Street art in Yogyakarta: vluchtige kunst

REPORTAGE - Niet alles is kunst, maar graffiti is overal. Zeker in Yogyakarta, de stad waar geen centimeter onbenut blijft, schrijft Joris Zwetsloot.

Om de paar stappen doemt er een billboard op van een ander telecombedrijf en als je niet struikelt over een banner in de berm, zijn het wel de felle kleuren van de eigenhandig aangebrachte muurreclames of de geuren van de provisorisch opgezette satékraampjes die om aandacht vragen. Street art heeft een prominente positie binnen het straatbeeld.

Tussen al het kladderwerk is het niet makkelijk de pareltjes te spotten. Maar duidelijk is wel: street-art is immens populair in Yogyakarta. En waar graffiti voorheen gold als vandalisme, knijpt de overheid sinds 2009 een oogje dicht. ‘Er viel toch niets tegen te beginnen,’ aldus fulltime street artist Zent Prozent (22). Volgens Zent en zijn maatje Dyeget, Mo Saif (23) is street art legaal. Hoewel zij niet zo snel op de muur van het politiebureau zouden spuiten, kan je met een beetje gezond verstand altijd wel een plekje vinden om ongestoord te werken.

De graffiti heeft de overheid eerder overspoeld dan overtuigd. En hoewel de drempel om lukraak te gaan spuiten lager is nu de politie er niets meer tegen doet, is de kwaliteit van de street art volgens Dyeget juist gestegen de laatste jaren. ‘Omdat de stad vol staat met graffiti, schilder je altijd over andermans werk heen. Je kiest natuurlijk eerder een plekje waar iemand heeft zitten klooien, dus de toffe dingen blijven staan. Ook vanwege het respect wat je hebt voor mooie kunst,’ meent Dyeget. ‘Daarnaast hebben we nu meer tijd voor een werk, we hoeven niet meer op ons hoede te zijn,’ vult Zent aan. ‘Sterker nog, huiseigenaren brengen zelfs sigaretten en snacks als ze het mooi vinden wat je op hun muur schildert.’

Wanneer je echter een reclameboodschap overspuit zijn mensen minder blij. Omdat er vrijwel geen regels zijn over reclame-uitingen, stellen veel bewoners van Yogyakarta tegen betaling hun buitenmuur beschikbaar aan de commercie. Dyeget: ‘Soms vragen mensen ook aan kunstenaars geld voor het gebruik van hun muur, maar die kunnen dat vaak niet betalen. Met bewoners gaat alles in goed overleg. Om confrontaties te voorkomen laten wij de reclames meestal staan.’

Mochten reclamemakers op hun beurt de kunst bedekken, laat Zent dat niet over zijn kant gaan. ‘Zolang ze mijn werk met rust laten, laat ik de reclame staan. Doen ze dat niet? Dan ga ik er gewoon weer overheen. Zeker weten!’ zegt hij fel. In de praktijk komt het niet zo vaak voor dat zijn werk moet wijken voor reclame, dus hij maakt er geen punt van. De stad daarentegen ademt een aversie tegen reclame. Dat is ook niet zo gek want hoewel de stad maar 500.000 inwoners telt, huist zij meer dan 700 bedrijven die banners maken en nog eens 400 reclamebureaus. ‘Visual polution’  is daarom een gevleugelde term en op alle drukke kruispunten zie je posters met in gebrekkig Engels: ‘stop making stupid company famous.’

Foto: Joris Zwetsloot

Eigenlijk gaat het Zent en Mo alleen om hun kunst, dat blijkt wel als je ze in actie ziet. Het regent die bewuste dag pijpenstelen. Niet zoals in Nederland, wisselvallig met wat buien. Nee, duimdikke druppels kletteren non-stop naar beneden. Al snel wordt ook duidelijk waarom de trottoirs zo hoog zijn in Yogyakarta:  op straat sta je enkeldiep in het water. Niet bepaald schilderweer. Ze schuilen in een klein gebedshuisje aan de kant van de weg. Hoewel het lijkt alsof de regen nooit meer gaat stoppen, kijkt Zent nog steeds hoopvol naar de lucht.

Het schemert al als de regen wat afneemt. Zent ziet zijn kans schoon en pakt zijn spullen. In een mum van tijd zetten de jongens een muur in de groene grondverf en niet veel later staan de eerste contouren van hun piece op de muur. Met ogenschijnlijk willekeurig grote halen zetten ze de ene strakke lijn na de andere neer. Zo lang als ze gewacht hebben, zo snel gaan ze te werk. Mo en Zent zijn het haasten nog niet verleerd want binnen een uur staan er twee kunstige woorden op de muur. Het resultaat, volgens Zent ‘een simpele piece’ spat met rode en blauwe letters van de wand. Net op tijd. Gedoogd of niet, street art blijft vluchtige kunst voor de snelle artiest. Zelfs in Yogyakarta.

Via Join Magazine.