Waar komen de wapens in Syrië vandaan?

ANALYSE - Waar komen de wapens in Syrië vandaan? Als het gaat om hard wapentuig dan doen Rusland, Wit-Rusland, Iran en Noord-Korea goede zaken. Maar de Westerse landen laten zich ook niet onbetuigd, constateert wapendeskundige Martin Broek.

De financiële waarde van de wapenhandel naar het Syrië van Assad ligt de afgelopen jaren tussen de 150 en 230 miljoen euro. De jaren daarvoor waren de leveringen veel kleiner. Het land heeft maar een beperkt aantal leveranciers: met stip op 1 is dat Rusland. Het land zal daar mee door gaan. Het wordt gevolgd door het fraaie span Wit-Rusland, Iran en Noord-Korea. (zie tabel 1). Er was ook sprake van dat Zuid-Afrika wapens leverde, vooralsnog lijkt het erop alsof het alleen gaat om verstrekte exportvergunningen en verkoop pogingen.

Het gaat bij die wapenleveranties  onder andere om een keur aan raketten. Daarbij vallen de Scuds uit Noord-Korea op. Rusland wilde draagbare afvuursystemen leveren voor luchtdoelraketten van het type SA-18-grouseen. De VS en Israël konden dat voorkomen. Verder zijn de afgelopen tien jaar gevechtsvliegtuigen van de types MIG en Yakolev geleverd en kleine marineschepen (zie bijlage 1).

Spioneren en hacken*

Niet alleen de wapens bepalen het verloop van een moderne binnenlandse oorlog.  Ook door het controleren van communicatiemiddelen (zoals telefoons en internetactiviteiten) van zijn burgers krijgt een staat grip op zijn bevolking. En die middelen komen uit de Westerse landen. Persbureau Bloomberg meldde vorig jaar dat Blue Coat Systems Inc. (BCSI) en NetApp Inc uit de VS, Qosmos SA uit Frankrijk, Sohos uit Engeland en het Duitse bedrijf UtimacoSafeware AG software voor repressieve doeleinden leverden aan Syrië.

Medewerkers van het Italiaanse AreaSpa hebben met deze geleverde technologie de infrastructuur opgezet die het Syrische regime in staat stelt vrijwel elke verzonden email en GSM-bericht te onderscheppen. Vanuit de VS mocht niet aan Syrië geleverd worden, maar leveranties aan Italië waren wel legaal. NetApp beweert dat ze geen idee heeft hoe hun systemen vervolgens in Syrië terecht kwamen.

In februari kwam naar buiten dat Syrië technologie van het Ierse bedrijf Cellusys gebruikt voor het filteren van telefoonberichten. De Europese Unie heeft zijn controle op de export van deze technologie in maart 2012 verscherpt. Momenteel komen vooral uit het Verenigd Koninkrijk geluiden dat men het embargo wil versoepelen om de opstandelingen te voorzien van militaire goederen, mogelijk zelfs wapens.

Strijders

Volgens een VN-rapport van eind december kwamen uit 29 landen grote aantallen buitenlandse strijders, grotendeels extremistische Salafisten, Syrië binnen. Ook wapens weten via de poreuze grenzen hun weg naar de rebellen te vinden. De drie belangrijkste bronnen zijn Libië, Saoedi-Arabië en Qatar. Op de site van New York Times journalist C.J Chivers staan daar legio voorbeelden van, zoals een kist met vermoedelijk kleinkaliber munitie die via Saoedi-Arabië naar Syrië is gegaan.

Turkijke is op de hand van de rebellen in Syrië. De Turkse regering zegt geen wapens te leveren, maar de grenscontrole doet weinig om smokkel te voorkomen. Via de grensovergangen met Turkije komen wapens binnen die uit Saoedi-Arabië en Qatar afkomstig zijn.  NBC meldt eind juli dat via de Turkse grens luchtdoelraketten de grens over gaan. De New York Times meldde in juni dat de CIA betrokken is bij het de grens over smokkelen van lichte en zwaardere handvuurwapens

Ook via Irak worden wapens Syrië binnengebracht. De grenzen tussen Irak en Syrië zijn zo lek als een mandje, aldus het Iraanse Press TV. In december 2012 maakte de Iraakse landmacht kalshnikovs en zware wapens als mortieren en zware machinegeweren buit op smokkelaars, zo weet een Iraakse TV-zender. Op een Iraanse site wordt gesteld dat Saoedi-Arabië via Irak wapens Syrië binnen smokkelt. Een deel ervan blijft in Irak om daar de Saoedische positie te versterken.

De Libanese grens ziet wapenhandel naar twee kanten. Het Syrische regime stuurt wapens naar Libanon. Het Vrije Syrische Leger (FSA) krijgt op zijn beurt juist wapens via Libanon. Een paar maal zijn er wapens vanuit Libië onderschept.

Jordanië lijkt wel redelijk gesloten. De route was in juli 2012 niet populair. “De Jordaniërs hebben de meeste transporten van daar geblokkeerd,” aldus een opstandeling.

