De afgelopen twee weken kon je niet om René Cuperus van de Wiardi Beckman Stichting– heen. Hij is één van de twee hoofdauteurs van de bundel ‘Verloren Slag‘, die bij onstentenis van een eigen PvdA-commissie de verloren Tweede Kamer-verkiezingen voor de partij analyseert. Met het kopen van de bundel ondersteun je meteen de partijkas: met € 20 voor een pocket van zo’n 180 bladzijden is hij niet goedkoop.
De bundel bevat een aantal bijdragen van onder meer communicatiewetenschapper Liesbeth van Zoonen, politicoloog André Krouwel, hoogleraar politicologie Kees van Kersbergen; Gerrit Voerman en Paul Lucardie van het Nederlands Documentatiecentrum Politieke Partijen en verkiezingsonderzoeker Philip van Praag. En natuurlijk van WBS-medewerkers Frans Becker en René Cuperus zelf.
Wat is er toch gebeurd met de PvdA tussen de enorm succesvolle gemeenteraadsverkiezingen van februari 2006 -waarbij de partij van Bos op 60 virtuele kamerzetels stond- en 22 november waarbij ze net de helft haalde? Dat is de leidende vraag in het boek. Er kunnen verschillende soorten antwoorden aangedragen worden: campagnematig; sociologisch, cultuurhistorisch. Cuperus en Becker hebben en aantal antwoorden bijeengebracht.
Campagne. Philip van Praag wijst op de schokkend onprofessionele campagne – en dat van de campagnepartij bij uitstek. De PvdA-campagne had geen antwoord op de harde op Bos gerichte campagne van het CDA. Die viel na de monster-overwinning toch te verwachten, aldus Van Praag. De PvdA moert zich ook bewust zijn geweest van het verschijnsel, na de anti-Kerry campagne van Bush die niet terugdeinste voor manipulaties en onwaarheden. Ook het vereiste antwoord op een dergelijk campagne was al bekend: snel en krachtig reageren en verdachtmakingen en insinuaties vooral niet laten doorsmeulen. Niettemin was dat precies wat de PvdA deed. De PvdA reageerde ook traag en ineffectief toen de Netspar-lezing van Bos uitmondde in de beschuldiging van Van Dam dat Bos de bejaarden ging pakken. CDA ‘Dark Lord‘ Verhagen hoefde alleen nog maar in te koppen: ‘Met Bos ben je de klos‘. Met het allochtonen-debat en het Armenië-debat gebeurde hetzelfde. De partij reageerde traag en verdeeld. Intussen profileerde Marijnissen zich steeds meer als een gematigd en ervaren politicus met een gemoedelijke en vaderlijke uitstraling en werd de SP in snel tempo een alternatief voor potentiële PvdA-stemmers. Daarnaast was Balkenende vanaf de zomer bezig aan een come-back. Hij kon ook eigenlijk niet meer dieper zinken. En in de aanloop naar verkiezingen versterken succes-verhalen het succes. Vanaf dat moment had Balkenende het tij mee.
Leiderschap. Liesbeth van Zoonen neemt het leidersschap van Bos verder onder de loep. In 2003 had Bos het voordeel van de buitenstaanders-bonus -hij was nieuw. Dat voordeel had hij niet meer in 2006. In 2003 profileerde Bos zich vooral als postmoderne leider, ‘faciliteerder’, en als luisteraar. Dat beeld werd niet bijgesteld in 2006, terwijl toen veel meer behoefte was aan duidelijkheid uitstralende leiders. Dát had Bos nu net niet gedaan: hij had zich vaak aangesloten bij Balkenendes hervormingsplannen en ze in de kamer hooguit wat afgezwakt. Op internet woedde al langer onvrede over de weigering van Bos om en duidelijke lijn te trekken. In wezen kon je het draaikont-verhaal al aan zien komen. Intussen sloeg de stemming om: Nederland had niet meer zo’n behoefte aan het transformationeel leiderschap, de bemiddelende en luisterende rol van Wouter Bos. Ook zijn min of meer ‘metroseksuele’ uitstraling was passé, de “uberseksueel” was allang in. En polariseren en confronteren had de voorkeur boven binden en bemiddelen. Van Zoonen blijft een fan van Wouter, en geeft haar bijdrage dan ook de titel ‘de zachte krachten zullen zeker winnen in het eind’-naar een dichtregel van Henriëtte Roland Holst. Maar hoe dat dan zou moeten gebeuren, vermeldt ze echter niet.
