Mensen met een verslaagd slaapritme hebben niet te weinig discipline, maar een genetisch veroorzaakte ziekte.
Het delayed sleep phase syndrome (DSPS), waarover ik al eens eerder blogde, houdt in dat je biologische klok enkele uren achterloopt bij die van andere mensen. Wie ermee kampt en bovendien (zoals de meeste Nederlanders) een kantoorbaan heeft, beweegt zich weinig alert door de ochtendspits, doet zijn werk minder efficiënt dan zijn collega’s, houdt zich op de been met sloten koffie, is ’s avonds ineens vol energie, valt pas om drie uur in slaap en wenst de wekker om zeven uur ’s morgens naar de hel.
Vier uur slaap per nacht is te weinig. Mensen met DSPS halen het meestal in de weekends in, maar vaak zijn ze zondagavond nog altijd niet uitgerust. Dat vergroot de kans op enkele ernstige en minder ernstige kwalen en kwaaltjes.
DSPS heeft een genetische oorzaak en kan niet worden genezen. Zelf slik ik melatonine, wat me lijkt te helpen om een maatschappelijk iets meer aanvaard slaapritme vol te houden. Een paar weken terug boekte ik een kleine triomf die ongetwijfeld op ieders lachspieren werkt maar die voor mij niettemin heel reëel was: afgelopen zaterdag ben ik erin geslaagd een afspraak die ik om elf uur in Utrecht had, na te komen zonder dat ik ter plekke zat te knikkebollen.
In de trein naar huis las ik het paginagrote artikel dat journaliste Niki Korteweg die dag in het Handelsblad publiceerde over de verbanden tussen slapeloosheid en bovengemelde reeks ernstige en minder ernstige kwalen en kwaaltjes. De onderzoekers Lucia Talamini (UvA) en Torbjörn Åkerstedt vertellen dat wie te weinig slaapt, een grotere kans op depressie heeft. Het gaat hier niet slechts om een statistische correlatie, maar om een steeds scherper begrip van de werking van het hersengebied dat amygdala heet.
Een voor mij (140 kilo) heel herkenbaar deel van Kortewegs artikel gaat over het verband tussen slaapgebrek en obesitas. Vermoedelijk is daarover ergens een congres geweest of is er een boek over verschenen, want niet alleen het Handelsblad maar ook SciencePalooza besteedde recent aandacht aan het verband tussen die twee. U leest het daar en ik beveel het u van harte aan.
Het is goed dat er onderzoek is en nog beter dat er aandacht aan wordt besteed. Het belangrijkste probleem rond DSPS is namelijk dat veel mensen het idee hebben dat het slechts een kwestie is van gebrek aan discipline. Mensen worden ’s morgens zo moeilijk wakker, is de gedachte, omdat ze ’s avonds zo laat naar bed gaan. Deze opvatting – die in ons calvinistische land overal is te horen – kan grote gevolgen hebben voor de betrokkenen. Ik heb ooit iemand ontmoet die als beleidsmedewerker niet aan de verwachtingen voldeed, was overgeplaatst naar het archief en van zichzelf was gaan geloven dat hij lui was, eigenlijk niets goed kon en asociaal was: voor zijn collega’s deed hij op het werk immers nooit iets met de inzet waarmee hij ’s avonds zijn eigen dingen kon doen. Het was voor hem een openbaring toen hij van een arts hoorde wat DSPS was en begreep dat hij zichzelf nodeloos veel verwijten had gemaakt.
Dat wil overigens niet zeggen dat mensen met DSPS hun eigen moeilijkheden nooit zelf vergroten. Ik ben lid geworden van een vennootschap en kan sindsdien mijn eigen werktijden indelen, zodat ik ’s avonds werk. Het zijn de enige uren waarop ik efficiënt werken kán, maar ik staar dus vaak naar het licht van een monitor, en dat houdt me natuurlijk wel wakker. Ik was dan ook blij toen ik, nadat ik vanmorgen een tweet aan het SciencePalooza-stuk had gewijd, van een aardige twitteraar de tip kreeg f.lux te installeren, een programma dat het licht van de monitor aanpast. Dank je wel!
Reacties (24)
Mensen met een verslaagd slaapritme?
Wat een mooie, persoonlijke ontboezeming van de schrijver. Ik heb in mijn omgeving verschillende autistische mensen, en ook daar lopen mensen voortdurend tegen het oordeel en onbegrip van hun omgeving en de maatschappij aan. Dat grijpt bij verschillende heel diep in op hun zelfvertrouwen en zelfbeeld. Met een lichte mate van autisme (of ook ADHD) is goed te leven, maar een grondig verziekt zelfbeeld is een echte straf. Dank voor de goede en nuttige bijdrage.
