Gas uit Groningen: politiek heeft baat bij twijfel en onzekerheid

Onzekerheid in de politiek is wat anders dan in de pers en wat anders dan in de wetenschap. Dat werd duidelijk tijdens de eerste verhoren voor de Parlementaire Enquêtecommissie Gaswinning Groningen. Seismoloog Annemarie Muntendam-Bos (47) van de onafhankelijke toezichthouder het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) legde het verschil feilloos uit tijdens haar verhoor voor de commissie. Pijn Zij rekende in 2013 voor dat ophalen van gas correleerde met aardbevingen in het wingebied. Haar advies was om de gaswinning drastisch te minderen. Politiek een lastige boodschap: dat scheelt (veel) geld, zet afspraken (voor leveranciers) onder druk. Je hoeft geen ambtenaar van Economische Zaken te zijn om de pijn te voelen. Die pijn kreeg een uitweg toen Muntendam-Bos deed wat alle goede onderzoekers doen: haar conclusies voorleggen aan anderen. Zo mochten TNO en het KNMI meekijken en -praten. Zij deelden de belangrijkste conclusies van het SodM, maar twijfelden aan onderdelen. Zoals onderzoekers betaamt, werd over die twijfel gediscussieerd, werden visies over de onzekerheden uitgewisseld, gezocht naar methoden en data om die weg te nemen. Nogmaals, ten overvloede, de essentiële conclusies (correleren van veel gaswinning leidt tot hevige bevingen) stond vast, de weg naar deze conclusie ook, de fijnmazigheid van de onderbouwing behoefte nazorg. Status-quo De politiek las in die twijfel, in de gewenste nazorg wat anders: geen aansporing om te stoppen (wat de onbetwiste conclusie was), maar handhaving van de status quo (doorgaan met oppompen). Want zolang er onzekerheid is, is er geen feit. Zolang er geen feit is, is er ruimte. En zo lang er ruimte is, geen noodzaak om te handelen. De politiek pompte graag door en het debat met SodM legde daar een fundament onder: kijk, de experts zijn het niet eens met elkaar, dus waarom zouden wij stoppen met pompen? Twijfelaars Merchants of Doubt noemden Oreskes & Comway dat: de wetenschappelijke twijfel (hoe klein ook) uitvergroten als politieke legitimatie voor het behoud van de status quo. Roken veroorzaakt kanker? Nee, hoor: er is een sterke correlatie, maar geen absolute causaliteit (mijn opa rookt elke dag een pakje en is 103 geworden). En omdat er geen absolute zekerheid is, kan de twijfel worden uitvergroot als argument niks te doen. Dit mechanisme herhaalt zich nu ook in het klimaatdebat en is terug te voeren op de betekenis die aan onzekerheid wordt gegeven. Onzekerheid is een wetenschappelijke maat die het verschil uitdrukt tussen de werkelijkheid (oneindig complex) en een model (oneindig gecontroleerd). Veel modellen zijn heel goed in het nabootsen van die werkelijkheid, maar de werkelijkheid is het niet. Veel gas uit de grond leidt tot ernstige bevingen  is een model met onzekerheden (hoe heftig, wanneer, waar), maar de correlatie was er. Wensdenken Onzekerheid in de politiek is een maat die het verschil uitdrukt tussen werkelijkheid (oneindig complex) en wenselijkheid (hoe we die graag willen zien). Veel politieke modellen doen dat heel goed (sterke correlatie): wat we zien en willen valt dan samen. Maar soms wordt die match verstoort door een feit. Een feit is absoluut en dictatoriaal. Een feit is een gegeven met een catastrofale uitwerking op de wenselijkheid. Dus: onzekerheid is ruimte om dat feit te negeren, te ontkennen en biedt ruimte. Politiek vaart bijzonder wel bij onzekerheid. Feit is dat tussen (veel) gas winnen en (heftige) bevingen een correlatie zit. Twijfel is over er ook, maar niet om gas te blijven oppompen. Want die twijfel was er in 2013 al niet. Toen werd al berekend dat de kraan dicht moest – dat was toen al een feit. Eerder verschenen bij vanderlubben.