Concurrentie: het CDA slalomt naar rechts. De bundel bevat twee bijdragen over ‘de concurrentie’: één over de SP (van Voerman en Lucardie) en één over het CDA (van kersbergen en Krouwel). Wat mij betreft schiet de bijdrage van Voerman en Lucardie tekort. Natuurlijk, de SP schuift steeds meer op naar het midden, als zij denkt daar kiezers aan te kunnen dragen. Maar dat verklaart nog niet de enorme aantrekkingskracht van de partij en daar had ik ook wel graag wat over gelezen. Van Kersbergen en Krouwel zijn scherper in hun analyse van het CDA. Het regeerakkoord van CDA, PvdA en CU is meteen betiteld als ‘spruitjescoalitie’. Sommigen hebben dat gemakzuchtig genoemd, maar het is niet geheel onterecht: het akkoord verwijst expliciet en vol heimwee naar de verdwenen sociale verbanden waarin burgers zich in de vorige eeuw bevonden. Het CDA is in ethisch-cultureel opzicht de afgelopen jaren een uitermate conservatieve koers gaan varen. Dat nadat ze -tijdens de kabinetten met de VVD- op sociaal-economisch terrein zich had aangesloten bij het neoliberalisme. Na decennia lang met religie als belangrijk bindmiddel voor haar sociaal diverse achterban, een ‘politiek der bemiddeling’ gevoerd te hebben (in de woorden van K&K: “de religieus geïnspireerde, ideologisch vertaalde, institutioneel gewortelde en politiek in praktijk gebrachte overtuiging dat maatschappelijke belangenconflicten via politieke middelen moeten worden opgelost om de harmonie van de samenleving te behouden of te herstellen“), stuitte die politiek in de jaren tachtig op haar grenzen. De financiële middelen voor een politiek van uitruil waren niet meer beschikbaar; de voortgaande secularisatie zette de samenhang in de partij en haar positie op de kiezersmarkt onder druk.
Hoewel de partij eerst nog naar links leek te slalommen, zette Balkenende met de introductie van het begrip ‘eichv’rantwoor’keid‘ de solidariteit, ooit een van de uitgangspunten van het CDA onder druk. Bovendien nam het CDA met de VVD eendrachtig afstand van het maatschappelijk middenveld -ooit één van de pijlers onder haar ‘politiek der bemiddeling’. Ze begon bijvoorbeeld woningbouwverenigingen en gezondheidsinstellingen enthousiast te vermarkten. Deze houding kwam haar op een fiks conflict met de vakbeweging te staan. En mede onder invloed van Pim Fortuijn en van het conservatisme in de VS nam het CDA ook op ethisch-cultureel gebied een uitermate conservatief standpunt in. Balkenende formuleerde een eigen conservatieve vorm van Etzioni’s communautarisme: een pleidooi voor oude vertrouwde gezins- en buurtverbanden volgde. En belangrijker, Balkenende stelde dat door het voortgaande proces van secularisatie en religieus en moreel vacuum was ontstaan, dat alleen kon worden opgevuld door een stevige set van (calvinistische) normen en waarden waarmee niet te marchanderen valt. Op dat onderwerp kan Balkenende bijna autistisch te werk gaan. Pluriformiteit, homohuwelijk, aleenstaande moeders, ze zijn Balkenende een doorn in het oog. In dat opzicht is de band met de cultureel-ethisch al even conservatieve CU niet vreemd.
