De Raad voor het Openbaar Bestuur (een “onafhankelijk” adviesorgaan voor het parlement en de regering) heeft ongevraagd een adviesrapport geschreven over de staat van de democratie in Nederland en aangeboden aan Minister Pechtold van Bestuurlijke Vernieuwing:
Concrete aanleiding was de stagnatie van een aantal bestuurlijke vernieuwingsprojecten (gekozen burgemeester, wijziging kiesstelsel) en het onbehagen in de Nederlandse politiek zoals die in de (beschouwingen over) de uitslag van het referendum over de Europese Grondwet tot uitdrukking kwam.
Interessant zou je denken. Het rapport is afgelopen donderdag gepresenteerd. En afgezien van een kort item op Radio1 heb ik er verder niets van teruggezien in de media. Als het volk steen en been klaagt over hoe het gaat en schreeuwt om “vernieuwing” zou je verwachten dat de media er wel gelijk bovenop zouden springen. Niets is dus minder waar.
Het zou nog te verklaren zijn als het een oninteressant rapport zou zijn, maar dat is in mijn ogen toch niet het geval.
Dus zat er weer niets anders op dan het hele stuk maar zelf door te ploegen.
En als ik toch bezig ben, jullie deelgenoot maken van mijn belangrijkste bevindingen.
Maar het wordt geen lange uitweiding. Want eigenlijk is mijn belangrijkste conclusie dat iedereen die geïnteresseerd is in vernieuwing van de politiek het zelf moet lezen. Het hele rapport is uitermate leesbaar. En het zijn maar ongeveer 50 bladzijden met tekst.
Waarom is het dan zo aan te bevelen? Voornamelijk omdat het een aardig overzicht geeft van de huidige problematiek. En er wordt gelijk een historische kader geschetst waarbinnen ons huidig democratisch stelsel tot stand is gekomen.
Ze geven wel aanbevelingen, maar het stuk lokt wel uit tot zelf nadenken en zelf conclusies trekken.
In het kort is hun conclusie als volgt samen te vatten:
Ze zien structurele verandering van het bestel niet zo zitten al was het maar omdat dat proces toch al erg moeizaam verloopt. Ze zien meer heil in culturele verandering van de politiek waarbij de erose van de representatieve democratie wordt tegengegaan. Middels herkenbare en aanspreekbare politiek moet het primaat weer terug komen bij de politiek. En met name de dualisering tussen kamer en regering moet meer vorm krijgen.
Ik kan hun redenering volgen, maar vind de conclusie nogal laf. Omdat het structureel vernieuwen toch moeizaam gaat en het bestel toch al jaren is meegegaan, moet je er maar niets aan willen doen. Dat is zelfs in tegenspraak met een aantal historische ontwikkelingen die ze noemen waarbij het nederlandse bestel regelmatig is aangepast aan de veranderende omstandigheden. Waarom ze daar nu niet voor kiezen is me een raadsel.
Misschien komt het omdat ze blijven steken in de halve hervormingen waar iedereen het tot nu toe over heeft (gekozen burgemeester, gekozen premier, parlement deels via districten kiezen). De enige vernieuwing die ze nog wel zien zitten is het burgerinitiatief (en het referendum, zij het puur raadgevend correctief). Het echt helemaal omgooien van het bestel (met alle mogelijkheden van dien) is kennelijk een brug te ver als gedachtenexperiment.
Ze zien ook graag dat de politieke partijen weer een grotere rol gaan spelen en weer meer idealen gaan nastreven. Zij vormen immers de brug tussen burgers en de gekozenen. Maar ze geven ook aan dat de burgers zich veel minder dan vroeger kunnen herkennen in een specifieke partij. En iedere vier jaar kiezen voor een partij die maar 60 procent van jouw ideeen vertegenwoordigd is toch verre van optimaal. Hier komen ze niet met een oplossing anders dan dat partijen meer thematisch te werk moeten gaan (maar daar kan je dan weer niet los voor kiezen).
Verder valt het in het stuk op dat er absoluut niet ingegaan wordt op alle nieuwe mogelijkheden van interactie tussen burgers, media en politiek. We leven al lang niet meer in een samenleving waar nieuws er dagen over doet om iedereen te bereiken en waar beschikbaarheid over informatie alleen gegeven is aan de elite. Misschien komt dit doordat de gemiddelde leeftijd van de leden van deze raad ruim boven de 50 lijkt te liggen.