Verhuizen naar New York. Probleem opgelost.
“Het belangrijkste probleem rond DSPS is namelijk dat veel mensen het idee hebben dat het slechts een kwestie is van gebrek aan discipline. Mensen worden ’s morgens zo moeilijk wakker, is de gedachte, omdat ze ’s avonds zo laat naar bed gaan.”
Mijn vrouw is die mening ook toegedaan. Met moeite ga ik ’s avonds naar bed als zij dat wil en ’s morgens staat zij dan voor zevenen klaarwakker naast het bed en dat voelt voor mij als midden in de nacht. Ik blijf dan met veel gemor liggen tot na acht en dan moet ik mij haasten om op tijd te gaan werken. Al met al breng ik nu teveel tijd in bed door en voel ik mij ’s morgens nog stééds niet uitgerust — want gewoon te vroeg om op te staan. Om gek van te worden!
In Denemarken hebben ze daar een club voor die ook lobbiet voor aangepaste uren voor wat zij noemen ‘B-mensen’: http://www.b-society.org/node/37
…maar een genetisch veroorzaakte ziekte.
Ga weg man, het zal best een genetische afwijking zijn maar omdat het maatschappelijk slecht uitkomt of zelfs niet wordt geaccepteerd maakt het nog geen ziekte.
Griep is een ziekte, een ziekteverwekker, een symptoom en een ziekteperiode met een genezing enzovoorts. Maar ga nu niet elke genetische afwijking als een ziekte typeren. Dan zijn bruine ogen dadelijk ook weer een ziekte.
*wordt bijna boos*
+1
Bedoel je nu ook te zeggen dat een ziekte met een genetische oorzaak geen ziekte is?
Nee, hij bedoelt te zeggen (“zegt”, gewoon) dat een van het gemiddelde of van het verwachte afwijkende eigenschap nog niet meteen een ziekte is enkel omdat de eigenschap in kwestie een genetische basis heeft of kan hebben.
Iedereen die niet struikelde over het woord “ziekte” tijdens het lezen hiervan leest (of begrijpt) erg slecht…
Jij bent geen HansR. En ik ben benieuwd naar zijn voorbeeld van griep (als een alternatief op een genetisch veroorzaakte aandoening) en hoe hij bijvoorbeeld Huntington’s disease inkadert, wat een genetische oorzaak heeft en op dit moment overigens geen kans op genezing heeft.
Rene snapt mij beter dan jij.
Leg jij eerst maar uit waarom een genetische afwijking (van een gemiddelde) een ziekte is.
Ik begin inmiddels te begrijpen waarom de gezondheidszorg zo duur is.
Huntington’s disease nam even wat tijd. Het gaat over een mutatie met negatieve effecten op het individu. Ik ben genegen dat niet als een ziekte te zien.
Ik ga in de richting, mutaties niet als ziekte te zien. Hoe vervelend soms ook. Hoe ver wil je gaan? Is de natuur een ziekte?
Ik ga in de richting, mutaties niet als ziekte te zien. Hoe vervelend soms ook. Hoe ver wil je gaan? Is de natuur een ziekte?
Ik denk dat ik begrijp wat je hier bedoelt, maar ik zie niet hoe dit voor nieuwvormingen ook zou moeten gelden ;)
wbt slaaphygiene, zeer belangrijk
Toch teleurstellend. Ik triggerde alleen op het schijnbare tekst-onbegrip maar dan zal ik me er toch nog maar even tegenaan bemoeien en zeggen dat ik Huntington’s Disease zeker wel een ziekte vind.
De definitie van “ziekte” is helaas al snel subjectief, maar die van de Van Dale is mijns inziens wel bruikbaar: “storing in de werking van een of meer van de organen”.
Het lijkt mij niet nuttig om, zoals Hans dan lijkt te willen, “storing” daarin relatief aan de voor een individueel persoon normale situatie te beschouwen, en vooral niet als er makkelijke objectieve criteria voorhanden zijn om een onverstoorde werking van het generieke orgaan mee te beoordelen. En nu moge dat makkelijker zijn in het geval van een nier of een lever dan van een zenuwstelsel, maar een specifieke conditie die tot “cognitive decline and psychiatric problems” (en vroegtijdige dood) leidt lijkt zich toch in ieder geval zonder veel verdere moeite te kwalificeren.