De kiezer is hervormings-moe. Spagaat, dat is het favoriete woord van Cuperus om de toestand van de Pvda te beschrijven. Net als de andere grote volkspartij CDA heeft de PvdA moeite om haar zeer diverse achterban bijeen te houden. Breekpunt is duidelijk: het sociaal-economische beleid. De Netspar-lezing van Bos en de nasleep daarvan illustreert dat goed. De solidariteit staat onder druk, degenen die het goed gaat willen niet meer betalen voor diegenen die misschien wel ‘niet hard genoeg hun best doen om te werken, of erger, de boel tillen.
Daags na de verkiezingen liepen de verklaringen voor de uitslag uiteen van ‘hernieuwde voorkeur voor scherp geprofileerde podities en dito leiderschap’, tot ‘afbrokkeling van het centrum’ tot -wat ik zelf ook onderschreef: een conservatief-progressieve tweedeling die dwars door de links-rechts tweedeling heen liep. Progressieve partijen -PvdA, D66, GL- verloren en links-conservatieve (SP, CU) en rechtsconservatieve (PVV, CDA) partijen wonnen. Cuperus werkt die laatste stelling uit en spitst hem toe: het gaat niet precies om progressief versus conservatief, stelt hij, maar om de winnaars en de verliezers van de globalisering. Het is ook deze spagaat die in de PvdA een belangrijke rol speelt.
Globalisering, leidend tot een proces van meer economische concurrentie maar ook culturele concurrentie (door toenemende immigratie) en politieke concurrentie (tussen nationale en supranationale politieke actoren zoals de EU) kent winnaars en verliezers. Winnaars zjn de cosmopolitische burgers, ondernemers en werknemers in sectoren die open zijn voor concurrentie. Verliezers zijn de ondernemers en werknemers in traditioneel beschermde sectoren en de laagopgeleidden. In landen waarbij regeringen een (gematigde) koers ten gunste van de winnaars varen, zal de politieke fragmentatie toenemen en zullen sterk rechtse partijen een cultureel conservatief programma voeren en linkse partijen een sociaal-economisch conservatief programma. Intussen haakt een veelal laagopgeleid deel van de bevolking af: het zogeheten ‘Prekariat‘. De uitdaging is dus -al zegt Cuperus dat niet met zoveel woorden- om een progressieve lijn te houden maar tegelijkertijd verantwoordelijkheid te houden voor de ‘achterblijvers’, opdat zij kunnen blijven participeren of soms zelfs daartoe gedwongen worden.
Daarnaast speelt een grote vermoeidheid van het publiek met de ‘grote hervormingen’ die vanaf de jaren tachtig steeds over Nederland uitgestrooid zijn- de veranderende verhouding vande overheid tot de private sector; introductie van marktwerking in diezelfde publieke sector; en een haast permanente hervorming van de sociale zekerheid om nog maar te zwijgen van alle onderwijshervormingen. De PvdA heeft daarbij steeds een belangrijke rol gespeeld – maar intussen verloor zij haar sociale gezicht en werd de SP het toevluchtsoord. Terwijl de burger, in de woorden van Paul Schnabel, richting Scandinavië wil (het Scandinavisch model omarmt met een sterk sociale zekerheid en een open economie), koersen diverse opeenvolgende kabinetten richting VS (een neoliberaal model met een schrale publieke sector en veel “eichv’rantwoor’keid”). Bovendien joeg de PvdA met haar technocratische management-insteek veel werkers in de publieke sector tegen zich in het harnas.