Kortom, goed stuk voor de achtergronden, maar een gemiste kans qua inspirerend advies. Maar toch jammer dat er niet meer aandacht aan besteed wordt. Hoe kunnen we anders een brede maatschappelijke discussie krijgen?
Het rapport was voor mij wel weer voer om mijn eigen ideeen over vernieuwing meer vorm te geven. Daarover later meer.
Een tweetal interessante uitspraken wil ik tot slot nog meegeven:
Politiek is lang niet altijd een verheffende aangelegenheid, maar minachting voor de politiek of prestigeverlies van de politiek zijn uiteindelijk een gevaar voor een vrije en open samenleving.
En last but not least:
Partijloze democratie lijkt de Raad dan ook een voornamelijk academische en virtuele constructie, die bovendien niet zonder gevaar is voor het ordelijk functioneren van onze politieke democratie en de democratische overheid.
Reacties (31)
Voor de Luie Lezer: Steephs Samenvattingen op Sargasso!
Gemiste kans inderdaad, als de media er aandacht aan besteedt, verplicht je de politiek om er inhoudelijk op te reageren. Nu kunnen ze het gewoon negeren, en kan ik allitereren.
Ikzelf vind al dat vernieuwen van kiesstelsels niet zo bijzonder interessant, daar de politici toch hetzelfde blijven. Een sterkere ideologie bij de partijen zelf is wel wat voor te zeggen, dan komt de politiek stukken minder over als gerommel in de marge dunkt mij zo.
Zelf zie ik wel heil in de politieke zender (in de trend van het Amerikaanse C-Span) die laatst was voorgesteld door de Commissie Wolffensperger.
http://www.minaz.nl/data/1127223485.pdf
Een paar voorbeelden die me te binnen schieten
Politiek verzet tegen gekozen burgemeester: alle grote politieke partijen verliezen hierbij, want het is een mooie banenmotor voor partijleden
Politiek verzet tegen suggestie dat Justitie ontlastend bewijs nogal eens achterhoudt: scoringsdrift O.M., advokatuur in ongelijke positie, rechters ontgaat weleens wat, schijn van rechtvaardigheid ophouden
Politiek verzet tegen uitvoeren milieunormen Schiphol: het ministerie denkt f*ck het milieu en stelt op eigen houtje lagere normen voor
En dan kun je rapporten, vergaderen en initiatieven wat je wil, maar eerst zien en dan geloven.
En dan te bedenken dat het overal in de wereld een paar graden stuitender is.
virtuele constructie? euh.. gaat een robot ons regeren? haha
@ Steeph: Ik ben het geheel niet met je met je eens dat dit een “laf rapport” is.
Een goed verstaander kan naar mijn mening een geperde mening uit dit rapport distilleren.
Volgens mij is de ROB van mening dat de huidige politici en politieke partijen momenteel niet herkenbaar zijn, weinig inspirerend zijn en “schijterig” opereren. de ROB acht het daarom hoogst noodzakelijk dat er een cultuuromslag plaatsvindt en er weer leiders opstaan.
Geen slappe conclusie vind ik..
Maar ook de burger krijgt een veeg uit de pan: die stelt zich veel te veel op als klant. Dat laatste is ( helaas) de laatste jaren teveel in de hand gewerkt door de overheid.
Misschien is de ROB een traditioneel orgaan. De veranderingen die ze voorstaan bwegen zich inderdaad binnen de kaders die de afgelopen honderden jaren in Nederland zijn ontstaan. Op zich lijkt mij dat echter geen bezwaar.
typo: alinea 2: “gepeperde mening”
Btw: volgens mij schrijven ze ergens dat structuurveranderingen symptoombestrijding zijn en nergens toe leiden
Enkele opmerkingen
Blz21
1 De gemiddelde buschauffeur durft na het lezen van dit document niet zijn commentaar leveren, is mijn indruk. En dat is ondemocratisch of men is van mening dat de werkende klasse niets in te brengen heeft.
Een veel te moeilijke en dus niet communicerende tekst. De zin “ De overheid…hebben gekund beslaat maar liefst 8 regels ! En even verder beslaat één zin 10 regels. Dat voorspelt niet veel goeds voor de inhoud !
