Sargasso duikt deze zomer de polder in. Per aflevering van de zomerserie vertelt een lezer over zijn of haar favoriete polder. Marcel Kolder is organisatieadviseur en heeft een eigen communicatiebureau. Hij woont in Almere en breekt een lans voor de jongste provincie van Nederland.
Flevoland is de jongste polder van Nederland en is letterlijk gemaakt en ontworpen om te produceren. Sinds de eerste akkerbouwers en tuinders zich in deze polder vestigden, ruim een halve eeuw geleden, hebben deze sectoren zich ruim ontwikkeld. Het nieuwe land onderscheidt zich duidelijk van het oude land. De overmaat aan ruimte, de bodemkwaliteit en de waterhuishouding is subliem ontworpen. Flevoland wordt in het buitenland de ‘green valley’ van Europa genoemd.
Als polderverzamelaar toon ik graag een van mijn dierbaarste polderbezittingen: het boek ‘De economische beteekenis van de drooglegging der Zuiderzee’ uit 1901. Daarin staat: ‘De Twaalfde Provincie geeft het land kracht, het Volk brood, dat is de Vrucht van de Onderneming. De onderneming moet een zaak des Volks zijn, ze moet een ‘national cry’ worden, gerealiseerd door eene Krachtige Regering, gesteund door den wil eener wakkere, van eigen kracht bewuste Natie. Niet om te moraliseren maar om de urgentie van het droogleggen te beantwoorden.’
De polderhoofdstad werd Lelystad. Een hommage aan ingenieur Cornelis Lely die de eeuwenoude droogleggingsideeën werkelijkheid maakte. Almere werd door zijn ligging en woonuitvalbasis tegen de wens van de bestuurders van weleer en tegen de verwachtingen in de grootste stad. Ze is nu al de zesde stad van Nederland met ongeveer 200.000 inwoners. Ongeveer de helft van het aantal inwoners van Flevoland.
Kritiek op Flevoland
Soms lijkt het of Nederland zich geen raad weet met de jongste provincie. Terwijl de maakbaarheid van het jonge land en de jongste steden van Europa zo fascinerend is. Na ruim een halve eeuw produceren voor Nederland, en niet alleen agrarisch, maar ook tienduizenden woningen voor een prettige prijs, hebben veel mensen kritiek op het jonge land en haar steden. Volgens hoogleraar dr. Gerard Marlet is Almere bijvoorbeeld een geografische Blunder. Almere ligt te ver weg van Amsterdam om te profiteren van haar aantrekkelijkheid en heeft zelf te weinig te bieden aan de creatieve klasse en aan de hogere klasse.
In de visie van Marlet blijven de steden in Flevoland steden voor het klootjesvolk. Een restpost voor mensen die geen huis kunnen kopen in de nabijheid van aantrekkelijke oude steden. Het toekomstig afvalputje van Nederland. Wetenschappers als Marlet kijken vanuit het paradigma van het oude land, de oude stad. Wat niet voldoet, scoort laag op de ‘lijstjes’ van relatief succes. Marlet leeft met het idee dat je nieuw land en nieuwe steden ergens mee kan vergelijken. Hij ziet slechts het gebrek aan oude panden, oude structuren, gebrek aan gevestigde cultuur en oude bewezen structuren. Daarmee gaat hij voorbij aan de kwaliteiten van de onvergelijkbare ruimtelijke groene omgeving en de suburbane stad in Flevoland. Flevoland heeft in verhouding de meeste natuur en bossen. De Oostvaarderplassen op steenworpafstand van Almere en Lelystad zijn een aaneengeschakeld natuurlijkgebied van tientallen kilometers lang met een unieke populatie. Tijdens de vogeltrek bevolken de meest zeldzame dieren het gebied, de vogelaars daargelaten.
Landschapsarchitecten
Steden in Flevoland hebben een hoge kwaliteit van veel groen, water en veel woning voor minder geld. Het waren de Flevolandse landschapsarchitecten die ooit de steden ontwierpen. Dat is iets om trots op te zijn. Voor de recent overleden Teun Koolhaas was het ontwerpen van deze woonomgeving een verwezenlijking van een ideaal. Hij zei: ‘Vroeger trok de adel de stad uit, stichtte landgoederen. En nu krijgen wij (… als landschapsarchitecten) de kans om een landgoed voor een kwart miljoen mensen aan te leggen.’
Als bewoner van Almere weet ik dat deze stad de hoogste economische groei van Nederland kent. En welke andere stad heeft 42 kilometer kustzone en 32 stadsstrandjes? Het aantal hoger opgeleiden in Almere is sterker gegroeid dan in andere steden. Wat Almere kenmerkt, is een ongekende ambitie om de stad van de zeebodem op te bouwen tot een volwassen, unieke en fijne stad. Almere en ook de andere steden in de polder volgen slechts een andere route dan hoogleraar Marlet voor ogen heeft.
Blue ocean
Mag ik een vergelijking maken met de spraakmakende ‘blue ocean’ strategie van Renée Mauborgne? De kern van het Flevolands succes ligt niet altijd in rode oceanen, waarin regio’s en steden als concurrenten elkaar bevechten rondom issues als economie, recreatie, arbeid, wonen en uitgaan. Gevechten van dat kaliber kennen slechts verliezers. Flevoland, en haar jonge steden, slaagt er juist in om het anders te doen. Vanuit een totaal ander paradigma een woon- en werkomgeving neer zetten die zich continu kan vernieuwen. Almere is de derde architectuurstad van Nederland. Ze heeft met haar jonge culturele sector diverse prijzen gewonnen. De slogan van Apple ‘Think Different’ is eigenlijk ook een eerbetoon aan de lef van de Flevolandse ontwerpers en de pioniersgeest van de huidige bevolking. In de blauwe oceaan van Flevoland en haar jonge steden is geen concurrentie met andere oudere regio’s. Flevoland is een mirakel volgens vele buitenstaanders. Nieuwlandse burgers zijn van een ander soort elite. Niet van de ‘gevestigde’ orde. Maar een nieuw ras. Flevoland heeft gekeken naar het succes van Apple, van Cirque du soleil, van Viagra. Out of the box. Want de zee waarin de oude steden zich bevinden, daar past de nieuwlandse burger niet bij. Het succes van Flevoland ligt in het steeds weer vinden van blauwe oceanen. Almere is het Cirque du Soleil van de randstad.