Conclusie. Dat wordt nog een harde dobber voor ‘bindend leider’ Bos. Het betekent namelijk pijnlijke keuzes maken terwijl de SP hem elk moment in de wielen kan rijden. Ook aan de vakbonden heeft hij niet veel, want die neigen momenteel eerder naar de SP dan naar de PvdA; van hen valt dus weinig leiderschap in deze richting te verwachten. In dit kabinet zie je de PvdA afstand nemen van het cultureel conservatisme van de CU en het CDA, maar daarmee krijgt zij niet meteen haar sociale gezicht weer terug. De uitdaging voor de PvdA ligt er in om een alternatief te formuleren voor de conservatieve waarden en tegelijkertijd een moderne vorm van solidariteit te formuleren. En of ze dat kan, terwijl ze in de regering zit? Als ik zie hoe weinig de PvdA-intellectuelen zich roeren binnen de partij, dan heb ik daar een hard hoofd in.
Reacties (44)
Spelcheck?
Wouter Bos heeft toch al weer een tijd geleden een boek geschreven (ook daar moest voor worden betaald, je kon het niet als pdf-je downloaden) met daarin een analyse van de maatschappelijke problemen.
De meeste recensenten vonden die analyse op zich wel zinnig maar constateerden ook dat Bos niet met oplossingen kwam.
Is Bos ondertussen wel met oplossingen gekomen?
Zo nee, waarom zou iemand dan op de PvdA stemmen?
@ Theedoek: volgens mij wordt dat inderdaad een harde dobber. Maar ik vond het toch wel goed om het boek eens samen te vatten, alleen al om eens te kijken hoe het erbij staat met de interne discussie binnen de PvdA.
Kortom: de uitverkoop van Nederland aan grijpgrage christelijke VS-lovers gaat door en de PvdA heeft er geen antwoord op, sterker gaat ervoor, met een karakterloze carrièrepoliticus als leider. D.w.z. iemand die geen idee heeft waar het eigenlijk om gaat en zijn achterban alleen nodig heeft als stemvee. Geheel in de traditie van de moderne democratie. En dat is het enige dat voor de PvdA spreekt: anderen zijn niet beter of slechter.
Ik lees in bovenstaande alleen een bevestiging dat de PvdA zichzelf als onvermogende en bovenal karakterloze partij ziet in het grijskleurig politieke spectrum – met weinig tinten – van Nederland.
Daar wil ik geen 20 euro voor betalen, dat kan ik zelf wel verzinnen.
Voor de goede orde: Ruud Vreeman bekijkt in opdracht van het partijbestuur naar de nederlaag van november. Het onderzoek is nog niet af, hij neemt zijn tijd.
http://www.pvda.nl/renderer.do/menuId/37298/clearState/true/sf/37298/returnPage/37298/itemId/220125906/realItemId/220125906/pageId/200006510/instanceId/37907/
Bla, bla, bla…
Pff.. iemand heeft ook weer iets half gelezen. Ook iemand als Tony Blair put uit Etzioni, en in de V.S. zou hij eerder een liberal dan ‘uitermate conservatief’ genoemd worden.
@JSK: dat klopt, dat schreef ik ook. Etzioni kan zowel linksom als rechtsom geïnterpreteerd worden – en Balkenende interpreteert hem rechtsom.
Ik wil uit de post ook wel concluderen dat de SP is weggelopen met de begrippen links, vrede en solidair. Die waren van oudsher aan de PvdA. En wat heeft de PvdA nu: ‘Sterk en sociaal’, ‘Samen sterker’. Door en voor bestuurders. En laat Groen Links zich maar houden aan Groen, Milieu, Dieren. Daar zit nauwelijks groei in, dus ik snap niet goed waarom er ook in die club zo driftig wordt gezocht naar andere verklaringen voor het beetje magere verkiezingsresultaat.
Ik verbaas mij erover dat het open deur is bij de PvdA, maar dat er niets van het CDA vernomen wordt.
Het CDA heeft een harde campagne samen met de VVD gevoerd om Bos zwart te maken en hebben toch zetels verloren.