Verder is er sprake van dat – zoals in vrijwel ieder grootschalig conflict – de rebellen wapens buit maken op het regime, onder andere door het veroveren van bases en opslagplaatsen. Dat gebeurde ook vlak voor kerst afgelopen jaar. De buit bevatte toen onder meer geschut uit de Tweede Wereldoorlog dat nog in de orginele verpakking zat, maar ook een lading handvuurwapens. De wapens zijn verspreid over de regio Aleppo. Ook veroverden de rebellen recent een munitieopslagplaats in de buitenwijken van Aleppo. De vreugde was van korte duur: de gebouwen werden door het Syrische regime gebombardeerd, meldt de Saoedische nieuwszender Al Arabya.

Niet van alle wapens is bekend hoe ze in Syrië terecht zijn gekomen. Zo is het de vraag waar de munitie vandaan kwam die eerder aangetroffen werd op een moederschip van Somalische piraten. Of de wie de partij Belgische FN-FAL geweren leverde die bij de FSA werd aangetroffen. In een artikel van de journalist Damien Peeters wordt verondersteld dat Qatar een partij aan Libië leverde.

Dansen op de oorlog 

Ook wapens uit Libië duiken nu bij het verzet in Syrië op (evenals in vele andere conflictgebieden in de regio). Het gaat daarbij onder andere om mobiel te lanceren luchtdoelraketten, zoals de Noord-Koreaanse F-7 en mogelijk de Russische PG-7VL HEAT -7, zo stelt de Rogue Adventurer (die nauw samenwerkt met C.J. Chivers van de New York Times) op zijn blog.

In Libië is intern nog steeds sprake van een levensgevaarlijke situatie, waar strijdgroepen veelal de touwtjes in handen hebben. Libische wapens duiken op in heel Noord-Afrika, gaan van conflict naar conflict en staan een oplossing in de weg. Al eerder schreef ik over de effecten van de toevloed van Libische wapens op de situatie in Mali.

In Syrië dreigt hetzelfde te gaan gebeuren. De Russische vice-premier Dimitri Rogozin stelde in oktober 2012 op de Russische TV dat: ‘het een slechte oplossing is om vuur met benzine te doven.’ Rusland is een bondgenoot van Syrië en kan belang hebben bij een een dergelijke zienswijze, maar ook voormalig CIA-analist Bob Ayers zegt bij de Voice of America dat het een groot probleem is dat buitenlandse machten niet weten bij wie de wapens precies terecht komen.

Je mag ervan uitgaan dat Westerse inlichtingendiensten weten wat er gebeurt. Dat is ook de mening van Graham Cundy, voormalig officier met ervaring in speciale operaties en contraterrorisme in het Midden-Oosten. ‘In situaties zoals in Syrië liggen de prioriteiten van de Britse overheid meer bij het verzamelen van inlichtingen en het begrijpen van de ontwikkelingen dan het bevoorraden van de ene of andere groepering. (…) Iedere inlichtingendienst die die naam waard is zal rondhangen in de grensgebieden om de netwerken te leren kennen die de bevoorrading van de strijdende partijen voor hun rekening nemen,’ aldus Cundy.

Die kennis is van grote waarde, want de netwerken worden mogelijk ook voor het smokkelen naar extremisten gebruikt. Dat impliceert dat men redelijk goed op de hoogte is wat er gebeurt. Toch is dat allerminst een garantie dat het goed zal gaan. Ook in Libië hadden westerse landen troepen in het gebied. Tenslotte zegt Tenslotte zegt Roed-Larsen, de speciaal vertegenwoordiger van de VN voor VR-resolutie 1159 (betreft het terugtrekken Syrische troepen uit Libanon): ‘What we see across the region is a dance of death at the brink of the abyss of war.’

Europese dubbelzinnigheid

De Europese Unie heeft 9 mei 2011 een wapenembargo ingesteld tegen Syrië. Maar terecht stelt Tomas Baum van het Vredesinstiuut van het Vlaamse Parlement: ‘Vandaag is er bijvoorbeeld een Europees embargo van kracht tegen Syrië. Saoedi-Arabië maakt er geen geheim van dat het groepen in Syrië bewapent, en toch wordt veel wapenexport naar het land vergund. In het licht van consistente Europese regels inzake wapenexport, stelt zich hier een duidelijk probleem.’

Het Europese Netwerk Tegen de Wapenhandel (ENAAT) wijst er op dat de Saoedi’s inmiddels de VS hebben ingehaald als belangrijkste importeur van Europese wapens. In de praktijk is het stoppen van de wapensmokkel naar Syrië voor het Westen net zo min een prioriteit als het bewapenen van de rebellen van het Vrije Syrische Leger. Zo kunnen Qatar en Saoedi Arabië hun invloed in Syrië vergroten. Doorslaggevend is die wapenhandel en -smokkel niet, maar het houdt het conflict wel gaande en neemt alvast een hypotheek op komende conflicten en oorlogen.

(* Zie voor dit onderwerp ook mijn eerder blogs: Versleutelen en tappen en Pottenkijkers in Dubai.)