2 De overheid, zo wordt gesteld is het forum van politieke discussies. Fout dus, want dat is het openbare leven. En da stat heeft hier niets mee te maken, behalve het garanderen van de veiligheid van alle burgers. Bij Fortuyn is de overheid door het ijs gezakt.
Na even gescrolled te hebben kom ik bij een belangrijk stukje tekst dat de “mind set”van de schrijver duidelijk maakt: blz 31
“de herkenbaarheid van de politiek… aanspreekbaarheid ”.
Men heeft het over de herkenbaarheid en aanspreekbaarheid.
Een slechte analyse, want dat is het probleem niet.
Zie Europa de Regentenkliek zegt “JA”, de bevolking zegt “neen”.
Heeft niets met herkenbaarheid te maken.
De Onverwachtse opkomst van Fortuyn, heeft niets met herkenbaarheid of aanspreekbaarheid te maken.
De Schrik bij de regenten door de onverwachte populariteit van Fortuyn wijst naar heel iets anders.
We scrollen door tot blz 54. En heb bij het bespreken van referenda iets interessants gezien, voor de rest is de tekst een gevolg van een eerder gemaakte verkeerde analyse.
Er wordt bij voortduring vanuit het Haagse geredeneerd en nooit vanuit de burger.
Er wordt helemaal niet gesproken over het feit dat de burger vrijwel geen macht heeft en geen werkelijke politiek keuzemogelijkheid heeft.
En Dát zijn de fundamenten van ons feodaal stelsel.
En als Steeph ooit “De verweesde samenleving”van Fortuyn heeft gelezen, zal hij u de oplossing vertellen.
Maar het wachten daarop zal lang zijn, vrees ik.
Er wordt nu over gesproken op Radio 1:
http://www.eo.nl/portals/programs/episode.jsp;jsessionid=B76DA3D4678F8A1C8E0D802F0A701D7A.mmbase03?episode=6385101
Op zich ben ik wel voor meer dualisme tussen regering en kamer, want werd onder paars de kamer al feitelijk tot stemvee gedegradeerd, onder Balkenende is het al toegestaan dat de fractievoorzitters gezamelijk een besluit over de publieke omroep nemen en wordt dat door een staatssecretaris die er eigenlijk geen heil in ziet toch tot beleidsvoornemen gebombardeerd.
Moest de regering niet gewoon plannen maken en de kamer die controleren? En als de kamer iets gedaan wil krijgen dan zijn daar toch het recht van initiatief etc?
Onlangs liet ook Balkenbende zich in deze richting uit.
We mochten hem alleen maar kiezen en verder onze kiezen op elkaar houden… Dat vond de beste man “leiderschap”..
De echte verandering in Neerlands politiek is een toegenomen achterkamertjes gekonkel…
Mag Pim Fortuyn nog een keer terugkomen?
@Fritzie:
“En als Steeph ooit “De verweesde samenleving”van Fortuyn heeft gelezen, zal hij u de oplossing vertellen.”
Waarom moeten we wachten op Steeph? Geef ons de oplossing nu gelijk maar Fritzie.
opvang in de regio of zo iets
Liever fritzie ver buiten de regio opvangen.
Ik zou deze thread zo graag Godwinnen, maar ik beheers me. Ben ik niet braaf?
De opmerkingen die hier gemaakt worden over een meer duaal systeem, begrijp ik niet. Wij hebben dat niet, wij kiezen de kamer en die benoemt de regering. Oproepen om meer duaal te zijn, slaan dus nergens op. Ze worden gedaan voor de publieke tribune, die zich al te makkelijk knollen voor citroenen laat verkopen.
Als je zoiets wil dan moet het systeem veranderen. Gekozen MP of burgemeester dus. Ik zie daar niets in, omdat niet duidelijk is wie dan de macht heeft. Stel de burgevader gaat op verkiezingstoernee en belooft de opening van een nieuw zwembad. De meerderheid van de eveneens gekozen raad is tegen. En nu?
Tijdens de laatste discussie over de gekozen burgevaarder, heb ik gevraagd naar de taken en de bevoegdheden. Dat D66 die niet kon geven, terwijl ze hier toch al 40 jaar over nadachten, zegt voor mij alles. Het is gewoon niet serieus allemaal.
Banzai,
Maar dan vergeet je dat ik een smerige rechtsextreemist ben( Zie 14).