Er moeten daar toch ook mensen zitten die:
-het verlies willen verklaren
-niet trots zijn op de gevoerde campagne
-het niet eens zijn met de koers
-vraagtekens zetten bij de anti-PvdA campagne en vervolgens er wel mee regeren, zonder al teveel moeite
Bert de Vries kan toch niet de enige zijn die z’n mond open doet? En dat is ook alweer even geleden.
@Brechtje: Dank voor de samenvatting. Hoef ik het boek niet meer te lezen.
Maar er vallen me twee dingen op. Het gaat heel veel over image / indruk / beleving en dat soort zaken bij de kiezer. Inhoud (daadwerkelijk harde standpunten consequent gekoppeld aan een koers) speelt weinig een rol.
Hoewel ik ook wel weet dat het een trend is, blijf ik hierover struikelen.
Tweede constatering is van heel andere orde. Dichten de schrijvers van het boek niet teveel wijsheid en diepgang toe aan de kiezers? Kiezers die gaan voor het “scandinavische model”? Die enkeling die weet wat dat precies inhoudt maakt op heel andere gronden keuzes.
Onduidelijkheid, geen keuzes en verkeerd taalgebruik. Dat snap ik overigens wel.
Verkeerd taalgebruik, daar kan jij over meepraten steeph.
@mauz de CDA was over hun topheen en dat wisten ze daar ook wel. HUn enige doel was de Pvda zo klein mogelijk maken om de kans op een Balk IV V en VI zo groot mogelijk te maken. En dat deden ze het beste door Bos kapot te maken want of die kiezers die ze nooit zouden winnen wegens te links nu naar de SP gingen dat maakt niet uit, als ze maar niet naar de PvdA gingen.
@zazkia
Maar als dat dus de reden is, dan moeten er toch ook wel mensen zijn die het niet eens waren met die belachelijk op de man gespeelde campagne?
@11: Kunnen we dat niet allemaal, Poef?
@mauz, Philip van Praag is er een, als ik Brechtje goed lees.
Maar er is toch ook heel veel kritiek geweest op hoe de campagne tegen Bos gevoerd is? Het is inderdaad zo dat Bos echt zijn ergste vijanden in zijn eigen partij heeft zitten, in de campagne, met dat draaikonterij gedoe. ’t Werd volledig overgenomen. En het was pure de Vries strategie. (campagneleider CDA)
Ik weet niet of je dat een slechte campagne van de pvda kan noemen. De pvda had volgens mij op zijn hoofd kunnen staan dan was er nog niks goed gegaan. Er was te veel kritiek en onvrede op Bos op het laatst en dat was puur en alleen gevoed door verdachtmakingen uit CDA hoek.
Ik snap trouwens sowieso niet waarom Bos zo ongenadig is afgestraft door zijn eigen partij als het zo duidelijk is dat hij volledig is neergesabeld door het CDA, dat zelfs Mark Rutte daar wat over ging zeggen in het slotdebat. Al dat gezeur over draaikonten.
Wel idd een onbegrijpelijk slecht staaltje machtspolitiek van de pvda zijn kant, die had zoveel meer uit de coalitie kunnen slepen alleen al vanwege de houding van het CDA in de campagne. Daar had Bos op moeten wijzen. Tijdens de formatie had Bos open moeten zijn. Niet andersom.
Ik denk dat de cultuur binnen het CDA wat “braver” is, wat minder kritisch. En als er kritiek is moppert men wat onder elkaar en daar blijft het bij. De PvdA heeft een mooie traditie van ontevrede leden, bij voorkeur partijprominenten, die hun onvrede van de daken gaan schreeuwen zodra er iets is dat ze niet bevalt.
Ja dat speelt zeker mee en het helpt ze zo niet echt vooruit. Ik snap alleen niet wat die kritische pvda leden denken dat het voor nut heeft om in de laatste week met fundamentele kritiek te komen en te pleiten voor een radicale ommezwaai.