Dat is een heel ander geval dan slaap-ritme; iets dat weliswaar een ongewenste uitwerking op het functioneren van het hele organisme kan hebben, maar waarbij maatschappelijke context nodig is om het een “storing” te kunnen noemen. Het zijn van een storing is in dat geval niet iets dat inherent is aan de fysiologie van het organisme en daarmee zou ik het ook zeker geen ziekte willen noemen.
Zou ik dit wel willen, dan zou ik niet weten hoe ik bijvoorbeeld links-handigheid niet als ziekte zou moeten classificeren immers en ik hoop dat iedereen het wel eens zal zijn dat in ieder geval dat specifieke voorbeeld nogal een uitholling van het begrip “ziekte” zou inhouden.
Voor wat het waard is, ik ben het helemaal eens met Rene.
Een ziekte is, hoewel inderdaad lastig exact te definiëren, over het algemeen een gebrek aan gezondheid. Een afwijkend slaapritme is op zichzelf geen gebrek aan gezondheid, het is slechts afwijkend. Huntington’s disease, daarentegen, komt niet alleen neer op een afwijking, maar is ook een gebrek aan gezondheid.
Een afwijking is niet per se een gebrek aan gezondheid, die aanvulling op de hoofdtekst leek mij ook noodzakelijk.
Ik heb er verder weinig aan toe te voegen of af te halen.
OK, het begrip ziekte is dus op zich lastig te definiëren. Het vervelende van mutaties is dat ze het individu kunnen laten mislukken. Ja, dat kan en dat is uiterst vervelend voor het individu, maar ik wil niet op het standpunt staan de evolutie (een evolutionair mechanisme) als ziekte te gaan definiëren.
Voor mij blijft een ziekte iets met ziekteverwekkers, incubatietijden etc… Grijs gebied zal er best zijn ik ben geen specialist maar een mutatie waar je verder niets aan kan doen kan ik niet als ziekte zien. Het is een afwijking en indien het last voor het individu meebrengt – als we het tegennatuurlijk in leven houden na geboorte – dan is lastenverlichting op zijn plaats.
In geval van een slaapstoornis lijken mij aangepaste werktijden dus op zijn plaats, in zijn algemeenheid wat meer verdraagzaamheid in de samenleving tov afwijkingen. Maar als een individu niet levensvatbaar is dan is het toch een geval van pech gehad, jammer dan.
Zonder overigens preëmptieve maatregelen te zien, te bediscussiëren of voor te willen stellen.
Te hard? Jammer dan.
Je hebt geen DSPD, je bent een avondmens.
Je hebt geen ADHD, je bent druk.
Aanstellers.
Herkenbaar. Ik kijk nu alweer uit naar de wintertijd. Scheelt weer een uur.
Als er maar genoeg mensen deze ziekte hebben is ook het file probleem op te lossen.
In mijn tijd noemden ze dat S5 en niet DSPS.
Precies omgekeerd heel herkenbaar. Klaarwakkeer en zeer productief tussen 6 en 11 uur smorgens. Tegen de namiddag wordt het echt veel minder en om half tien duik ik het liefste al in bed. Savonds een zakelijke afspraak is bikkelen. Uitslapen lukt niet, nooit.
Maar noemden ze niet voorheen avond en ochtendmensen in plaats van dsps?
Oh, en die bug in Sargasso commentaren die de kop van de reaguurder met datum/tijd toont : vervelend (zie #16 en #17).
Voor de gemiddelde Wakkere Nederlander en hardwerkende hypotheekslaaf is elke afwijking op zijn of haar flinterdunne norm, een geval van ‘wil niet ligt op het kerkhof en kan niet ligt ernaast’. Ik dank god op mijn blote knietjes, dat ik als onaangepaste uitvreter (avondmens) weinig met deze bloedeloze opwindmensjes te maken heb.
Het laatste is nog wel dat ik me ziek noem. Als er al een algemene ziekte heerst, is dat wel de onbewuste en door marketing, media, politiek en belangengroepen uitgespeelde angst van vrijwel elk mens om buiten de groep (de norm) te vallen en uit-, of buitengesloten te worden. Die norm is steeds meer een rechtse, antisociale, met een belofte van welhaast mythische, ongekende rijkdommen en adoratie. Dat het daardoor ondertussen een steenkoude en keiharde werkelijkheid wordt, ziet men niet als gevolg van de eigen en gedeelde harteloosheid.
Jona wens ik toe zich bijzonder te voelen, met een heel eigen ritme, in plaats van lijdend aan een aandoening.
Het heeft 10 jaar geduurd maar eindelijk kan deze gelinkt op Sargasso:
http://www.youtube.com/watch?v=TwdO6F6sRJs
PS. Draak van een nummer, luisteren op eigen risico!