Wie alles herdenkt, herdenkt in feite niets, en dus herdenk ik vanavond alleen de Tweede Wereldoorlog.
Vandaag is het precies 65 jaar geleden dat het Derde Rijk capituleerde. Reden genoeg voor een feestje (morgen) en een plechtige herdenking aan de verschrikkingen van het nazi-regime (vandaag). Tot 1961 herdacht men alleen de Nederlandse doden in de Tweede Wereldoorlog. Pas later kreeg Nationale Dodenherdenking een mondiaal karakter.
Op de website van het Nationaal Comité 4 en 5 mei lezen we: “Tijdens de Nationale Herdenking herdenken wij allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.”
Uit onderzoek van het Nationaal Comité 4 en 5 mei blijkt dat een overweldigende meerderheid van de ondervraagden (67 procent) het stilstaan bij de gevolgen van oorlog, zowel vroeger als nu, het belangrijkste vindt. Ik hoop dat ik niemand voor de schenen schop die een geliefde heeft verloren in de Afghanistanoorlog, maar ik doe daar niet aan mee. In de eerste plaats is de grens van 10 mei 1940 nogal arbitrair. Waarom herdenken we de jongens bij de Somme en Verdun niet? Of de slachtoffers van Bommen Berend, de Gulden Sporenslag of de uitgeroeide Kelten van Gallië?
De reden hiervoor valt wel te geven: de eerste dodenherdenking was op 9 mei 1945 in Amsterdam en herdacht alleen de Nederlandse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Pas later heeft men – uit politiek correcte overwegingen vermoed ik; ze wilden de slachtoffers van het Japanse regime en de (Nederlandse) slachtoffers van de politionele acties niet uitsluiten – besloten om de grenzen vanaf 1940 op te rekken. Wie daarvoor stierf is vergeten, wie daarna stierf wordt herdacht.
Er bestaat dus kennelijk wel degelijk een noodzaak om een begin te hebben, een geschiedkundige lijn, voor de herdenking. En er bestaat kennelijk ook een noodzaak om die bij de Tweede Wereldoorlog te trekken. Er is dus iets heel unieks aan dat conflict, en vooral aan die slachtoffers. Voor hetzelfde geld hadden we de grens getrokken bij het begin van de Nederlandse onafhankelijkheidsstrijd in 1568, of na de Franse overheersing. Dit hebben we niet gedaan, en met een goede reden. De Tweede Wereldoorlog is een ander soort conflict.
De Tweede Wereldoorlog is ons morele kompas geworden, het is een ijkpunt in het menselijk handelen. De geïndustrialiseerde vernietiging van andere mensen, is een leidraad geworden in de condition humaine – het afwerpen van de twee atoombommen vormt nog altijd het absolute nulpunt in de krijgsgeschiedenis.
Wie al deze verschillende conflicten op dezelfde hoop gooit, en ze daarmee gelijkschakelt aan de misdaden van het Derde Rijk, verliest dit unieke karakter van de Tweede Wereldoorlog uit het oog. Ik zeg niet dat de moslims van Screbrenica geen recht hebben op hun eigen dodenherdenking, en ik beweer ook niet dat ik geen compassie heb met de soldaten die in Afghanistan op een bermbom lopen. Alleen niet op 4 mei.
Op 4 mei herdenk ik het specifieke van de Tweede Wereldoorlog, de wil om ‘de ander’ georganiseerd en geïndustrialiseerd op globale schaal uit te roeien. Via hen, de slachtoffers van de Holocaust, gedenk ik dat, om het met de woorden van Thomas Hobbes te zeggen, de ene mens de ander een wolf kan zijn. Want wie iedereen herdenkt, herdenkt eigenlijk niemand.
Reacties (15)
Waarom de Tweede Wereldoorlog als ijkpunt? Omdat men vanaf toen is begonnen met herdenken misschien? Ik herdenk in ieder geval alle burgers en militairen die zijn omgekomen in oorlogssituaties en vredesoperaties. Dit is eigenlijk meer een symbolische daad, want ik heb er werkelijk niet één echt gekend!