Hmm.. mijn bescheiden mening: wie nu nog bij de PvdA zit is uit op een leuk baantje (zie Mei Li Vos), en een wanpresterende Bos brengt dat in gevaar. Vandaar het roemoer. Het CDA is naar mijn mening een veel ideologischere partij, en dat weet een ander slag mensen te binden.
@ zazkia: Ja, waarom gingen ze moord en brand schreeuwen, die laatste week. Een lichte vorm van paniek, misschien? En JSK heeft ook wel een punt, al zou ik het misschien iets anders stellen: het aantal baantjesjagers in de PvdA staat niet meer in verhouding tot het aantal gewone, betrokken leden. En al die baantjesjagers willen zich vooral profiteren, bij elke gelegenheid die zich voordoet.
CDA ideologisch? Als de tussenperiode Lubbers-Balkje iets heeft laten zien dan is het wel dat er geen enkele ideologische veer is, hoe kan dat anders met een partij die ongeveer elke geloofsovertuiging omarmt. En dat het hondstrouwe idealistische gedeelte zich niet verder uitstrekt dan een maximum van 15 zetels. Er is geen CDA gedachtegoed. Daarom beheersen ze het allemaal. Bij het CDA mag je alles vinden, als je je maar conformeert aan de ijzeren wetten van partijvolgzaamheid.
Baantjesjagers zitten bij elke partij. Ook wel bij groenlinks en tegenwoordig ook wel bij de SP.
Ja dat moord en brand van de laatste week, ik denk diepe onvrede met de gang van zaken. Ik vond van Dams analyse erg ok, onder Paars is de PvdA opgeschoven naar het midden waar het in de jaren 70 duidelijk niet zat. Wie zich dat nog kan herinneren, heeft niets bij het pvda te zoeken.
Em.. ‘ideologisch’ is iets anders dan ‘religieus’. Het CDA heeft naar mijn mening de stap weten te zetten van religieuse niet-links niet-rechts partij, naar een seculier conservatieve normen-en-waarden partij. Het is juist het succes van het CDA dat iedere conservatief er ‘wel wat in ziet’, met de economische emancipatie van de Nederlandse moslims wordt dat nog wat.
GroenLinks sowieso, maar daar zijn steeds minder baantjes te vangen. En de SP: ik heb er vertrouwen in dat het zelfreinigend vermogen daar sterk is. Je wordt er niet ‘zomaar’ voorzitter van het een of ander, for one.
Wat voor normen en waarden?!? Zelfs Bos had m door in de Wouter tapes. Er is geen partij ideologie. Iedereen geeft zijn eigen invulling aan wat dat wormen en maden moeten zijn. En als de CDA werkelijk uitgesproken neoconservatief was geweest dan had het een hele hoop kiezers verloren, want (en dit is zo klaar als een klontje) de echte neocons stemt op de VVD en wil niet met de PVDA regeren. En de mensen die geneigd zijn op het CDA te stemmen, zien als alternatief in het algemeen de PvdA! Zie hiervoor de verkiezingsuitslag van 1994!! en 1998!!!
Daar zie je heel duidelijk dat het Zuiden van een eeuwig groen in een spontaan licht-rood is veranderd. Dat lichtrode 94pvdagedeelte is gesplitst in een SP gedeelte een hardcore pvda gedeelte en in een overwaai naar CDA gedeelte.
Waarom denk je dat Balkenende de laaste dagen van de verkiezingen alleen nog maar op markten in de Brabantse steden stond? Omdat de verkiezingen DAAR zijn beslist. Daar zijn de rechtse kiezers van de VVD massaal naar Wilders gehold. Daar zijn de linkse kiezers naar de SP gehold. En het gematigde gedeelte is het CDA trouw gebleven. De paarse partijen bloeden daar dood.
Dat kopte de NRC trouwens ook, de dagen na de verkiezingen, Randstedelijke arrogantie afgestraft. En terecht. Jammer dat ze het moesten plaatsen onder het kopje “boers”, omdat ze ook Groningen nog mee hadden geteld, hoewel het daar lang niet zo duidelijk was.
