'Wij hebben onze goede wil laten zien, maar alle concessies hebben tot niets geleid'. Dat zei Jarosław Kaczyński de leider van de regerende PiS partij in Polen deze week nu de EU nog steeds niet bereid is het land een bedrag van 35 miljard uit het pandemie-herstelfonds te verstrekken. 'Het wordt tijd om lessen te trekken. Als de Europese Commissie niet aan haar verplichtingen voldoet, is er voor ons ook geen reden om aan aan de EU-verplichtingen tegemoet te komen.' Hij beschuldigde de Commissie van pogingen om de rechtsstaat in Polen te ondermijnen en herinnerde de Poolse rechters eraan dat hun eerste loyaliteit aan de Poolse wet is. Krzysztof Sobolewski, secretaris-generaal van de PiS ging maandag in een interview met de Poolse radio nog een stukje verder met oorlogszuchtige taal: 'Als de Europese Commissie ons tegen de muur probeert te duwen, hebben we geen andere keuze dan alle kanonnen uit ons arsenaal te trekken en het vuur te openen', zei hij.
Het zijn boodschappen die mikken op een binnenlands effect. Polen houdt stand tegen de grootmachten. Vorige week werd herdacht dat de 18e eeuwse Pools-Litouwse bond voor het eerst werd verdeeld tussen Rusland, Pruisen en het Habsburgse Rijk. Kaczynski meent dat de druk van de EU op zijn land onderdeel is van een bredere samenzwering gericht op het ondermijnen van Polen. De Commissie probeert 'Polen te breken en het tot volledige onderwerping aan Duitsland te dwingen'. 'We passen niet in de Duits-Russische plannen om Europa te regeren', waarschuwde hij. 'Een onafhankelijk, economisch, sociaal en militair sterk Polen is voor hen een obstakel.' Geschiedenis is een dankbaar aangrijpingspunt in de retoriek van de nationalisten.
Oligarchie
De Poolse premier Mateusz Morawiecki (foto) heeft woensdag ook zijn steentje bijgedragen aan het Poolse nationalistische slachtoffergevoel. In de EU zijn de lidstaten in theorie gelijkwaardig, maar feitelijk is er sprake van 'een oligarchie waarbij de sterkste landen macht uitoefenen', schreef hij in een opinieartikel voor de Duitse krant Die Zeit. Zijn kritiek is voornamelijk gericht op Duitsland dat naar zijn mening te veel macht heeft en ook fouten kan maken. Daarbij verwijst hij naar de banden tussen Duitsland en Rusland voor gasleveranties. Als het aan de Duitsers had gelegen 'zou Europa's afhankelijkheid van Russisch gas, het chantagemiddel van Poetin tegen het hele continent, bijna onomkeerbaar zijn'. En als Europa en de VS het Duitse tempo in de steun aan Oekraïne hadden gevolgd 'zou de oorlog al lang voorbij zijn met een absolute overwinning voor Rusland en zou Europa opnieuw in oorlog tegemoet kunnen zien', aldus Morawiecki, als trouw woordvoerder van zijn leidsman Kaczynski . Het is duidelijk dat de eenheid die Europa tegenover Rusland toont sinds het begin van de oorlog in Oekraïne nog altijd broos is en gevaar loopt onder de druk van interne Europese conflicten.
Verkiezingen
De premier is overigens optimistisch over de uitkering van het aan Polen toegekende bedrag uit het herstelfonds. Het is volgens Morawiecki vooral een kwestie van tijd. Dit najaar dient Polen nog een plan in voor de besteding van de beloofde miljarden. De Poolse regering heeft het geld hard nodig vanwege een stijgende inflatie en de dreiging van economische achteruitgang. Het zou de populariteit van de PiS in het zicht van de verkiezingen volgend jaar kunnen ondermijnen. Maar toegeven aan de EU is ook geen optie, want een partij die zwicht voor het 'buitenland' kan het in Polen helemaal wel vergeten. Voorlopig zijn er in de polls nog geen grote verschuivingen te zien.
In een opiniebijdrage voor Politico schrijft William Nattrass, een in Praag gevestigd journalist, dat de Europese Commissie een risico neemt als ze in de aanloop naar de verkiezingen de druk op de Poolse regering opvoert. Het conflict tussen Polen en de EU leidt nu al tot clashes tussen PiS-leider Kaczynski en zijn uitdager, de liberale oud-premier Donald Tusk. 'Kaczyński haalt ons echt uit de EU. Consequent, en met de koppigheid van een maniak,' zegt Tusk. Het antwoord van Kaczyński: 'Tusk opereert als een vijfde colonne van Brussel, hij werkt voor het buitenland om Polen tot slaaf te maken'. Nattrass waarschuwt voor de gevolgen van een escalatie van het conflict voor de kansen van Tusk. Als de Europese Commissie en zijn 'spreekbuis' Tusk kunnen worden weggezet als veroorzakers van de verarming van de Poolse kiezer zou dat het vertrouwen in de neutraliteit van de EU aanmerkelijk kunnen schaden. Daarmee is noch de Poolse rechtsstaat noch de EU zelf gediend.
