Door toeval raakte ik in februari een week embedded bij een studiereis van Oikocredit naar de effecten van verstrekte microkredieten in India. Het was heel leerzaam eens ter plekke te zien hoe zo’n krediet nou werkt. Dit is de eerste van vijf verslagen.
Internationale geldverstrekkers als Oikocredit gaan niet zelf in India de dorpen langs om hun kredieten aan de man te brengen. Ze gaan duurzame relaties aan met lokale partners, die geworteld zijn in het gebied dat ze bedienen. De doelgroep heeft zelf nauwelijks transportmogelijkheden, dus is er een fijnmazig netwerk van kantoren. En zo bevond ik mij op een woensdagochtend in Delang, een dorpje op twee uur rijden van Bhubaneshwar, de hoofdstad van de staat Odisha, een van de armste van India.
In een betonnen gebouwtje met twee kamers zetelde te midden van grote stapels dossiers Prayabat Sahoo. Vanuit het kantoor bedient hij 119 groepen leners namens Swayashree Micro Credit Services (SMCS). Van die groepen zitten er zeventig nog weer zo ver van het kantoor dat hij zaakwaarnemers ter plekke heeft. Sinds 2007 heeft hij in totaal 1.500.000 roepies (225.000 euro) aan leningen weggezet. Concreet betekent dit dat mannetjes op motorfietsen de dorpen langsgaan om bundeltjes bankbiljetten te distribueren dan wel op te halen. Iedere dag om twaalf uur zijn de mannetjes terug, wordt het geld geteld en de administratie in dikke kasboeken bijgewerkt.
‘Nee hoor, we hebben nog nooit overvallen gehad’, lacht Sahoo. ‘We hebben ook nooit problemen gehad met de leningen. Honderd procent wordt terugbetaald. Als een van de groepsleden niet kan betalen, bijvoorbeeld omdat ze ziek geweest is, staan de anderen voor haar in.’
In dit afgelegen gebied is het kantoor tevens de vertegenwoordiger van de State Bank of India. Sahoo is manager van beide. En hij runt vanuit hetzelfde pand ook nog het nationale pensioenstelsel, waar mensen zonder dienstverband zich bij kunnen aansluiten. Een logische combinatie vindt Sahoo. SMCS geeft wel leningen uit, maar biedt geen bankrekening aan. Voor de State Bank of India geldt precies het omgekeerde.
Mensen hebben een bankrekening onder andere nodig als ze subsidies willen aanvragen voor onderwijs aan hun kinderen. Dus als de vertegenwoordiger van SMCS in een dorp is, helpt hij graag met het aanvragen van een bankrekening en subsidies. Voor de eigenlijke bankhandelingen (storten en opnemen) moeten de mensen wel weer naar het kantoor komen, want dat geld mogen de mannetjes op de motorfietsen niet aanraken.
Door westerse ogen gezien is de vermenging van functies misschien niet zuiver, maar in regio’s als Delang zouden financiële diensten helemaal niet tot stand komen als ze niet efficiënt werden aangepakt. Het laatste stukje van de lange keten die microkredietgelden afleggen, is het intensiefst. Van Nederland naar Bhubaneswar is het zo elektronisch overgemaakt. Maar de laatste kilometers naar de dorpen rond Delang is handwerk met echte biljetten, papieren kasboeken en motorfietsen – althans, voorlopig nog, want de smartphone is ook hier in opmars.
De foto van Opmeer Reports bij dit artikel is met toestemming gebruikt.
Reacties (13)
Gisteren Joris Luijendijk gezien in Tegenlicht? Voor een beperkt aantal mensen zal dit wel nuttig zijn hoor maar over het geheel genomen vind ik het toch een beetje ranzig dat zelfs de armste mensen nog een schuld verkocht wordt. Iedereen een lening! Het is en blijft een product dat verkocht wordt.
Ik zie wel of je daar nog op in gaat maar het idee an sich bespreken lijkt me een vereiste naast het beschrijven hoe het in de praktijk werkt.
