In Den Haag is het vanaf 1 januari dit jaar verboden om buiten reclame te maken voor fossiele producten. Daaronder ook vliegreizen en cruisevakanties. Enkele reisorganisaties hebben dit verbod voor de rechter aangevochten. Maar de rechter gaf hen geen gelijk. Het is de eerste keer wereldwijd dat een rechtbank zich heeft uitgesproken over een verbod op fossiele reclame. Actiegroep Reclame Fossielvrij: “De uitspraak bevestigt dat (lokale) overheden noodzakelijke klimaatmaatregelen kunnen nemen, ook als bedrijven zeggen dat ze daar financieel last van hebben”, aldus Rémi ter Haar, juridisch medewerker van Reclame Fossielvrij. “Met deze historische uitspraak heeft Den Haag de weg vrij gemaakt voor andere gemeenten om fossiele reclame te verbieden via de lokale verordening. Dit is een doorbraak voor het verbod op fossiele reclame en de gezondheid van mens en planeet. Net zoals je geen effectief antirookbeleid kunt voeren met overal tabaksreclames, werkt klimaatbeleid niet als fossiele brandstoffen nog volop worden gepromoot.”
De reisorganisaties deden onder meer een beroep op de vrijheid van meningsuiting. De rechtbank wees dat af omdat het Grondwetsartikel over de de vrijheid van meningsuiting handelsreclame heeft uitgezonderd. ‘Deze uitzondering voor handelsreclame betekent dat artikel 7 van de Grondwet geen belemmeringen of formele vereisten bevat voor zowel de nationale als de decentrale wetgever om inhoudelijke beperkingen op te leggen aan handelsreclame,’ schreef minister Hermans als reactie op twee wetenschappelijke publicaties over een verbod op fossiele reclame. Ook de Gemeente is dus bevoegd om in de APV een beperking van reclame in de openbare ruimte op te nemen. Artikel 10 EVRM beschermt de vrijheid van meningsuiting zonder een uitzondering te maken voor commerciële reclame. De Europese rechter heeft daarover nog geen uitspraak gedaan. Maar het EVRM geeft wel mogelijkheden voor beperking van de uitingsvrijheid. Die beperking noet dan bij wet zijn geregeld, een algemeen belang dienen en noodzakelijk zijn in een democratische samenleving. In het geval van het Haagse verbod op fossiele reclame oordeelt de rechter dat het verbod Europeesrechtelijk door de beugel kan. Het is niet bekend of de reisorganisaties dit alsnog in Straatsburg willen gaan toetsen.
Voor andere Nederlandse gemeenten die een verbod op bepaalde reclame overwegen is de rechterlijke uitspraak goed nieuws. Haarlem heeft vleesreclames taboe verklaard, Amsterdam ziet ook liever geen reclames voor fossiele brandstoffen en de gemeenteraad van Bloemendaal riep op om reclames voor online gokken uit de openbare ruimte te weren. Het Haagse verbod op reclame voor fossiele producten zal nu waarschijnlijk in andere gemeenten navolging krijgen. Niet alleen als bijdrage aan het behalen van de klimaatdoelen, maar ook als onderdeel van het volksgezondheidsbeleid. ‘Luchtvervuiling door fossiele brandstoffen veroorzaakt zeven miljoen vroegtijdige sterfgevallen per jaar. In Nederland leidt luchtvervuiling tot een toename van astma, hartziekten, beroertes en kanker,’ aldus een steunbetuiging voor het Haagse verbod vanuit de zorgsector. Een reclameverbod waardoor de publieke ruimte niet langer wordt ingezet voor het stimuleren van schadelijke consumptie is slechts een lichte ingreep, relativeert een briefschrijver in de NRC, maar het verlaagt volgens hem wel de vraag naar schadelijke producten. Nederland loopt op dit punt achter op de internationale trend: ‘Edinburgh, Sheffield, Amsterdam, Parijs en Toronto hebben al een soortgelijke maatregel ingevoerd, en zowel het EU-parlement als de VN-secretaris-generaal roepen op tot een algeheel verbod.’
Vanuit beide invalshoeken, het klimaat en de volksgezondheid, zou een landelijk verbod op fossiele reclame te verdedigen zijn. Van Minister Hermans valt voorlopig niets verwachten. Het is allemaal erg ingewikkeld, schrijft ze in de Kamerbrief bij haar commentaar op de wetenschappelijke publicaties: ‘Behalve juridische overwegingen zijn er ook beleidsinhoudelijke redenen die maken dat de invoering van een nationaal verbod op dit moment niet voor de hand ligt’.
Reacties (1)
Goed nieuws. Ik heb inderdaad nooit zo begrepen waarom milieuorganisaties nooit acties tegen de reclamewereld hebben opgepikt, ik heb dat altijd als een enorme strategische misser gezien. Je kan nog zo hard je boodschap voor een schonere wereld proberen te verspreiden, de reclame-wereld is altijd in staat om hun boodschap die daar tegenin gaat 100 x zo hard te roepen. “Een schoon milieu begint bij jezelf” was altijd de kreet die door met name de overheid heel erg gepromoot is, maar kun je verwachten van de burger dat een schoon milieu daar bij die burger begint, als tegelijkertijd die burger continu door een stortvloed van oproepen toegeschreeuwd wordt om toch vooral zo veel mogelijk te consumeren?