Westerse musea leeggeroofd?

De kunstwereld is in rep en roer, curatoren zweten peentjes, want de strijd tegen illegale handel verhardt zich nu Italie de vuist op tafel slaat. Marion True (what’s in a name, 57 jaar), de curator van het J. Paul Getty museum in Los Angelos is door de Italianen aangeklaagd wegens criminele associatie en het in ontvangst nemen van gestolen waar. Robert E. Hecht Jr. (ondanks de junior toch al 87 jaar oud) een kunst handelaar in Parijs werd ook aangeklaagd. Giacomo Medici (67 jaar), een handelaar werd vorig jaar al tot 10 jaar en 10 miljoen euro boete veroordeeld, terwijl Robert Symes (67 jaar) recentelijk werd vrijgelaten in London na het uitzitten van 7 maanden celstraf, en nu in Italie zal worden aangeklaagd. Hecht, Symes en Medici vormen de spil in een wereldwijd kunsthandel/-roof schandaal. De beroemde Euphronios krater die in 1972 voor 1 miljoen dollar van Hecht was gekocht, is inmiddels door het Metropolitan Museum in New York in een deal met Italie teruggegeven. De Italianen beweren dat het J. Paul Getty museum 42 illegale stukken in haar bezit heeft, waaronder een van de topstukken van het museum, een beeld uit de 5e eeuw B.C.E. van waarschijnlijk Aphrodite, dat in 1988 voor 18 miljoen dollar van Symes werd gekocht. Binnenkort zijn er wellicht ook in de Nederlandse musea alleen nog maar bloemkolen en aardappels te bezichtigen.

Wetgeving omtrent bescherming van archaeologische vondsten in Italie gaat terug tot decreten van het koninkrijk van Napels uit 1822 die het eigendom, de opgraving en export van archaeologische vondsten in Zuid-Italie regelden. De eerste wet die betrekking had op het moderne Italie werd in 1902 aangenomen. Deze wet werd in 1939 door Mussolini herzien waarin de “regelgeving ter bescherming van dingen van historische en kunstzinnige waarde” eigenschap claimde namens de nationale staat van alle vondsten na 1902. Op basis van die wetgeving zijn alle illegale opgravingen aan te merken als diefstal in plaats van slechts als smokkel of plundering. Maar evenals de UNESCO conventie voor cultureel erfgoed van 1970, stond deze wet de illegale, internationale handel niet in de weg. Ook de uitkomst van een rechtszaak in Amerika, United States vs. McClain, waarin bepaald werd dat illegale handel in Amerika crimineel vervolgd kon worden onder de National Stolen Property Act, had weinig effect omdat veel musea vertrouwden op dealers zodat zij ‘willens en wetens’ met een zuiver geweten konden kopen en verkopen. In 1981 en 1982 kocht het Metropolitan Museum in New York een 15-delig zilver servies uit Taranto voor 2,75 miljoen dollar. Een oplettende bezoeker herkende in 1987 dat echter als een servies uit Morgantina en informeerde de Italiaanse autoriteiten.

Toch was de Amerikaanse rechtspraak duidelijk over gestolen antiquiteiten. Een zaak uit 1997 bepaalde dat Michael Steinhardt ‘de phiale van Achyris,’ een gouden phiale (een soortgelijke als die Hecht in 1962 aan het Met had verkocht) ter waarde van 1,2 miljoen moest teruggeven. En in 2001-2002 werd de dealer Frederick Schultz veroordeeld voor het smokkelen van gestolen waar uit Egypte dat net als Italie een wet op nationaal bezit kent. Bovendien sloten Italie en Amerika in januari 2001 een bilateraal verdrag dat illegale handel moet tegengaan. De Italianen lijken buitengewoon succesvol met hun harde aanpak, Griekenland staat al te popelen en wie weet welke landen allemaal volgen. Een ding is zeker, dat de westerse musea hun hart vasthouden. The ‘Elgin Marbles’ zijn al jaren in dispuut, de Duitsers roofden Troje en Pergamon, en ook de Nederlandse musea liggen vol met roofschatten uit koloniale tijden.

Links: