7 moderne plagen – 3: toeristen

Zo lang de mens bestaat is hij nieuwsgierig naar de wereld om zich heen. En speciaal andere culturen hebben altijd de fantasie geprikkeld. Vandaar dat mensen zo graag op reis willen. Een beroemd voorbeeld van een reiziger is Marco Polo, die echt op ontdekkingsreis ging, en er niet direct op uit was om gebied te veroveren. Dit in tegenstelling tot bijv. Alexander de Grote, die misschien wel de rusteloosheid van een reiziger had, maar er toch vooral een was met militaire bijbedoelingen. Over Amerigo Vespucci zullen we hier maar zwijgen.

Aan de reislust danken we talloze fraaie boeken, die naarmate zij ouder zijn vaker verdwenen culturen beschrijven, zodat we daar nu nog kennis van kunnen nemen. Het reisboek werd zelfs zo’n populair genre in de literatuur dat het gebruikt werd voor andere doeleinden, bijv. om te zeggen wat niet gezegd mocht worden. De auteur deed dan net alsof hij de beschreven toestanden ergens had aangetroffen in plaats van verzonnen en kon op die manier ongestraft schandalen uit zijn eigen tijd aan de kaak stellen of sexuele gebruiken bespreken die volgens de kerk niet bestonden.

Hoewel vandaag de dag heel de aarde wel zo’n beetje in kaart is gebracht en je met Google Earth zelfs blootzonners op daken van gebouwen kunt zien liggen, is de belangstelling voor het reizen door andere culturen nog steeds onverminderd populair. Speciale reisorganisaties bieden trips aan met net genoeg afzien om je met een heel voldaan gevoel weer te laten thuiskomen. Op televisie zijn er ook de nodige programma’s die ontdekkingsgericht zijn, dus niet vertellen waar je het goedkoopst kunt vreten, maar wel hoe de bevolking leeft, werkt en feest.

Verwar de reiziger vooral niet met de toerist. De laatste is niet zozeer geïnteresseerd in andere culturen als wel in dingen die hij thuis niet heeft. Dat blijkt wel uit het feit dat de meeste mensen met vakantie naar een land willen waar de zon altijd schijnt en waar de zee helder en lauw is. Zij willen daarvoor zo min mogelijk inleveren: de reis moet goedkoop zijn, de service en luxe goed, en het eten en drinken zo veel mogelijk net als thuis. Onbeperkt spareribs eten blijft dan ook de vakantieknaller bij uitstek.

Het toerisme heeft zonder meer welvaart gebracht in de bestemmingslanden. Het valt niet te ontkennen dat landen als Griekenland zonder toerisme slechter af zouden zijn. Maar als je de onafzienbare rijen appatementenhotels langs sommige kusten ziet weet je dat het geld vast niet van kleine spaarders afkomstig is. Dus kun je je afvragen wie er profiteren van de nieuwe welvaart. Een aantal jaren geleden ontfutselde ik de verhuurder van mijn appartement het bedrag dat hij voor mijn verblijf ontving en het bleek slechts een schlemiele tien procent van de reissom.

De werkelijkheid is dat delen van de toeristenlanden blijvend onder het beton gedraaid worden, dat het natuurschoon wordt aangetast en dat de bevolking die er deel aan heeft van de ene armoedige baan in de andere stapt. Buiten de toeristische gebieden is er vaak weinig te merken van toegenomen welvaart of blijft die in elk geval achter. Voeg daar nog bij dat de gemiddelde toerist er een eer in lijkt te stellen om de all-in vakantiedorpen nimmer te verlaten en je begrijpt dat de culturele uitwisseling op een laag pitje staat. Het blijft voor velen inderdaad een lonely planet. Kortom: reizigers zijn van alle tijden, maar toeristen zijn een plaag van deze tijd.

Tekenwerk van Crachàt. Ippekrites gaat ergens de toerist uithangen.