En dat men hier niet goed leest, maar stug blijft volhouden in eigen hersenspinsels.
Conservatieven overtuigen, Banzai begin er niet aan !
Ik ontkleed keizers en lach om hun potsierlijkheid en gebrek aan kennis. En dat is dikke pret.
Ik vemoed dat Mescaline een dergelijke beleving heeft.
.
Ik zou zo graag een systeem zien waarbij je per verkiezing twee (2) stemmen kunt uitbrengen. Éen (1) op de partij/persoon die je graag als vertegenwoordiger wilt en één (1) op de partij / persoon die je absoluut niet wilt. Bij het stemmen tellen worden de tegenstemmen van de voorstemmen afgetrokken. Ik denk dat het politieke beeld zo veel duidelijker wordt en het rare coalitiestemmen zal verdwijnen. (eh, ik heb op het CDA gestemd, niet omdat ik het met ze eens ben maar omdat ik niet wil dat de PvdA aan het bewind komt – of andere gelijksoortige redenaties). De ene VVD stemmer heeft het niet erg op met het CDA, de ander niet met de PvdA, nu worden deze stemmers nog op één (1) hoop gegooid.
Is Godwin’s Law ook van toepassing als iemand zichzelf uitscheldt voor Nazi ?
Om tot een goede oplossing te komen, dient men eerst over een terechte probleemomschrijving te komen.
Het betreffende artikel is daar een slecht voorbeeld van.
dan maar zelf aan de slag.
Drie belangrijke onder delen van een democratie zijn:
1 Politiek
2 media
3 kiezer.
Bij elk punt zijn er serieuze en principiele problemen.
1 de Politeke partije zijn veel te machtig. Hebben niet alleen een functie in de tweede kamer, maar daarnaast worden er partijleden (zeg maar voor de grap:spionnen ) in de samenleving gepositioneerd.
Zoals: MKB-voorzitter de VVD-er Hermans.Geen enkele ervaring of affiniteit met het MKB. Zijn er dan echt geen ervaren MKB-ers voor deze functie te vinden?
zie ook de gang van zaken bij LTO, Vakbonden, commissaris vd Koninging, Burgemeesters en ja, heel erg, zelfs bij het bedrijfsleven ! (Groot staatsman W. Kok). Ook zit men allerlei commissies en raden voor. De Solcialist enmultimiljonair Rosenmuller is daar een ontluisterend voorbeeld van. 70.000 € voor een bijbaan.
2 Media. Concentreert zich voornamelijk in het Hilversumse, het Haagse en het Amsterdamse. Zelfs Rotterdam is een buitenwijk. Er heerste een inteelt cultuur en ons ken ons mentaliteit. En als de cameras en microfoons weg zijn worden er hele andere verhalen vertelt … aan elkaar.
Andere belasting betalende provincies komen vrijwel nooit aan bod.
Enkel live uitzendingen vanuit A’dam, Hilversum en den Haag.
3 Burgers weten zich allang niet meer vertegenwoordigd en worden buitenspel gezet. Zie protesten Kerncentrale Borsele, Betuwelijn, bouwproject in Den Bosch, etc. Hebben helemaal geen macht meer.
Maar de Burgers laten zich ook buitenspel zetten en eisen hun plaats die bij een gezonde democratie hoort niet op. En dat is verwijtbaar.
Nog iets vergeten ?
Er wordt een meisje gevonden in een park. Misbruikt en vermoord. Haar iets jongere vriendje maakt het van nabij mee, maar ontspringt de dans. Iemand wordt aangehouden die die middag in het park was. Iemand die eerder veroordeeld was voor pedofilie. Die nog steeds in het park kinderen geld bood voor dingen die het daglicht niet kunnen verdragen. Iemand die ook de bewuste middag met dat doel in het park was. Die iemand bekent.
Stel nu dat het OM zegt: het jongetje geeft een ander signalement en ook een ander tijdstip, we vinden DNA van een derde op 7 plekken en we kunnen niet uitsluiten dat het nvan de dader is. De verdachte trekt zijn bekentenis weer in. Dus we laten hem vrij.
