Moeten de gevangenissen de algemene RIVM-richtlijnen volgen of is er voor bijzondere omstandigheden ook bijzonder (test)beleid nodig?
Nadat een gedetineerde man in een gevangenis in Arkansas vorige week positief testte voor corona, besloot het Department of Corrections iets uitzonderlijks: om iedereen in zijn woonunit te testen. Twee dagen later bleek dat 43 van de 46 gedetineerden is besmet met het coronavirus. Geen van de mannen had ziekteverschijnselen. Iedereen is in quarantaine gezet.
In Ohio besloot het Department of Corrections om iedereen – gedetineerden én personeel – in enkele gevangenissen te testen. In de Marion Correctional Institution bleek 73 procent (1828) van de gedetineerden besmet te zijn. De overige 667 gedetineerden zitten nu in quarantaine. Onder het personeel testten 109 mensen positief.
Onderschatting
Het maakt duidelijk dat de hoge besmettingsgraad in Amerikaanse gevangenissen – soms tientallen malen hoger dan de stad of staat waarin de gevangenissen liggen – nogal een onderschatting zal zijn. (Voor veel gevangenissen is het bovendien gissen omdat er überhaupt geen cijfers over het aantal besmettingen of testen zijn vrijgegeven.) De Marion gevangenis voert nu de New York Times-lijst aan van grootste Amerikaanse coronaclusters.
Enkele gedetineerden in Cook County Jail, dat vorige week nog de lijst aanvoerde, spanden begin april een rechtszaak aan tegen de gevangenis onder meer vanwege het uitblijven van preventief testen. Zelfs nadat er meerdere coronabesmettingen waren vastgesteld en een hele afdeling in quarantaine moest werd er niet getest – er werd zelfs geen temperatuur gemeten. De rechter bepaalde dat de gevangenis meer moet doen om gedetineerden te testen als zij ziekteverschijnselen hebben.
Gewoon koken samen
Dit beleid lijkt ook te worden gevolgd in Nederland: pas testen en isoleren als iemand ziekteverschijnselen heeft. Maar als besmette mensen niet altijd ziekteverschijnselen hebben en ‘social distancing’ niet goed kan, dan leidt dat tot risicovolle situaties. Zo schrijft het Parool over het Justitieel Complex Schiphol:
Op Schiphol worden gedetineerden die op één cel zaten met een medegevangene bij wie corona is vastgesteld, niet in quarantaine geplaatst zolang ze geen klachten hebben. Dat terwijl ze mogelijk wel het virus dragen. Ze mogen bijvoorbeeld ook gewoon koken samen met anderen, wat tot spanning leidt.
Gedetineerden maken zich zorgen sinds in deze gevangenis eind maart een arts besmet bleek te zijn. Van de in totaal acht bevestigde besmettingen onder gedetineerden zit de helft op Schiphol vast en mogelijk is daar nog een vijfde persoon besmet, meldde het Parool afgelopen vrijdag. Toch lijkt er op Schiphol geen intensiever testbeleid te worden gevoerd.
Meer testen
Ondertussen heeft het gevangenispersoneel in een open brief aan minister Dekker gevraagd om meer testcapaciteit. De minister antwoordde dat meer tests beschikbaar komen voor medewerkers maar alleen voor hen die in contact zijn gekomen met een gedetineerde die vermoedelijk besmet is én als de medewerker binnen twee weken klachten heeft die wijzen op besmetting. In die twee weken kan een medewerker dus besmet rondlopen en andere medewerkers en gedetineerden besmetten. Het is inderdaad de ‘omgekeerde wereld’, zoals een gevangenisdirecteur zei: ‘De gedetineerden kijken nu naar het personeel als mogelijk gevaar’.
Over uitbreiding van de testcapaciteit voor gedetineerden schreef de minister niets. Moet het intensiever testen van kwetsbare groepen, zoals de RIVM heeft aangekondigd nu de testcapaciteit fors is uitgebreid, niet ook gelden voor gedetineerden? Minister Dekker herhaalt steeds dat de gevangenissen de RIVM-richtlijnen volgen, maar vereisen de bijzondere omstandigheden van vrijheidsbeneming, waarbij ‘social distancing’ niet of nauwelijks mogelijk is, niet juist om afwijkende – bijzondere – richtlijnen voor gevangenissen?