Aflevering drie gaat in op wat er mis ging met microkrediet en in India.
In zijn algemeenheid vind ik kredietverlening beter dan donaties, omdat mensen meer trots voelen over wat ze bereikt hebben als ze het helemaal zelf gedaan hebben dan wanneer ze het hebben gekregen.
@2: De tegenstelling kredietverlening – donaties is kunstmatig. Het lijkt me niet dat de micro-kredietafnemers een donatie hadden gekregen als ze geen micro-krediet hadden gekocht.
Bovendien krijgen mensen niet persoonlijk donaties voor zover ik weet?
Daarnaast heb je een veronderstelling dat mensen wat bereiken als ze een microkrediet hebben gekregen?
We hebben het hier niet over consumptieve kredieten, maar over mensen die een bedrijfje willen beginnen en wat startkapitaal nodig hebben. Dus ze hebben iets voor ogen dat ze willen bereiken. Daarover gaat aflevering twee, overigens.
@4: En als ze niet bereiken wat ze voor ogen hebben met hun bedrijfje dan gaat het bedrijfje failliet en zijn ze in geen geval persoonlijk aansprakelijk ook niet in het geval van wanbeheer oid? Begrijp ik het zo goed?
Ik zie ondertussen dat de discussie over het nut van microkrediet (uiteraard) niet nieuw is. Die wil ik dan ook niet met jou overdoen, ik benieuwd naar jouw bevindingen.
Voor solidariteit kunnen de “rijken” dus een voorbeeld aan de armen nemen ;-)
@1
Dit klopt op meerdere fronten niet. In de eerste plaats gaat het bij microkrediet niet om de armste mensen. Het is een leuk instrument, maar de allerarmsten bereik je er dus niet mee, juist ook omdat het een lening is.
Het tweede wat er niet klopt in je veronderstelling is dat we “zelfs die mensen een schuld verkopen”, hetgeen suggereert dat het schering en inslag is. Punt is nou juist dat de mensen die microkrediet afnemen, tot voor kort nergens bij een redelijke kredietverlener terecht konden om krediet te krijgen voor investeringen in hun eigen bedrijfje. De regeliere kredietinstanties (banken) halen hun neus op voor leningen van 100 euro aan “onnozelaars”, en de locale woekeraar levert dat wel, maar tegen woekerrentes die in de tientallen procenten lopen – per maand.
Maar goed, dit zal allemaal ook wel in het verhaal van Christiaan naar voren komen.
Wat is de rente op zo’n microkrediet?
@7: Pas op, het gaat vaak om opgelegde solidariteit, of eigenlijk risico-offshoring. Toekomstige leningen aan alle groepsleden hangen namelijk af van tijdige rente- en terugbetaling van alle groepsleden. Dus als er eentje niet aan zijn verplichtingen voldoet, kan de hele groep verdere leningen vergeten, tenzij ze de achterstallige betalingen van de wanbetaler zelf ophoesten.
@9: Dat varieert nogal, uit een beschrijving van een zestal recente studies kwamen percentages van 12-110 op jaarbasis voor. Hou er wel rekening mee dat veel landen waar microkredieten verstrekt worden een relatief hoge inflatie kennen.
@9 in India is die van overheidswege gemaximeerd op 26%. Ja, daar schrokken we als delegatie ook behoorlijk van. Maar rekening houdend met een inflatie van 8% en de intensiviteit van het proces kom je op dat soort bedragen uit om quitte te spelen. De bedragen zijn laag en de looptijden kort, zodat de absolute kosten voor de leners toch weer meevallen
@10: het is zelfs nog sterker: bij sommige vormen van microkrediet is het een absolute voorwaarde. Het krediet wordt slechts verstrekt aan een groep mensen (meestal vrouwen, mannen kopen er toch maar alcohol en tabak voor) die uitdrukkelijk garant voor elkaar staan.