Het land zou te klein zijn. De Telegraaf kampt met inkttekort. (Ik ken de reactie van toen niet. Er bestonden nog geen weglogs en/of fora. Ik heb wel uit een artikel in De NRC deze week begrepen dat ik met mijn veronderstelling de waarheid geen geweld aan doe)
Maar ook als blijkt dat een verdachte onterecht wordt veroordeeld, schreeuwt men moord en brand. En de Tweede kamer schreeuwt mee. Aantasting van de rechtstaat, het OM en de rechterlijke macht moet er voor zorgen dat er niemand op valse gronden wordt veroordeeld. Het OM met de rechter meedelen als zij twijfel heeft.
Terwijl in hetzelfde parlement een paar maanden eerder Maxime Verhagen zich afvraagt waarom, als we 150 gevaarlijke moslims in het vizier hebben, er nog niemand is gearresteerd. En als er dan iemand onterecht vast zit, zo zegt hij er bij, jammer dan. Niemand protesteert tegen deze aantasting van de rechtstaat.
Er is geen kloof tussen burger en politiek. Het probleem is dat politici veel te veel hun gedragingen baseren op de waan van de dag, op de mening van het moment. Maar de publieke opinie is wispelturig, verre van consistent en ongeschikt om beleid op te bouwen.
De 2e-kamerleden hadden moeten zeggen: we discussiëren niet over deze ene zaak, maar blijkbaar is het principe van het beleid niet helder. Daarom doen we een uitspraak of we een aanklager willen of een magistraat. De eerste probeert zoveel mogelijk veroordelingen op zijn conto te schrijven (crime-fighter volgens Eerdmans, Woilders en nawijn), de tweede zoekt de waarheid.
En mijne dames en heren burgers, zouden de politici moet zeggen, ongeacht de uitkomst aanvaarden wij de consequenties. En we stoppen met kleinzielig en kleinburgerlijk gezeik als die zich openbaren.
Voor de goede orde: mijn bijdrage gaat over democratie. Ik heb geen enkele behoefte het OM te verdedigen. Integendeel.
@MRTN! #2: Ik ben ook voor meer ideologie bij partijen. Maar we kunnen dan wel weer wat nieuwe idealen gebruiken. Socialisme, liberalisme en bijbel hebben hun beste tijd wel gehad.
Ja, een politieke zender. Onafhankelijk en kritisch. Liefst digitaal met een goede website met informatievoorziening er achter.
@Bingo #4: Wat is er mis met robots? Gaan we nu al discrimineren? Dat mag niet van de grondwet hoor…
@Sikbock #5: Ik zij niet dat het een “laf rapport” was. Ik vond de conclusie “laf”. Het feit dat men ongevraagd een kritisch rapport oplevert is zeer aan te moedigen.
Maar ze schuiven wel heel makkelijk echte politieke vernieuwing (en dan heb ik het niet over beleid maar over structuur) terzijde door alleen bestaande ideetjes af te wijzen. Maar er zijn natuurlijk ook wezenlijk andere keuzes mogelijk die heel veel impact kunnen hebben.
@Fritzie #8: Punt 1 is terecht. Wel weer een hoog academisch gehalte met die lange zinnen. In tegenspraak met hun eigen aanbeveling over “herkenbaar”.
Punt 2: Het rapport kiest er heel duidelijk voor het primaat van de besluitvorming bij de politiek (dus ook overheid) te houden. Dat is een uitgangspunt.
En over “De verweesde samenleving”:
(Ook voor anderen die dit punt niet begrijpen). Veel mensen praten over Fortuyn maar kennen eigenlijk zijn ideeen niet. Ik ben de “uitdaging” aangegaan om dan maar een boek van hem te lezen. Het boek is inmiddels in huis. Hoe lang het zal duren voor ik mijn oordeel geef, dat is de grote vraag….
@Phonkee: Braaf….
@ALO #16: Eens. Je krijgt niet een wezenlijk ander systeem met de voorstellen die er nu liggen. Dual wordt het nooit tenzij je het echt los koppelt.
@sigi #18: Da’s een aardige….
Voor erosie van de politiek moet je inderdaad bij dit kabinet zijn.
je kunt het ook zo zien: het heeft6 niet veel zin om een bedrijf te restructureren als het management niet deugd.
Herstructurering wordt dan ook te vaak als oplossing gezien terwijl dat niet zo is.
Ook in Nederland ligt het probleem m.i. bij de politieke cultuur en de politici..