Floriade 2022
De afgelopen decennia hebben groene kennisinstellingen zich gevestigd in de polder, zoals agrarische hogescholen en andere instituten. Met de groei van de wereldbevolking en stijgende voedselprijzen kan Nederland zich prijzen zoveel agrarische ruimte te hebben. Flevoland doet mee aan het bid om in 2022 de wereldtentoonstelling Floriade binnen te halen, met als titel ‘Growing Green Cities’. Ik geloof in dat project. Het idee van de ‘Garden City’ zou inspiratie moeten zijn voor de rest van de wereld. In 1898 definieerde de beroemde socioloog Ebenezer Howard het ideaal van de Garden City. Een soort Yin Yang tussen stad en land: ‘Town and country must be married, and out of this joyous union will spring an new hope, a new life, a new civilization.’ Hij heeft gelijk. Ik ben gelukkig in Flevoland. Punt.
Foto: eigen collectie Marcel Kolder
Reacties (5)
Kijk, ik kan natuurlijk zeggen KOLDER, maar dat grapje zal al wel te vaak gemaakt zijn.
Het is goed iets positiefs te lezen over het nieuwe land. Een beetje blindheid voor de stad, het beton en haar anti-natuur mag daarbij horen. Want anti-natuur is het natuurlijk wel. Toch? Het is grootschalige landbouw, strakke wegen en beton. Vooral beton.
Mooi verhaal verder.
Weinig landschap te zien op de foto, wel veel overbodige windturbines.
Flevoland is ontstaan op papier, in kantoren en door een klein gezelschap van lijnentrekkers. Landbouwgronden zijn zo al netjes en efficiënt gekaveld, met hier en daar prachtige stukken nieuwe natuur. In de steden Lelystad en Almere heeft dat zelfde megalomane versimpelen van eisen aan een leefomgeving, een inmiddels wat uitgeleefd woonfabriekscomplex opgeleverd, waar geen mens op zich gelukkig van zal worden. De grootschaligheid slaat dood, omdat de menselijke maat niet erkend wordt. Dit verschijnsel doet zich overigens voor in alle woonomgevingen die zo ontstaan zijn, of dat nu een gemiddelde Vinex-wijk is, de mega-Bijlmers die in de toenmalige Sovjet-Unie verrezen zijn, of het meest extreme geval, de hoofdstad Brasilia in Brazilië.
De planmatige realisatie van woonomgevingen maakt van mensen poppetjes, die op de maquette slechts een indicatie zijn voor de verhoudingen in grootte en dat is toch echt iets ander dan de menselijke maat. In mijn beleving hebben dit soort woongebieden iets fascistisch, omdat de mens geacht wordt zich als een uniform subject te schikken, te schikken naar de ideeën van degenen die het in hun macht hebben om te bepalen hoe anderen dienen te leven.
In mijn woonplaats Amsterdam voel ik me gewenst en gerespecteerd, terwijl ik in steden als Lelystad en Almere nergens plekken aantrof die me uitnodigden tot nieuwsgierigheid. Het zijn plaatsen waar ik met de auto rechtstreeks naar mijn bestemming ga en daarna weer snel terug, terwijl ik in Amsterdam (en vele andere steden) uren kan slenteren, zonder me één moment te vervelen.
In Nederland is het bijna not done om zelf je huis te (laten) ontwerpen en bouwen, tenzij je over een godsvermogen beschikt. Dat was in de tijd dat Amsterdam haar grachtengordel bouwde ook wel zo, maar achter die rijke façades zijn wijken vol straten met kleinschalige bouwprojecten te vinden, die gerealiseerd werden door de middenklasse. Voor arbeiders werden op een gegeven moment ook nieuwe wijken gebouwd, waarvan grote delen nu ook weinig populair zijn bij liefhebbers van een prettige woonomgeving.
Hoe eenduidiger de woonomgeving gepland wordt, des te onplezieriger is het om er te wonen. Alleen als je maatschappelijk succesvol bent, kan je daar aan ontkomen. De rest mag blij zijn überhaupt woonruimte te hebben en dient zich maar te schikken. Een baksteen kost ongeveer €0,25 (bij bestellen van 1000), maar als die gelegd is betaal je als bewoner een veelvoud daarvan, opdat je maar begrijpt dat wonen een luxe is, waarvoor je vooral je vrijheid op dient te geven.
Dank voor die mooie reacties. Ik zie ook een reactie van een Marlet-aanhanger. Is blijven steken in de valse romantiek van de oude stad, vergetend dat het grootste deel van Amsterdam uit wijken als de Bijlmer, Osdorp en Slotervaart bestaat. Daar zou ik niet dood gevonden willen worden ;-) Almere biedt enorm veel ruimte en groen. Sommige mensen houden daarvan. En als ik wil dolen in oude steden. Dan rij ik in 20 minuten naar Amsterdam. Waar mijn roots liggen.
jammer dat er geen natuur te vinden is in Flevoland. landbouw is geen groen. Het is soortenarme super-verschraling, die er nog eens lelijk artificieel uitziet ook.