Zeerovers

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Er is een kans dat het samenvalt: op een zonnige vrijdag dit najaar sluit ABN Amro zijn hoofdkantoor op de Zuidas, terwijl een paar kilometer verderop, in de Vijzelstraat, het Gemeentearchief zijn deuren opent in het fantastische gebouw De Bazel, waar ABN Amro tot 1999 zijn hoofdzetel had.
Het gebouw is vernoemd naar architect Karel Petrus Cornelis de Bazel, die in 1916 de opdracht kreeg het te ontwerpen voor de Nederlandsche Handel-Maatschappij, één van de rechtsvoorgangers van ABN Amro.
Ook toen al waren bankiers kien. De Bazel voerde namens de gemeente de stedenbouwkundige supervisie over de zogenoemde Vijzelstraattraverse, waarvoor hij de smalle Vijzelstraat met liefst 22 meter wist te laten verbreden!
De bankiers dachten: die man moeten wij voor ons laten werken, hij is niet alleen een veelgeprezen architect, in zijn dubbelrol kan hij allerlei gemeentelijke beperkingen omzeilen.
Rijkman Groenink, de geplaagde bestuursvoorzitter van ABN Amro, is een liefhebber van kunst en architectuur. Onlangs werd een nieuw landhuis voor hem en zijn vrouw opgeleverd, pal aan de Vecht, ontworpen door de architecten van MVRVD, de bouwmeesters van het Nederlandse paviljoen op de wereldtentoonstelling in Hamburg en de controversiële VPRO-villa in het Mediapark in Hilversum.

Voor zijn huis op het landgoed bij de Vecht kreeg Groenink bij zijn eigen bank een hypotheek van 4,8 miljoen euro. Dat is één van de aantrekkelijke kanten van werken bij een bank: je krijgt een forse korting op het rentepercentage en je betaalt geen afsluitprovisie.
Per jaar betaalt Groenink circa 200.000 euro rente aan de bank, maar door die prettige Nederlandse hypotheekrenteaftrek krijgt hij daarvan de helft van de fiscus terug. Met andere woorden: burgers in Nederland, de belasting-betalers, betalen 100.000 euro per jaar mee aan de hypotheekkosten van Groenink, die daardoor op een koopje leent.
Dit is een verlate suggestie voor Wouter Bos, die vorige week in alle eerlijkheid liet blijken dat er weinig instrumenten zijn om het grote graaien aan banden te leggen. Maar deze maatregel is simpel: breng een plafond aan in de aftrek van hypotheekrente, stel de grens bijvoorbeeld bij 400.000 euro. Maar de kans daarop heeft de PvdA voor een appel en een ei weggeven tijdens de kabinetsformatie, toen Jan Peter Balkenende families zoals de Groeninks niet in de problemen wilde brengen.

Groenink, dé strateeg van ABN Amro, kent ongetwijfeld het meesterschap van De Bazel. Hij was een uitzonderlijk gekwalificeerde ambachtsman, in denken en doen. Hij meende dat vernieuwing in de architectuur moest voortkomen uit een terugkeer naar ambachtelijkheid.
Daarom hield hij zich intensief bezig met meubelkunst en glaswerk. De tapijten die hij ontwierp en het meubilair voor de privékantoren van de bankiers zijn praktisch én sierlijk, een mengvorm van Hollandse nuchterheid en oosterse, Egyptische invloeden.
Groenink lijkt als vernieuwer te falen. Toen hij aantrad als voorzitter van de raad van bestuur, liet hij in zijn arbeidsovereenkomst vastleggen dat hij in geval van verkoop van de bank een bonus krijgt van zeventien miljoen euro, zo meldde het altijd goed geïnformeerde Financieele dagblad.
Het is een sterk staaltje van graaien: je krijgt de kosten van je concern niet onder controle, de koersstijgingen blijven achter in vergelijking met die van de concurrenten en analisten hekelen je beleid omdat zij ABN Amro als een rommeltje beschouwen. Dus openen zeeroverkapitalisten, zoals het hedgefonds TCI, de jacht. Maar dat is geen probleem, het levert in elk geval een beloning op van 17 miljoen euro.
Intussen zien al die gewone bankmedewerkers, met een modaal salarisje, hun werkgemeenschap naar god gaan. Wat hen rest, is een bezoek aan de glorie van De Bazel, straks het Gemeentearchief.