Mijn oplossing ( kort door de bocht): Alle politici en bestuurders eruit en nieuw bloed erin..
iets voor jou misschien? jij hebt toch politieke ambities?
bovenstaande @ steeph
Ik vraag me eigenlijk af waarom we zonodig naar een (deels) districtenstelsel moeten:
-Districtenstelsels zijn per defenitie minder democratisch
-Districtenstelsels nodigen uit tot Garymandering (zeker in een corrupt land als nederland).
-Deelse districtenstelsels zijn volledig onhelder (Denk oa. an de Ueberhangmandate bij onze oosterburen).
Bis,
Dat klopt. Voor ongeveer 75 tweede kamer zetels. Ongeveer 26 regio’s /districten dat is per regio 2 à 3 zetels en een zeer grote kans dat telkens cda,vvd,pvda een of meerdere zetels zullen bemachtigen. Partijtjes zoals sp en GL zullen gehalveerd worden.
Maar het ergste komt nog. Nieuwe parijen hebben dan geen schijn van kans meer.
Dus de regenten hebben geen opstand meer te vrezen ( denken ze).
Dit zou een rampzalige ontwikkeling zijn.
Daarnaast is men drukdoende de Burgemeester functie uit te kleden.
Enze enz.
De kliek zal nooit haar macht af willen staan.
De staat de Nederlanden is op ramkoers met haar burgers.
.
@Fritzie: Maar nu weet ik nog steeds niet wat jij als de oplossing ziet voor het probleem van de kloof tussen politiek en burger.
Bij dit soort discussies blijft altijd één vraag in mijn hoofd rondzingen. Is die kloof tussen burger en politiek er niet gewoon altijd al geweest (en is die niet inherent aan het systeem)? (Oke, dat zijn twee vragen :p)
Volgens mij is de politiek juist steeds minder elitair geworden in de laatste twinitig jaar. Bovendien is misbruik van de macht (fraude en elkaar baantjes toeschuiven) ook van alle tijden.
Dit heeft allemaal niks te maken met gekozen presidenten en districtenstelsels (en is daar al helemaal niet mee op te lossen). Het zit simpelweg in de mens opgesloten en we zullen er mee moeten leren leven. Wat overigens niet betekent dat we individuele gevallen niet moeten aanpakken.
@Banzai, wat een gekke spagaat.
De politiek is vervreemd van de burger omdat de politiek veel blundert, graait, draait, smoest, ontkent, afschuift, wegschuift en zo meer. Dat is de kern.
Dat is niet inherent aan het systeem, wel aan die mensen. En die individuele gevallen wil je aanpakken en dan is het probleem de wereld uit. Hopen we.
Dus, Staat, hou je aan de wet, zeg wat je denkt en doe wat je zegt. Met dat minimum wil ik leren leven, met niks anders. En dan hebben we het later wel over de problemen die er dan nog liggen.
Een producent streeft er naar om de kloof tussen zijn klant en zijn product zo klein mogelijk te maken. Immers daar is ie afhankelijk van.
Geen goede verkoopcijfers ; geen bestaansreden.
De zaak gaat op de fles.
Maar is de producent een monopolist… dan stijgen de prijzen en vermindert de service. De winsten vliegen omhoog en de producent hoeft niet meer te presteren.
simpel.
Nu naar de politiek.
Een partij streeft er naar om de kloof…..
Héé, hier gaat het verhaal mank.
De kiezer straft de wanprestaties van de politiek niet af.
Komt dit door monopolie ? Of beperkte bewustzijn bij de “consument” ?
Kan men werkelijk kiezen tussen verschillende producten of winkels ? Zijn de VVD, CDA en pvda werkelijk concurrenten van elkaar ?
Wat te denken van kiezers, consumenten die “Ik stem voor de pvda, want dat hebben we altijd al gedaan” of “Ik stem CDA, want ik ben gelovig”
De kloof in de politiek verandert pas als de klant naar een andere winkel dreigt te gaan!
Stel je eens voor, als er massaal gestemd gaat worden op GL, Christenunie, Wilders,lpf,prdv. Ik bedoel echt massaal. Zouden Bos JPB en van Aartsen nog gebroederlijk en lachend over straat gaan folders uitdelend ? dacht het niet.
Dus, hoog tijd voor de kiezer om volwassen te worden en zich niet bang te laten maken alszou het licht uit gaan.
“De burger moet meer te zeggen krijgen in dit land” (Fortuyn)