Kunst op Zondag | Statue dressing

‘Window dressing’, vrij vertaald ‘de etalage pimpen’, is alom bekend als term voor dingen beter doen lijken dan ze werkelijk zijn. Het bekende dikke woordenboek zegt: “maatregelen om iets mooier voor te stellen dan het is”. Minder bekend is ‘statue dressing’: een standbeeld opleuken. Dat kan hét antwoord worden op de vraag of standbeelden die een lelijke geschiedenis vertegenwoordigen uit het straatbeeld verwijderd moeten worden of niet. Waar ‘window dressing’ allerlei lelijkheid wil verdoezelen, kan ‘statue dressing’ juist een nare geschiedenis zichtbaar maken. Hew Locke is daar op zijn manier al jaren mee bezig. Al ruim twintig jaar speelt hij met ideeën om vooral standbeelden die refereren aan de Victoriaanse periode ‘aan te kleden’. Hij beseft goed dat hij daar lang niet altijd toestemming voor zou krijgen en voelt er weinig voor dan maar in het holst van de nacht en op zijn hoede voor de politie aan het werk te gaan. Dus maakte hij in 2007 foto’s van allerlei standbeelden en werd het ‘photo-of-statue-dressing’. Op onderstaande foto’s, uit de serie ‘Restoration’ (2006), links slavenhandelaar Edward Colston. Rechts Edmund Burke, een politicus die  propageerde dat zonder religieuze instellingen de morele stabiliteit van de staat in gevaar zou komen. Locke boorde gaten in de foto’s en bevestigde er gouden medaillons en juwelen aan. Symbool voor de rijkdom die de Britten aan hun koloniaal verleden hebben te danken. En symbool voor hoe die rijkdom de schaduwkanten van die periode aan het oog onttrekken. Een ideetje  voor de ‘Fourth Plinth’ (Trafalgar Square, Londen) haalde het plein niet. Het ontwerp werd wel tentoongesteld: een replica van een standbeeld van Sir George Stuart White, die het Victoria Cross kreeg voor zijn bijdrage aan de Tweede Brits-Afghaanse Oorlog. Het beeld heet ‘Sikandar’. Bedekt met medailles, gaat hij gebukt onder de geschiedenis van militaire campagnes in Afghanistan. Wat wel is gerealiseerd: Lockes ‘statue dressing’ van een standbeeld van koningin Victoria in Birmingham. Ter gelegenheid van de Gemenebestspelen 2022 (de ‘Olympische Spelen’ van het Britse imperium). In ‘Foreign Exchange’ heeft Locke het standbeeld plaats laten nemen in een boot. De koningin wordt vergezeld door kleinere replica’s van haarzelf. Ze dragen helmen en onderscheidingen die verwijzen naar veldslagen die geleid hebben tot de totstandkoming van het ‘Britse rijk’. ‘Statue dressing’ met andere bedoelingen is al ouder dan de weg naar Rome. Onderzoekers van het British Museum ontdekten dat een Egyptisch beeldje van de god Horus gekleed was in het uniform van een Romeinse keizer. Lees daar meer over op dit blog van het British Museum (2012). Elk jaar, op 29 juni, vieren de katholieken het hoogfeest van de heiligen Petrus en Paulus. Voor die gelegenheid wordt een in de Sint Pieterbasiliek (Rome) het standbeeld van Petrus aangekleed met pauselijke attributen. Petrus wordt door de katholieke kerk gezien als de eerste paus. Het Brusselse ‘Manneken Pis’ heeft ondertussen een kledingkast met meer dan duizend kostuums. Aangekleed omdat een of ander club wat heeft te vieren. Bijvoorbeeld het Universitair Medisch Centrum Sint-Pieter. Tegenwoordig is ‘statue dressing’ soms een blijk van solidariteit. Met vluchtelingen of met Oekraïne. Maar verder is ‘statue dressing’, behalve stof tot discussie,  vooral commercie, spotternij en leut. Terug naar Hew Locke. Momenteel is zijn werk te zien in de groepstentoonstelling ‘In the black fantastic’ (Londen, Hayward Gallery, tot 18 september). Die tentoonstelling is vanaf 19 november te zien in de Kunsthal Rotterdam. Van Locke zullen onder andere zijn ‘Ambassadeurs’ te zien zijn. Volgens Locke: “gezanten die boodschappen uit het verleden naar de toekomst brengen. In een tijd waarin de zwarte geschiedenis over het hoofd werd gezien, herinneren deze ambassadeurs aan de inhoud van de geschiedenis”.

Door: Foto: Tim Ellis (cc)
Foto: Erik Drost (cc)

Kunst op Zondag | De denker

, door

Er zijn veel denkers in de wereld. Die van Auguste Rodin is eigenlijk een dichter. Het verhaal gaat dat Rodins denker Dante Alighieri moest voorstellen. Het beeld heette dan ook aanvankelijk ‘De Dichter’.

Een enkel detail, de rechterhand onder de kin, de linkerarm voorlangs naar beneden en dan houdt elke gelijkenis met Rodins denker op bij dit standbeeld van Dante:

Ugo Zannoni (1836 – 1919) – standbeeld Dante Alighieri,  1865.
Flickr CC BY-NC-ND 2.0 nadi0 DSC 1665 Verona, Statue of Dante Alighieri

Bronsgieters zagen meer gelijkenis met het grafmonument dat Michelangelo maakte van Lorenzo de Medici. Dat beeld werd ‘Il Pensieroso’ (de denker) genoemd.

