Censuur in ’s werelds grootste democratie

ELDERS - In India is onderzoek naar de geschiedenis van het Hindoeïsme niet zonder risico.

Onlangs maakte de uitgeverij Penguin Books bekend dat alle voor de Indiase markt gedrukte exemplaren van het boek The Hindus: An Alternative History van indoloog Wendy Doniger, professor aan de University of Chicago, zullen worden vernietigd.

Volgens orthodoxe Hindoes bevat Donigers boek ‘ketterijen en feitelijke onjuistheden’ en dat was grond genoeg voor een rechtszaak. Penguin was niet gerust op de uitkomst en schikte uiteindelijk met de aanklager. De vernietiging van de resterende exemplaren van Donigers boek is onderdeel van deze schikking.

Hoewel de grondwet van India vrijheid van meningsuiting garandeert, wordt deze vrijheid in de praktijk ondergraven door wetten uit het koloniale tijdperk. Volgens Penguin stond het bedrijf bloot aan zowel criminele als civiele aanklachten op grond van een amendement uit 1927 op een Britse strafwet van halverwege de negentiende eeuw, die het een misdaad maakt ‘de religieuze gevoelens’ van Indiërs te kwetsen.

Daarnaast dreigen vooral hindoenationalisten regelmatig met gewelddadige represailles tegen uitingen die hen onwelgevallig zijn. Penguin verklaarde dan ook te hebben geschikt onder andere uit ‘a moral responsibility to protect our employees against threats and harassment’.

Niet toevallig, neemt India momenteel plaats 140 in op de World Press Freedom Index. De uiterst reële dreiging van geweld speelde een belangrijke rol in het toekennen van deze lage plaatsing:

A record number of eight journalists and one media worker were killed in India in 2013. Half of these deaths were premeditated reprisals. This was twice the 2012 death toll and more than the death toll in Pakistan, long the world’s deadliest country for media personnel. […] The violence and the resulting self-censorship is encouraged by the lack of effective investigations by local authorities, who are often quick to abandon them, and inaction on the part of the federal authorities

Penguin hoefde naar alle waarschijnlijkheid dan ook niet op bescherming van de autoriteiten te rekenen. Te meer omdat de klager, Dinanath Batra, officieus, maar nauw is betrokken bij de (soms ronduit gewelddadige) hindoepartij BJP, de tweede partij van het land en de verwachte winnaar van de verkiezingen die later dit jaar zullen plaatsvinden.

Toegegeven, Donigers boek vormt inderdaad een bedreiging voor orthodoxe Hindoes. Het boek legt de nadruk op de religieuze beleving van dalits en vrouwen, groepen die traditioneel onderaan de hindoeïstische hiërarchie staan. Ook laat Doniger zien dat Hindoeïsme als ‘isme’ in feite een uitvinding van de Britten is, die de behoefte voelden een ontelbaar aantal nauw verwante, maar niet identieke (en soms tegenstrijdige) geloofsbelevenissen onder één noemer te scharen.

Als orthodox hindoetradionalist hoor je een dergelijk verhaal natuurlijk liever niet.