“Eigenlijk moeten de Belgen zich doodschamen”

Dat dacht ik gisteren bij het bezoek aan Brussel van de Noord-Ierse politici Ian Paisley en Martin McGuinness. Een vreemd gezicht, de Premier en vice-Premier van het zo getroubleerde stukje Groot-Brittannië (of Ierland, dat hangt van je standpunt in het conflict af) nu in betrekkelijke harmonie samen. Ondanks hun decennialange aartsvijandschap zijn de heren gezamenlijk op staatsbezoek om de EU te bedanken voor de vele miljoenen euro`s die ze heeft gestoken in het vredesproces.

Gemakkelijk zal het voor beiden zeker niet zijn. Paisley, de stokoude leider van de rabiaat anti-katholieke Democratic Unionist Party die als Europarlementariër ooit een toespraak van de paus interrumpeerde door hem ervan te beschuldigen de antichrist te zijn, en McGuinness, de gezellig ogende tweede man van Sinn Fein, die als een van de leiders van IRA veel bloed aan zijn handen heeft en met recht een terrorist kan worden genoemd. Ze hebben hun hele leven besteed aan het bestrijden van elkaar, maar konden uiteindelijk toch de politieke moed opbrengen om samen een regering te vormen: omdat er simpelweg geen redelijk alternatief was. En de Noord-Ierse regering werkt. Stroef, soms, maar het werkt.

Ongeveer een half jaar geleden kreeg ik een telefoontje van een vriendin van een vriendin, werkzaam voor BBC Noord-Ierland. Zij wilden een item maken over het Belgische politieke systeem. Of ik als Nederbelg daar wat uitleg over kon geven?

Ik roemde het Belgische model, waarbij twee bevolkingsgroepen ondanks vaak tegengestelde belangen in staat waren samen te leven. Natuurlijk, het was een traag politiek proces, vaak gekmakend bureaucratisch en krankzinnig ingewikkeld; maar aan het einde van de dag werd het land redelijk goed bestuurd en sloegen de Belgen elkaar niet de kop in. Als een groep grote problemen had kon dat altijd wel worden opgelost met een extra bestuurslaag of wat extra ministerposten. Niet ideaal, maar ook zeker niet rampzalig.

Zelden heb ik zo voor mijn beurt gesproken. De consensus-wil lijkt in dit land volkomen verdwenen. Na driekwart jaar hebben de Belgen nog altijd geen echte regering: Verhofstadt III is slecht een tijdelijke constructie in de hoop uit de impasse te komen. Met Pasen moet er een oplossing zijn, maar daar lijkt tot nu toe niets van terecht te komen.

Zeker, de Vlamingen hebben een aantal terechte grieven jegens de Walen. En vice versa eveneens. Maar als het godbetert in Noord-Ierland lukt om over oud zeer, vooroordelen en politieke tegenstellingen heen te stappen moet dat in het vreedzame Belgenland toch ook kunnen?

De kern van het probleem is volgens mij dat de Belgische politici na de verkiezingen nooit zijn opgehouden met campagnevoeren. Na elk overleg, bij elk compromisstuk dat verschijnt schreeuwen de partijleiders aan beide kanten van de taalgrens moord en brand en verzekeren hun eigen achterban dat ze geen millimeter zullen wijken. En inmiddels kunnen ze geen stap in elkaars richting nemen zonder zwak te lijken. Gevangen in hun eigen retoriek houden ze daarmee een heel land in gijzeling. Politiek verantwoordelijkheidsgevoel heeft het onderspit gedolven ten koste van scoren voor de eigen bühne.

Die vriendelijke dame van de BBC die ik zo positief te woord stond moet zich inmiddels wel afvragen of haar land in de toekomst een vergelijkbare onbestuurbaarheid te wachten staat. Ik betwijfel dat: treurig genoeg lijkt er daar meer wil om er samen uit te komen dan in de Wetstraat in Brussel.

Of zou dit allemaal onderdeel zijn van een sluw Belgisch plan om, net als de Noord-Ieren, bakken Europese subsidie binnen te halen voor het vredesproces?