@zazkia:
Het gezin (met kinderen) als hoeksteen van de samenleving, om maar iets te noemen. Ongeacht van de werkelijke beleidsmaatregelen, heeft het CDA in de hoofden van veel kiezers het imago van een gezinspartij. Dat weten ze goed uit te buiten, maar ik denk dat veel CDA politici er ook echt in geloven. Vandaar het ‘ideologische’.
Uch, vervuil de discussie nou niet… het ‘neoconservatisme’ heeft hier niks mee te maken. Ik sprak over een seculier, modern conservatisme dat ook voor niet-religieusen aanvaardbaar is.
Nee joh. Volgens electoraal onderzoek is het gedeelde electoraat van CDA en VVD twee keer zo groot als het gedeelde electoraat van CDA en PvdA. Het CDA is groot omdat de VVD klein is.
Nee joh. Het succes van de SP daar is vooral tenkoste gegaan van overige links.
Ja tussen rechts en rechtser.
De paarse partijen zijn altijd zwak geweest in het zuiden. Daarnaast moet je niet vergeten dat de meeste mensen nog altijd boven de rivieren wonen: tijdens de laatste verkiezingen was het CDA relatief sterk in de Randstad.
@JSK 21:
Verklaar u nader?
Check:
Het zwaartepunt van de aanhang zit (natuurlijk) in het Zuiden, Overijssel en Friesland. Maar, je ziet ook dat het CDA niet (meer) sterker in West-Brabant en Gelderland (‘de provincie’) is dan in provincie Utrecht, Zuid-Holland en Noordelijk Noord-Holland.
(aanvulling 26) Over dat er baantjesjagers bij GL rondlopen dus, dat het aantal volksvertegenwoordigers terugloopt behoeft geen toelichting.
@26: Bar slechte verkiezingsresultaten? Okee, het is nog net geen D66, toegegeven.
Ohhh… omdat ik ze ken. :P
Het gezin de hoeksteen wat zegt dat nou? Het gaat om welk gezin, de arme de rijke de boven modaal de net iets minder boven modaal, alles wat jij kan aanvoeren als CDa ideologie is zo vaag als wat. Het CDA heeft bij veel kiezers en VOLKOMEN ten onrechte, het imago van een middenpartij, omdat het zich niet uitspreekt. En daarom trekt het stemmen zowel van de pvda als van de vvd als van van alles. Het is een groot gezellig allegaartje daaro. En dat doen ze door alles zo gematigd mogelijk te houden. Paar moslims erbij voor de vorm en klaar ben je.
Bovendien splits je mijn citaat ten onrechte. Ik wil zeggen, het is in de verkiezingen van 94 en 98 heeel erg goed te zien dat de onvrede met het cda ter linkerzijde wordt opgelost. De gematigde linkerkant dan wel te verstaan. Het extremere paapse gedeelte is in ’06 bij de CDA gebleven, het extremere socialere gedeelte is naar de SP gegaan, omdat de SP in Brabant en limburg helemaal niet als een extreemlinkse partij gezien wordt. Het is een gezellig zuidelijk clubje daar.
Tussen rechts en rechtser zijn de verschillen daar ook beslist maar daar zijn we het dus over eens.
De paarse partijen zijn niet altijd zwak geweest in het zuiden. Juist in 1994 en 1998 toen niemand meer op het CDA wilde stemmen, zijn die kiezers massaal weggezweefd naar Kok en in mindere mate naar de Vvd, alleen dat hele fannatieke rechtsere paapse clubje.
Relatief sterk in de randstad is inhoudsloos. Het CDA in de grote vier is marginaal. Ze zijn er van een tiende stoeltje naar een kwart stoeltje gestaan.