Door: Foto: Taylor Bennett (cc)
Foto: copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Afgang

, door

Nooit gedacht dat ik het nog eens zou opnemen voor een groezelige parvenu als Dion Graus, maar eerlijk is eerlijk: onze nationale huisdierenvriend had afgelopen maandag bij Pauw & Witteman wel een puntje toen hij beweerde dat zijn vragen aan voormalig ABN-Amrotopman Jan Peter Schmittmann niet zo oliedom waren als uit de montage van de NOS wel leek.

In dat montagefilmpje kwam Graus over als een halve gare onbenul, die geen idee had dat ABN-Amro genationaliseerd was. De kritieken op Twitter en in de pers logen er dan ook niet om. En lang niet iedereen – ook professionele journalisten niet – nam de moeite om
het hele verhoor te bekijken.

Wie dat halve uur er wel in steekt, en dan met name de interactie vanaf 12:30 nog eens in ogenschouw neemt, komt er al gauw achter dat Graus inderdaad niet zozeer vroeg of het niet verstandiger was geweest ABN-Amro gewoon te nationaliseren, maar of het niet verstandiger was geweest om enkel ABN-Amro te nationaliseren, in plaats van zowel ABN-Amro én Fortis Bank Nederland.

Toegegeven, hij stelt de vraag in eerste instantie ongelukkig, herstelt zichzelf, en moet naderhand, in de verwarring over wat hij nu precies bedoelde en op welke vraag Schmittmann nu eigenlijk antwoord geeft, even in de juiste richting geholpen worden door een collega. Maar dat Graus niet op de hoogte was dat ABN-Amro wel degelijk genationaliseerd was, blijkt niet uit zijn vraagstelling.

Lezen: De wereld vóór God, door Kees Alders

Mededeling

De wereld vóór God – Filosofie van de oudheid, geschreven door Kees Alders, op Sargasso beter bekend als Klokwerk, biedt een levendig en compleet overzicht van de filosofie van de oudheid, de filosofen van vóór het christendom. Geschikt voor de reeds gevorderde filosoof, maar ook zeker voor de ‘absolute beginner’.

In deze levendige en buitengewoon toegankelijke introductie in de filosofie ligt de nadruk op Griekse en Romeinse denkers. Bekende filosofen als Plato en Cicero passeren de revue, maar ook meer onbekende namen als Aristippos en Carneades komen uitgebreid aan bod.

Lezen: Venus in het gras, door Christian Jongeneel

Mededeling

Op een vroege zomerochtend loopt de negentienjarige Simone naakt weg van haar vaders boerderij. Ze overtuigt een passerende automobiliste ervan om haar mee te nemen naar een afgelegen vakantiehuis in het zuiden van Frankrijk. Daar ontwikkelt zich een fragiele verstandhouding tussen de twee vrouwen.

Wat een fijne roman is Venus in het gras! Nog nooit kon ik zoveel scènes tijdens het lezen bijna ruiken: de Franse tuin vol kruiden, de schapen in de stal, het versgemaaide gras. – Ionica Smeets, voorzitter Libris Literatuurprijs 2020.

Lezen: De BVD in de politiek, door Jos van Dijk

Mededeling

Tot het eind van de Koude Oorlog heeft de BVD de CPN in de gaten gehouden. Maar de dienst deed veel meer dan spioneren. Op basis van nieuw archiefmateriaal van de AIVD laat dit boek zien hoe de geheime dienst in de jaren vijftig en zestig het communisme in Nederland probeerde te ondermijnen. De BVD zette tot tweemaal toe personeel en financiële middelen in voor een concurrerende communistische partij. BVD-agenten hielpen actief mee met geld inzamelen voor de verkiezingscampagne. De regering liet deze operaties oogluikend toe. Het parlement wist van niets.

Lezen: Bedrieglijk echt, door Jona Lendering

Mededeling

Bedrieglijk echt gaat over papyrologie en dan vooral over de wedloop tussen wetenschappers en vervalsers. De aanleiding tot het schrijven van het boekje is het Evangelie van de Vrouw van Jezus, dat opdook in het najaar van 2012 en waarvan al na drie weken vaststond dat het een vervalsing was. Ik heb toen aangegeven dat het vreemd was dat de onderzoekster, toen eenmaal duidelijk was dat deze tekst met geen mogelijkheid antiek kon zijn, beweerde dat het lab uitsluitsel kon geven.