De KNMG berichtte dat huisartsen vaker te maken krijgen met mensen die, omdat ze dood willen, doelbewust afzien van eten en drinken. Na onderzoek bleek een paar jaar geleden al dat artsen veel vaker met zulke situaties te maken hebben dan bekend was, en gezien de toenemende wens van mensen om zelf de regie over hun leven – en dus: ook hun dood –te houden, vermoedt men dat die trend alleen maar sterker zal worden.
De KNMG constateert tevens dat huisartsen eigenlijk amper een idee hebben wat ze met zo’n beslissing van een patiënt moeten aanvangen. Vandaar dat de organisatie een handleiding publiceerde. Wat kun je verwachten, hoe moet je je opstellen, hoe gaat zo’n stervensproces in zijn werk, hoe lang duurt het naar schatting, is er een wilsbeschikking nodig, kun je sedatie toepassen?
Dat is reuze loffelijk van de KNMG. Wanneer gaandeweg meer patiënten zich blijken te willen versterven, kun je als beroepsorganisatie beter zorgen dat je leden goed beslagen ten ijs komen.
Maar helaas steekt de artsenorganisatie op tal van punten haar kop in het zand. Versterving heeft bijvoorbeeld helemaal niets met zelfdoding te maken, schrijft de KNMG stellig, vermoedelijk in een poging om artsen die daar verklaard tegenstander van zijn, niet tegen zich in het harnas te jagen: “Bewust afzien van eten en drinken kan vergeleken worden met het weigeren van een behandeling waardoor het overlijden volgt. Dat wordt niet als zelfdoding beschouwd, maar als gebruikmaking van de patiënt zijn zelfbeschikking, meer in het bijzonder van het recht om zorg te weigeren.”
Dat is natuurlijk kolder. Eten en drinken staat bepaald niet gelijk aan zorg krijgen, en stoppen met eten of drinken derhalve niet aan het weigeren van een medische behandeling. Stoppen met eten en drinken is weigeren om verder te leven en daartoe zelf stappen te nemen om dood te gaan. In normaal taalgebruik noemen we dat toch echt zelfdoding.
De organisatie dekt wel meer conflicten toe. Doodgaan door stoppen met eten en drinken beschrijven ze als ‘goed te doen’, al waarschuwen ze dat het voor mensen onder de zestig toch best lastig is om zo dood te gaan. In werkelijkheid is versterving ook voor relatief gezonde ouderen vaak een lijdensweg die makkelijk twee tot drie weken kan duren.
Lastiger nog is dat diezelfde arts die de patiënt moet begeleiden, vaak eerdere – en serieuze – verzoeken tot euthanasie van de patiënt in kwestie heeft afgewezen. Er is met andere woorden een conflict tussen wat de patiënt wil en wat de arts mag, wil of aandurft. Niet de makkelijkste uitgangsituatie voor een open overleg over doodgaan door versterving, laat staan dat de arts dan nog een neutrale begeleider in het proces kan zijn.
Vooral denk ik: als zoveel ouderen dood willen, moet je als artsenorganisatie politiek aan de bel trekken. Er is iets mis met de ouderenzorg, of met onze regels omtrent euthanasie. Mogelijk zelfs met allebei.
Reacties (12)
Juist. En we weten dat al twintig jaar.
In de natuur is het heel gebruikelijk dat oudere organismen sterven door voedselgebrek of vochtgebrek. Het gebeurt in gistingsvaten als de suiker opraakt en met nectar-verzamelende insecten als er geen bloemen meer zijn in de winter.
Maar de mens heeft haar voedselproduktie tot gigantische proporties opgeblazen. Er wordt zoveel voedsel geproduceerd, dat een behoorlijk deel gewoon ongebruikt weggegooid wordt. En een ander deel van het voedsel wordt opgeslagen in de vorm van overgewicht.
Misschien wordt het tijd dat we minder voedsel gaan produceren.
http://www.trouw.nl/tr/nl/33444/De-week-in-voedsel/article/detail/4077718/2015/06/16/Voedselproductie-is-het-probleem-niet-voedselverspilling.dhtml
In mijn jonge jaren bracht ik, als bijbaantje, eten rond in het ziekenhuis. Dan waren er ook mensen die geen eten wilden, elke dag weer. Ik meldde dat dan bij de verpleging en die haalde dan de schouders op. Gewoonste zaak van de wereld. Een week of wat later loste het probleem zichzelf op.
Waarom de drang om dit zelfdoding te noemen? Het lijkt me dat er nogal een enorm grijs gebied zit tussen jezelf actief om zeep helpen en je er niet meer toe kunnen zetten om te eten of drinken, al dan niet accepterende dat dat je einde betekent. De kracht of de wil om te leven ontberen is echt heel wat anders dan zelfmoord plegen.
Niet meer eten gaat over accepteren dat je dood gaat. Zelfmoord plegen gaat over niet accepteren dat je nog leeft.
Met name om het mensen die om al dan niet religieuze redenen iets tegen zelfdoding hebben niet nog moeilijker te maken zou ik me ab-so-luut aansluiten bij het standpunt van KNMG. Versterving is geen zelfdoding, of in ieder geval zeker niet altijd. Ook “in normaal taalgebruik” niet.