Ik ben zo klaar met die herdenking, echt. Hoe lang gaat we dit volhouden? Wanneer houdt die hele WOII-cultus nou eens op? Wist je dat er dit jaar rond 4/5 mei weer 50 nieuwe boeken zijn verschenen over de oorlog?
Ik zou me kunnen vinden in al dat herdenken, als mensen hun afkeer van oorlog ook zouden laten blijken voor en na 4 mei. Nederland is nog altijd een van de grootste wapenproducenten in de wereld. Rotterdam is de grootste doorvoerhaven van wapens. Het leger heeft nog altijd clusterbommen in de magazijnen liggen. Er worden nog altijd grondstoffen en diamanten in Nederland verkocht waarmee in arme landen oorlog wordt gefinancierd. Doe daar eens wat aan, en praat me daarna van herdenken.
Zolang daar niet meer aan gebeurt en mensen zich daar niet meer over opwinden, beschouw ik Dodenherdenking als obligate, hypocriete en vrijblijvende nostalgie.
Waar ik overigens helemaal een hekel aan heb, zijn die parades van militairen op 5 mei. Ik waardeer en bewonder wat veel van die mensen gedaan hebben, maar kom op, oorlog voeren en andere mensen doden moet je betreuren, niet vieren en toejuichen.
Tot slot wil ik graag opmerken dat het belangrijk is dat we mensen leren wat er nou eigenlijk fout ging in de oorlog. Ik hoor mensen het vaak hebben over tolerantie, maar dat is grote onzin. Het gaat erom dat we mensen bijbrengen dat ze voor zichzelf moeten denken en dat ze moeten vertrouwen op hun eigen morele besef. Dat is wat er misging in de Tweede Wereldoorlog en dat is wat ook nu nog vaak mist.
@Emsuuri, #1 Omdat dat de laatste keer was dat er in ons land oorlog werd gevoerd? Omdat het de enige oorlog is waarvan je her en der in Nederland nog steeds zelf de sporen kunt zien in de vorm van bv. bomkraters, gaten in huizen
of spannende en trieste verhalen van bejaarden.
Het is misschien een symbolische daad, maar wel een hele belangrijke die helpt bij een heel belangrijk iets, namelijk het in stand houden van de huidige vrede. Althans, het ietsje langer rekken ervan:P
En misschien is het ook geen symbolische daad, maar een dankbetuiging aan de nabestaanden van degenen die toen zijn gevallen.
Je ziet ook het verschil met Nederland en de omringende landen. In de UK ligt de nadruk op WW I, The Great War. Daar kun je je niet beroepen op de wandaden van één zijde. De nadruk ligt daarom vooral op de opoffering van een generatie voor een discutabele strijd.
Hmm. Ingewikkeld. Ik ga hier vanavond eens een paar minuutjes goed over nadenken.
Tja. ÉÉn herdenking voor alle oorlogsslachtoffers na WO2 is als een verkapte Godwin. Zoals #5 ook zegt, hier moet ik even over na denken. Maar op zich begrijp ik je punt wel Daniël.
Overigens, de Loesje kalender van heeft deze week als zin-om-over-na-te-denken:
Ik ben een
Vredesveteraan
Doet ’t ook wel even.
De geïndustrialiseerde vernietiging van andere mensen, is een leidraad geworden in de condition humaine […] het specifieke van de Tweede Wereldoorlog, de wil om ‘de ander’ georganiseerd en geïndustrialiseerd op globale schaal uit te roeien.
Uiteindelijk eigenlijk toch ook weer niet.
Want wat vergeten wordt door die streep te trekken bij de geïndustrialiseerde vernietiging van mensen vergeet is dat de achterliggende idee nooit is veranderd.
De ene groep keelt de andere gewoon omdat ze zich beter waant en integratie de energie niet waard vindt. En vaak levert het geld en lebensraum op. In elk geval op korte termijn.
Dan maar dood. Of dat nu industrieel of door menselijke hand gebeurt is irrelevant. De filosofie is hetzelfde.
De Saksen door Karel de Grote.
De Kelten door de Romeinen.
