ELDERS - Een nieuwe golf van demonstraties tegen onrecht en corruptie. Politieke kopstukken vechten elkaar de tent uit.
Een video van Hristo Ivanov, leider van de oppositiepartij ‘Da Bulgaria‘ was voor democratische en liberale Bulgaren aanleiding voor dagenlange massale demonstraties waarin het aftreden van de regering Borissov werd geëist. Ivanov voer met een bootje naar het Zwarte Zee strand bij het huis van Ahmed Dogan, een invloedrijke, controversiële politicus, voormalig leider van de Turkse minderheidspartij, goed bevriend met premier Bojko Borissov en met zakenman en mediatycoon Delyan Peevski. Nadat Ivanov op dit legaal openbare strand een Bulgaarse vlag had geplant werd hij in de kraag gegrepen door agenten van de Bulgaarse veiligheidsdienst NSO. Ivanov filmde alles en dat werd de druppel voor vele toch al langer ontevreden Bulgaren om in actie te komen. Dat een machtige elite de veiligheidsdienst gebruikt om het eigen bezit te beschermen (ook Peevski profiteert van de NSO) tekent volgens de demonstranten de corrupte staat waarin het land zich bevindt.
President Rumen Radev, die als lid van de socialistische oppositie nogal eens botst met de conservatieve premier Borissov, nam onmiddellijk afstand van de inzet van de veiligheidsdienst. Dat bracht een van zijn persoonlijke vijanden, de openbaar aanklager Ivan Geshev er toe de politie opdracht te geven het bureau van de president te doorzoeken. De ambtelijk secretaris en een adviseur werden aangehouden en beschuldigd van onder meer valselijke beïnvloeding. Radev was eerder ook al eens door de politie afgeluisterd.
Dat er in de politieke top een strijd gaande is bleek enkele weken geleden toen er foto’s opdoken van de slaapkamer van premier Borissov, waarop de bonkige premier slapend te zien is met op zijn nachtkastje een pistool. In een open la zijn twee flinke stapels 500 eurobiljetten te zien en een paar goudklompen. In een reactie op de publicatie van de foto’s zei Borissov dat zijn vijanden, waarbij hij openlijk naar president Radev wees, hem wilden compromitteren op het moment dat hij onderhandelingen voerde om zijn land de eurozone binnen te loodsen.
‘Mijn autosnelwegen’
De demonstraties in Sofia en andere steden, de grootste sinds 2013, en de clashes binnen de politieke elite waren voor premier Borissow aanleiding om zich tot de natie te richten. De premier verdedigde zich op Facebook tegen alle aantijgingen met een video waarin hij, staand voor een Mariabeeld, zijn pro-EU regering als de redder van de natie voorstelt. Zo pochte hij dat onder zijn leiding het land twee keer zoveel autosnelwegen heeft gekregen als onder de (communistische) regering-Zhivkov (toen het land nog geen enkele autosnelweg had). Waarbij aangetekend moet worden dat de EU een niet onaanzienlijk aandeel heeft gehad in dergelijke projecten. Van zijn tegenstanders, de socialisten is bekend dat ze kritisch staan ten opzichte van de EU. Daartegenover zette Borissov zijn goede relaties met bondskanselier Merkel (foto) en andere partijgenoten van de Europese Volkspartij, die hem tot nu toe niet zijn afgevallen. Hij is dan ook niet van plan af te treden na de motie van afkeuring die de socialisten gisteren hebben ingediend. Hoogstens wijzigt hij zijn kabinet.
Steun van de EU
Borissov zal de topconferentie van de EU-leiders dit weekeinde, waar miljarden geld verdeeld worden (als Rutte het wil), ook weer met vertrouwen tegemoet zien. Het zal daar meer gaan om hervormingen van de economie in Spanje en Italië, dan om de handhaving van de rechtsstaat in Bulgarije en andere oostelijke lidstaten. Dimitar Bechev, een onderzoeker verbonden aan het Oost-Europa instituut van de Universiteit van Noord-Carolina, vindt dat de EU zich maar het beste verre kan houden van inmenging in de Bulgaarse politiek. Tot nu toe hebben al die mooie woorden uit Brussel over democratie en rechtsstaat Bulgarije weinig opgeleverd. De voorbeelden van corruptie rijgen zich aaneen zonder doeltreffende interventies van al die Brusselse politici die in Sofia op bezoek komen om met Borissov op de foto te gaan.
Democratisch besef
Laat het maar liever aan de bevolking over om de politieke elite ter verantwoording te roepen, schrijft Bechev. Anders dan in de kringen van de politieke elite leeft er in de bevolking een diep besef van de betekenis van recht, rechtvaardigheid, integriteit en verantwoordelijkheid. Daarvan getuigen niet alleen deze demonstranten in Bulgarije, maar ook die van vorige week in Servië, en die van de afgelopen jaren tegen al die andere naar autocratie neigende regimes in Polen, Hongarije, Slowakije, Tsjechië en Roemenië. In Brussel gaat doorgaans alle aandacht uit naar de regeringsleiders die tekort schieten in het realiseren van Europese waarden. Maar zou het niet beter zijn om meer steun te bieden aan de bevolking in deze landen die deze waarden serieuzer neemt dan hun leiders? Zou de EU het aandurven in plaats van autosnelwegen democratische burgerbewegingen (royaler) te subsidiëren?