Zonder testen geen nut

COLUMN - Nog geen twee dagen nadat het idee van overheidswege werd geopperd, betoonde half Nederland zich al voorstander van zo’n ding: een app op je mobiele telefoon die bijhoudt bij welke andere telefoons je in de buurt bent geweest, opdat mensen automatisch aan elkaar kunnen doorgeven dat ze besmet zijn geraakt, en dat jijzelf dan – omdat je in hun buurt was – maar beter in quarantaine kunt gaan. Dit als onderdeel van een exit-strategie: de manier om uit de lockdown te komen.

Er is zelfs al een slimme lijst van voorwaarden geformuleerd door mensen die de risico’s van surveillance snappen, en die privacy terdege op waarde weten te schatten. Hun credo: zorg dat zulke data uitsluitend decentraal worden bijgehouden, dat alle gegevens anoniem zijn, dat het gebruik van zo’n app vrijwillig is, en dat zo’n app per definitie tijdelijk is. Het is oprecht een goede lijst.

Alleen: zelfs met die doordachte voorwaarden mis ik een boel.

Om te beginnen: laat zo’n app in godesnaam open source zijn, zodat de code ervan door kritische buitenstaanders te controleren is – en vervolgens door iedereen die daarin een gat kan schieten, verbeterd kan worden. Geef me in godesnaam geen app die door Google, Microsoft of Apple is ontwikkeld of die door hen wordt beheerd – want die bedrijven heb ik leren wantrouwen.

Belangrijker: een app die besmettingen traceert, is werkelijk geen knip voor de neus waard wanneer – zoals nu nog steeds het geval is – mensen amper worden getest, zelfs niet wanneer ze zich met evidente symptomen bij hun huisarts of een ziekenhuis melden. Hoe kunnen mensen anderen via zo’n app met recht en reden waarschuwen dat zijzelf besmet zijn, als we niet iedereen bij zo’n vermoeden testen? Hoe kun je er in hemelsnaam op vertrouwen dat een app secuur bijhoudt wie met corona besmet is, wanneer allang duidelijk is dat zelfs de coronadoden zwaar ondergerapporteerd zijn?

Dat maakt zo’n app subiet waardeloos. Die kan simpelweg niet werken zonder systematische en grondige testen, plus een onafhankelijke certificatie van iemands besmetting. Maar hoe zorg je daarvoor, bij een decentraal ingerichte app?

Want hoe regel je decentraal dat alleen wie echt besmet is, zijn contacten kan waarschuwen? Moeten we zelf kunnen bepalen of we een alert laten uitgaan? Nee toch? Dan zou enerzijds elke hypochonder bij zijn eerste kuchje al zijn contacten uit angst subiet een red alert kunnen sturen. Anderzijds zou ook een handvol grapjassen – of een op paniek beluste groep – expres zoveel mogelijk ‘contacten’ kunnen vergaren om die dan allemaal nep-alerts van besmetting te versturen, en zitten we alsnog allemaal in quarantaine.

Iedereen testen op corona is voor zo’n app onontbeerlijk, evenals gewaarborgde, gevalideerde alerts. Aan het eerste doen we helaas niet, en het tweede verhoudt zich totaal niet tot decentraal monitoren. Die combinatie van feiten maakt dat ikzelf nooit zo’n app zal installeren.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.