Kernreactor niet nodig voor het maken van medische isotopen

ANALYSE - Het ministerie van Economische Zaken wil een nieuwe kernreactor neerzetten in Petten omdat daarmee medische isotopen gemaakt kunnen worden. Maar voor het vervaardigen van die isotopen is een kernreactor niet nodig.

In het Noord-Hollandse Petten is een kernreactor (de Hoge Flux Reactor) op weg naar z’n einde. Die weg wordt strompelend afgelegd. Het grondwater rond de Pettense kernreactor is door een tien jaar lang durende lekkage vervuild geraakt met radioactief tritium. Nederland kwam in december 2001 dichtbij een groot kernongeval toen tijdens een stroomuitval de noodkoeling van de kernreactor per ongeluk werd uitgeschakeld. En een grote hoeveelheid hoogradioactief afval van de Hoge Flux Reactor verpakt in lekkende vaten wacht in de Pettense duinen al vele jaren op opruiming.

De rechtvaardiging voor het voortstrompelen van de Hoge Flux Reactor is dat deze radioactieve stoffen maakt voor medisch gebruik: ‘medische isotopen’. Medische isotopen worden onder meer benut bij de behandeling van kanker en medische beeldtechnieken zoals positron emissie tomografie (PET) en SPECT (foton emissie tomografie).

In het licht van het naderende einde van de Hoge Flux Reactor is het Nederlandse ministerie van Economische Zaken gestart met een stichting die de weg moet vrijmaken voor een nieuwe kernreactor voor het maken van medische isotopen in Petten. Deze is PALLAS gedoopt en moet naar schatting 600 miljoen euro gaan kosten. De provincie Noord Holland heeft inmiddels 50 miljoen euro opzij gelegd voor PALLAS.

Een voor de hand liggende vraag bij de plannen voor PALLAS is of een kernreactor in het licht van de technische vooruitgang nodig is voor het maken van medische isotopen. Over deze vraag heeft het Nederlandse ministerie van Economische Zaken zich niet willen buigen, hoewel dit ministerie ook over innovatie gaat. Maar gelukkig is over deze kwestie recent wel een rapport (pdf) verschenen van de American Society for the Advancement of Science (AAAS).  Dit rapport is gemaakt naar aanleiding van Iraanse plannen om een kernreactor in gebruik te nemen voor de productie van medische isotopen.

In de studie van de AAAS wordt geconcludeerd dat de medische isotopen die thans met kernreactoren worden vervaardigd ook kunnen worden gemaakt met behulp van deeltjesversnellers zoals cyclotrons. Dat heeft het voordeel dat de bijkomende risico’s (zoals het gebruik van radioactieve stoffen voor de productie van kernwapens, de productie van radioactief afval, de kans op grote kernongevallen en radioactieve lozingen) sterk worden verkleind.  De meeste aandacht wordt in het AAAS-rapport besteed aan de combinatie van de isotopen Molybdeen 99 en Technetium 99m, die nu al goed is voor ongeveer 80 procent van het gebruik van medische isotopen. Deze combinatie wordt toegepast bij foton emissie tomografie en is de spreekwoordelijke kurk waarop PALLAS zou moeten drijven.

In de studie wordt geconcludeerd dat de combinatie van Molybdeen 99 en Technetium 99m zeer goed met behulp van deeltjesversnellers kan worden gemaakt en dat de kosten daarvan potentieel lager zijn dan wanneer een kernreactor wordt gebruikt. Ook heeft de AAAS-studie bekeken of ook de andere in gebruik zijnde medische isotopen met behulp van versnellers zoals cyclotrons kunnen worden gemaakt. Voor het maken van isotopen voor positron emissie tomografie is dat al de gangbare praktijk. Voor diverse isotopen die worden benut in foton emissie tomografie (waaronder Kobalt 57 en Jodium 123) is dat eveneens het geval. En voor het maken van de andere in gebruik zijnde medische isotopen kunnen volgens de gedetailleerde analyse van het AAAS-rapport in beginsel ook deeltjesversnellers worden gebruikt.

Het rapport concludeert dat deeltjesversnellers beter en goedkoper worden bij het maken van medische isotopen. Daarnaast vermeldt het rapport dat in Canada, waar men eveneens beschikt over een oude kernreactor voor het maken van medische isotopen, nu wordt gemikt op het gebruik van deeltjesversnellers.

Het rapport van de AAAS is een goede reden om de plannen voor een PALLAS-reactor in de ijskast te leggen en in Nederland serieus te kijken naar deeltjesversnellers voor het maken van medische isotopen.