@4, het bewust onthouden van eten is een actieve vorm van levensbeeindiging. Het gaat dan ook zeker niet altijd om ‘je er niet meer toe kunnen zetten.’ Dat kan, zeker, als je terminaal bent kan de zin om te eten of te drinken volkomen verdwijnen en dan is het gewoon op. In dat geval kan het ook zeker zo zijn dat de alternatieven (bv sondevoeding en infuus) een vorm van medische behandeling zijn, en het niet aangaan daarvan dus inderdaad vergelijkbaar is met het weigeren van andere vormen van behandeling / levensverlenging.
Maar dat dekt lang niet alle gevallen.
In veel gevallen is het ook een daadwerkelijke actieve, bewuste beslissing door mensen die nog wel kunnen eten en drinken maar dat niet doen, met als rechtstreekse doel het leven te beeindigen, door mensen die niet noodzakelijk terminaal zijn. En dat is niet anders dan andere vormen van zelfdoding of euthanasie.
Door het via semantische spelletjes anders te noemen en te doen alsof dat niet heel erg concreet over keuzes over leven en dood gaat, sta je dan het wezenlijke gesprek in de weg. Want hoe kun je eerlijk spreken met iemand die je doel ten diepste ontkent en omvormt naar iets dat het niet is? Wat kun je bespreken met iemand die doet alsof je doodswens geen doodswens is?
Dus je bevestigt wat ik zeg: er is een grijs gebied. Dus zie @4. In geval van twijfel: zadel terminale niet op met nodeloze gewetensproblemen.
@6, nee, dat bevestigt niet wat je zegt, want je zei twee verschillende dingen, waarbij het overgrote deel gaat over waarom het onthouden van eten iets heel anders is dan zelfdoding, en pas in de eennalaatste regel erken je de uitzondering in een bijzinnetje.
Daarbij ga je nadrukkelijk een stropop te lijf die Karin Spaink niet opzet – omdat het niet belangrijk is of er altijd sprake is van zelfdoding, maar dat het onthouden van eten wel degelijk een actieve daad van zelfdoding kan zijn.
En het zijn natuurlijk niet de terminaal zieke mensen die je nu al dan niet opzadelt met gewetensproblemen, maar de artsen. Maar artsen die zichzelf met dergelijke semantische trucs voor de gek moeten houden om hun geweten schoon te houden, en die niet eerlijk kunnen zijn naar zichzelf toe, kunnen ook een patient niet eerlijk tegemoet treden, en dat is waar Karin Spaink het over heeft. Dat is een probleem.
Maar ach, ik neem aan dat je die semantische gaten in je verhaal ook best begrijpt.
@2: Je hebt het over mensen die al erg oud zijn, die gaan inderdaad vanzelf minder eten. Maar die vlieger gaat niet op bij een 65-jarige, tenzij hij of zij al flink ziek is.
Kernprobleem is dat je als arts mee gaat werken aan een nogal inhumane dood.
‘Normale’ euthanasie bestaat uit twee fasen: eerst wordt je buiten bewustzijn gebracht, daarna wordt de feitelijke dodelijke injectie toegepast.
Door die twee stappen is een verbod op hulp bij zelfdoding effectief een verbod op een humane zelfgekozen dood. Het lukt je domweg niet in je eentje.
Ik vind dat hier het paard achter de wagen gespannen wordt. Er wordt een beroerde oplossing gekozen voor een probleem wat er helemaal niet zou moeten zijn.
En ik vind het heel sneaky dat in de brochure een arts die niet bereid is iemand een dergelijke lijdensweg in te sturen als ‘gewetensbezwaarde’ weggezet wordt.
@6
Iemand opsluiten, dan wel vastbinden, zodat hij niets meer kan en vervolgens geen water en voedsel meer geven totdat hij of zij sterft noemen we moord.
Iemand die willens en wetens geen water en voedsel tot zich neemt pleegt bijgevolg zelfmoord.
Het gaat hier om de wil tot.
Een oud of ziek iemand die niets meer tot zich kán nemen, als zijnde een proces buiten de wil om, valt buiten dit kader,
niks grijs gebied dus.
Wellicht is de vraag tweeledig:
1. Heb je als patient wel/niet het recht om iedere behandeling/toedosering (incl. eten en drinken) te weigeren?
en indien ja:
2. Heb je als arts in een levensbedreigend of zeer lijdensvol geval van toedieningswijgering wel/niet de plicht om pijnstiller/palliatieven aan te bieden?
(?)
@11:
Vraag 1: Ja, volgens de grondwet is het lichaam onschendbaar. Je kunt in principe niet iemand onder dwang eten en drinken toedienen.
Vraag 2: Die is hier onzuiver, je rukt het probleem uit zijn context. Het gaat hier betrekkelijk vaak om mensen die opgezadeld zijn met een afgewezen euthanasieverzoek. Ik denk dat je dan als arts in eerste instantie de plicht hebt om dat verzoek te heroverwegen.