wat de inkomenseffecten zijn als de PIIGS landen de vereiste bedragen bezuinigen, of dat dragelijk is. Of het mogelijk is dat die landen hun overheidstaken serieus gaan uitvoeren (belastingheffen) of dat dat eeen te zware druk is voor een reeds veelgeplaagde samenleving.
@30: Touche, daar heb je mij.
Misschien een onderbuikgevoel, maar ik geloof nog steeds niet dat een EU-land zomaar failliet kan zonder aanzienlijke economische schade.
@31: Verwacht je gelezen te worden?
LOL Wat een kulverhaal. De waarheid is simpel: 1) Griekenland is rot tot op het bot en 2) de EU functioneert niet.