@27 dat kaartje laat precies zien wat ik bedoel. Waar wonen de grote aantallen kiezers? In het zuiden, en in de grijze vlakjes. En die grijze vlakjes zijn grijs omdat daar niemand op het CDA stemt. Dat de rest groen is zegt niet veel, omdat het niet over veel stemmen gaat.
@JSk/ReinoutS ik ken ze ook, t zijn baantjeszoekers. Veel te idealistisch voor een normale baan. ;)
@Zazkia:
Nee joh! De zuidelijke Randstad buiten de grote steden is veel dichterbevolkt dan Zuid-Oost Brabant en Noord Limburg.
Pff! Niet eens in de politiek is een verdelingsvraagstuk. Dat is juist het definerende van de CDA-ideologie: een soort alternatief voor het materialisme voor de armen van PvdA en materialisme voor de rijken van de VVD.
Wederom, electoraal onderzoek spreekt je tegen. Veel meer kiezers twijfelen tussen VVD en CDA dan tussen SP en CDA. En zal vast wel verkeer zijn tussen de laatste twee partijen, maar het CDA moet het vooral hebben van (ex-)VVD’ers.
Beweringen, beweringen…
En daar spreekt de Amsterdamse arrogantie. Er wonen helemaal niet zoveel mensen in de G4. Volgens mij wonen er iets van 7 miljoen mensen in de Randstad (het hoefijzer), waarom een kleine 2 miljoen in de G4. In de suburbs van de G4 is het CDA best sterk.
Goh, als ik het goed zie is mijn geboorteplaats zo’n beetje het meest standvastige CDA-bolwerk in zuidoost Brabant. Ik weet niet of ik daar nou trots op moet zijn.
Terzake: dwaalt de discussie niet een beetje af? Ik dacht dat we het hadden over de partijcultuur, en die wordt natuurlijk veel meer bepaald door de leden dan door de kiezers. En daarom vond ik ook dat JSK wel een punt had: ik heb wel het idee dat het CDA nog behoorlijk wat leden heeft die lid zijn uit overtuiging. En bij de PvdA twijfel ik daar wel eens aan.
Maar bij het CDA zijn ze ontegenzeglijk gedisciplineerder. Daar komen ze niet zoals Margreet de Boer en Van den Berg de week voor de verkieizngen in Buitenhof zeggen dat de partijleider het helemaal verkeerd doet, dat zou ondenkbaar zijn. Volgens mij wordt je daar ook subtiel maar stevig in het gareel gehouden.
Of ze zijn wat slimmer bij het CDA, dat zou ook nog kunnen.
@35: Mwah, verklaar eens een Joop Wijn die het kan maken om net na de verkiezingen de politiek te verlaten. Ik denk echt dat het een mentaliteitsverschil is: ze geloven er meer in bij het CDA (no put intended) dan bij de PvdA.
CDA is volgens mij ook een carrierepartij. daar ga je in omdat je maatschappelijk carriere wilt maken. Ik herinner me de opmerking van een vooraanstaand CDA-er (ben wel vergeten welke) toen ze weer gingen regeren: het werd tijd want we werden minder aantrekkelijk voor degenen die hogerop willen. Het CDA is één van de drie die de baantjes verdelen, ook de maatschappelijke. En van de drie ook de grootse banenmachine denk ik. Wijn was dus erg slim, zijn commissariaten liggen nu voor het oprapen.
Denk aan Camiel Eurlings.
Pff.. alsof de PvdA’ers niet direct doorstromen naar allerlei burgemeestersposten en vakbondsfuncties.
@Scilnv
Zelfs een absolute ramp als Tineke Netelenbos (PvdA) heeft allerlei baantjes gekregen na haar ministerschap!! Dus waarom jij het CDA iets verwijt?
Ik verwijt het CDA niks anders dan de PvdA.
nee precies! CDA, PvdA en VVD zijn de grootste banenmachines.
Alleen is de PvdA nét wat erger. Zij is niet alleen een banen machine maar maakt ook nog eens de dienst uit in de subsidiewereld.