De Joden door de Duitsers.
De indianen door de Engelsen, Nederlanders en voltooit door de VS.
De indianen door Brazilianen of het grootkapitaal.
…
Houdt het nooit op?
Nee, het houdt nooit op.
De eeuwige slachtoffers zouden wel degelijk herdacht moeten worden, dan zou het wat betekenen. Nu is het een vlag op een modderschuit.
Betekenisloos gejank over doden.
De herdenking en verering van de eeuwige soldaat.
De ontkenning van de eigen imperfectie,
de eigen arrogantie,
de eigen dwaasheid.
Door het Derde Rijk als een soort absoluut en uniek kwaad af te schilderen vergeet je juist waar het eigenlijk om gaat: dat we er nog elke dag van moeten en kunnen leren, om te zorgen dat we met zijn alleen eens een keer ophouden met oorlogsslachtoffers maken.
Wat we nu juist niet moeten doen tijdens een dodenherdenking is wijzen naar een ander (al zijn het de Nazi’s). Dit is hoe oorlogen beginnen, niet hoe ze ophouden.
Passend zou zijn om voornamelijk de slachtoffers te herdenken die wij zelf gemaakt hebben. Ook als het ging om een “gerechtvaardigde oorlog”, en zelfs als het ging om het “absolute kwaad”.
Dat Bommen Berend is me ook wat. Deze dag is vernoemd naar de belegeraar van Groningen. Als we dit voor WOII zouden doortrekken, dan zou 5 mei Hitlerdag worden.
Ik vind juist de slachtoffers van de tweede wereldoorlog herdenken steeds hypocrieter, want een steeds kleiner deel van de bevolking heeft die oorlog (inclusief slachtoffers) daadwerkelijk meegemaakt. Het wordt steeds meer van horen zeggen en daarmee betekenislozer.
http://www.youtube.com/watch?v=-cK4vlel2Fk
Dodenherdenking paniek op de Dam
Ik geef je helemaal gelijk.
Het klinkt ook gek om tijdens dodenherdenking een gevoelloze puntsgewijze opsomming van omgekomen mensen te horen.
Wat me ook telkens weer stoort is de trotse aanwezigheid van regering, overheid en koningshuis. Nu weer met een misplaatste speech van Balkenende. Postuum nemen ze de plaats in van degenenen die in de oologsjaren wel wat deden tegen de bezetter. Veel liever hoor ik ze ieder jaar opnieuw ootmoedig hetzelfde zeggen “We waren er niet bij, we hebben jullie burgers het zelf laten uitzoeken, en een aantal van ons hebben de bezetter zelfs geholpen om jullie familieleden op te pakken, dus recht van spreken hebben we niet. Allereerst spreken we ons eerbiedig respect uit voor al die mensen die hun medeburgers toen niet in de steek hebben gelaten, en daarbij zijn omgekomen of erge schade hebben ondervonden. We beloven bij deze gelegenheid opnieuw, jullie burgers de vrijheid en rechten te geven die jullie toen zijn ontnomem en bij een volgende keer wel het leven te verdedigen, wat we toen schromelijk nalieten. We betuigen nogmaals spijt, dat onze ambtenaren van hoog tot laag hebben meegewerkt aan de jodenvervolging en andere misdaden van de bezetter, en dat we deze mensen meestal na de oorlog op hun post hebben laten zitten. Het spijt ons dat we het leed van de slachtoffers niet genoeg hebben gecompenseerd en zelfs hebben verwaarloosd. We erkennen dat het wettelijk gezag niet altijd gevolgd moet worden en hopen dat we altijd op tijd naar waarschuwingen van jullie burgers zullen luisteren.”
Wat me ook ontzettend stoort is dat de war on terror operaties erin geweven worden.
@ Bismarck
omdat ‘van horen zeggen’ wordt is het belangrijk te blijven herdenken, om stil te staan bij de verschrikkingen.
@14: Waar je je met zo’n herdenking niet bepaald een goed beeld van kunt vormen. Zorg dan liever dat de schoolkinderen geregeld op bezoek gaan naar oorlogsmusea ed.