Michelangelo (1475 – 1564) – beeld boven graftombe van Lorenzo II de Medici, 1524 – 1531.
Rufus46, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons Grabmal von Lorenzo II. de Medici (Michelangelo) Cappelle Medicee Florenz

Al lang voor Rodin was de hand onder de kin, of tegen de zijkant van het hoofd, het stereotype voor denken. Of eigenlijk meer: gepeins. Hier zien we bijvoorbeeld de apostel Johannes denken: “Mijn god, wat een toestand…”
Flickr CC BY 2.0 Dimitris Kamaras Sorrow over dead Christ (Compianto sul Cristo morto), Santa Maria della Vita, Bologna Niccolò dell’Arca, 1463

De peinzende apostel is onderdeel van een terra cotta beeldengroep van treurende mensen rond de aan het kruis gestorven Jezus. Het tafereel staat in de Santa Maria della Vita kerk in Bologna (Italië). Let eens op de zeer expressieve Maria Magdalena, helemaal rechts.

Niccolò dell’Arca (1435 – 1494) – De bewening van Christus, 1450.
Flickr CC BY-NC 2.0 Eric Parker Lamentation over the Dead Christ by Niccolò dell’Arca – Bologna

Lezen: Mohammed, door Marcel Hulspas

Mededeling

Wie was Mohammed? Wat dreef hem? In deze vlot geschreven biografie beschrijft Marcel Hulspas de carrière van de de Profeet Mohammed. Hoe hij uitgroeide van een eenvoudige lokale ‘waarschuwer’ die de Mekkanen opriep om terug te keren tot het ware geloof, tot een man die zichzelf beschouwde als de nieuwste door God gezonden profeet, vergelijkbaar met Mozes, Jesaja en Jezus.

Mohammed moest Mekka verlaten maar slaagde erin een machtige stammencoalitie bijeen te brengen die, geïnspireerd door het geloof in de ene God (en zijn Profeet) westelijk Arabië veroverde. En na zijn dood stroomden de Arabische legers oost- en noordwaarts, en schiepen een nieuw wereldrijk.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Foto: Hans Splinter (cc)

Berlijn overweegt standbeeld Hitler

, door

De stad Berlijn overweegt een standbeeld van Hitler te plaatsen. Het stadsbestuur wil hiermee een krachtig signaal afgeven tegen de opkomst van extreem-rechts in de stad. Burgemeester Flaue-Küller: “Niets is een krachtiger signaal tegen racisme en onverdraagzaamheid dan het plaatsen van een standbeeld van dé persoon die na zoveel jaren de personificatie is geworden van dat kwaad. Dit standbeeld biedt daarmee een prima kans om het juist te hebben over het verleden, nu de mensen die het hebben meegemaakt bijna niet meer onder ons zijn”.

Zorgen dat het standbeeld juist het verkeerde signaal geeft heeft de burgemeester niet: “We zullen een paar regels duiding bij het standbeeld plaatsen zodat iedereen weet wat voor een onaangenaam heerschap hij was. Natuurlijk zullen we ook wat positieve punten benadrukken, want niemand is 100% slecht en hij heeft ook echt wel een paar goede dingen gedaan. Both sides, fair & balanced, noemen ze dat geloof ik.”

Op de vraag waarom het nu, 75 jaar na de oorlog, zo belangrijk is om dit standbeeld te plaatsen antwoordt de burgemeester: “Juist op momenten van maatschappelijke onrust is het goed om te reflecteren op de geschiedenis. Je ziet het in de VS, waar in de jaren 60 van de vorige eeuw enorme protesten waren tegen rassenongelijkheid. Ook toen reageerde men met het plaatsen van standbeelden van bijvoorbeeld generaals die tegen het afschaffen van de slavernij vochten, allemaal voor de discussie, en kijk hoe ver ze daar gekomen zijn!”.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Beeldende standpunten

, door

GC heeft ruimte voor gastloggers. Op de valreep van augustus, de maandelijkse bijdrage van P.J. Cokema, die uw beeldend standpunt over onderhavige kwestie vraagt.

Levend stanbeeld in actie (Foto: Flickr/Mike Willis)

Dit weekend wordt in Arnhem het World Statues gehouden. Twee dagen lang wordt de hele stad volgeplempt met levende standbeelden. U kent ze wel. De van top tot teen geverfde artiesten, ware meesters in de stilstand, slechts van echte standbeelden te onderscheiden door het gebrek aan duivenpoep op het hoofd en het feit dat ze toch ineens een onverwachte manoeuvre uitvoeren.

Ik vind het knap. Zo’n festivalletje geeft een mooie gelegenheid de ware kunstenaars van de mindere goden te onderscheiden en verrast te worden door een enkele sublieme originaliteit. Hoeft geen groot gebaar te zijn. Lang voordat de levende standbeelden gemeengoed waren in winkelcentra en toeristische pleinen, had de VPRO een hele leuke dagafsluiting. Je zag De Denker van Rodin. De seconden tikten weg en plotseling schoot de elleboog van de knie en het beeld raakte even uit evenwicht. Een geweldige vondst, naar mijn mening. Jammer dat het filmpje niet op het internet is te vinden. Misschien weet een van de lezers of het ergens nog te achterhalen is?

Wat ik wel een beetje mis bij de vele levende standbeelden, is dat er nauwelijks een ‘statue with a statement’ bijzit. De meeste echte standbeelden hebben dat meestal wel. Historische figuren en herdenkingsmonumenten zijn minstens het statement van belangrijkheid. We mogen niet vergeten wat een persoon of periode heeft betekend. Zo’n statement hangt ook aan de beelden van heiligen die roerloos de gevels van kathedralen versieren. Gevels die ook beeldjes bevatten, die religieuze mores symboliseren.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.