Staatsgreep in Honduras

Om de ontwikkelingen in Honduras beter te kunnen duiden, nemen we nu een gastbijdrage over van Pablo Eppelin.

Zondag 28 juni hebben militairen van het Hondurese leger de president van het land, Manuel Zelaya, aangehouden. Dit gebeurde enkele uren voordat de stembussen zouden opengaan voor het referendum over de mogelijkheid tot grondwetswijziging. De arrestatie vond plaats in de presidentiële woning. Zelaya werd door het leger naar een militaire basis gebracht, waarvandaan hij naar Costa Rica is vervoerd. Daar heeft de president politiek asiel gevraagd.

In zijn eerste verklaringen vanuit dit land beweert Zelaya dat hij het slachtoffer is van een “gewelddadige ontvoering” en dat hij is verraden door een “complot van militairen”. Kortom, de recente verontruste verklaringen van de president zelf en van verschillende Hondurese sociale organisaties dat er mogelijk een staatsgreep op komst was, zijn werkelijkheid geworden.

De zenders van de staatstelevisie en van Maya TV zijn uit de lucht gehaald. De staatszender TV 8 deed een uur voordat ze zou sluiten een oproep aan de bevolking om zich te verzamelen rondom de presidentswoning. De laatste woorden van de zender waren: “het lijkt erop dat de militairen hierheen komen”. Er zijn verklaringen dat zo’n 1.000 personen de presidentswoning genaderd zijn, maar militairen hebben de bevolking de toegang tot de plek versperd. Volgens sommige Hondurese kranten is de situatie in de hoofdstad relatief rustig, maar de militairen mobiliseren zich in de straten van de hoofdstad in tanks. Volgens de pers zijn er op verschillende plaatsen in Tegucigalpa rookgordijnen waargenomen. Het persagentschap Reuters meldt dat de politie traangas heeft ingezet tegen aanhangers van Zelaya die proberen bij de presidentiële woning te komen. Boven de hoofdstad vliegen militaire helikopters en vliegtuigen. Radiozenders riepen de bevolking op in huis te blijven en de kalmte te bewaren. Tegelijkertijd viel in verschillende regio’s en steden de elektriciteit uit.

Conflict
President Manuel Zelaya won de presidentsverkiezingen van 2006 voor de Partido Liberal (PLH). Zelaya, een populistische liberaal van goeden huize, had zich ten doel gesteld de armoede, corruptie en het geweld in zijn land te bestrijden. Hij heeft zware kritiek geleverd op de Hondurese oligarchie waarvan het leger gedurende de hele geschiedenis van het land de politieke en economische belangen heeft verdedigd. Honduras is met een bevolking van 7,2 miljoen inwoners een van de armste landen van Latijns-Amerika. Zelaya heeft Honduras lid gemaakt van de ALBA (het Bolivariaanse alternatief voor Latijns Amerika, gestimuleerd door Venezuela ), de politiek van Bush veroordeeld en de blokkade van Cuba afgewezen. Het heeft hem de sympathie van de progressieve presidenten van Latijns-Amerika en van de Hondurese sociale organisaties opgeleverd. Anderzijds reageerde de oppositie door haar belangen te blijven verdedigen en zij heeft zich verhard in haar acties tegen de regering.

Zelaya had de Hondurese bevolking opgeroepen voor een referendum op 28 juni tijdens de algemene verkiezingen van 29 november om groen licht te krijgen een vierde stembus te openen. Hierbij ging het om de vraag of de Hondurezen instemmen met een hervorming van de grondwet, op zodanige wijze dat een herverkiezing van de president mogelijk zou worden. Deze mogelijke hervorming vormt echter een bedreiging voor de oppositie en voor de belangen van economisch machtige groepen en families die al decennia lang Honduras overheersen. Met deze hervorming zegt Zelaya de democratie en de economie in zijn land te willen veranderen.

De Hoge Raad voor de Verkiezingen, het Openbaar Ministerie, het Nationaal Congres, de strijdkrachten, de katholieke kerk en de meerderheid van de media hebben zich uitgesproken tegen het referendum. Zij beschuldigen de president ervan dat zijn werkelijke intentie is om na 2010 aan de macht te kunnen blijven. Momenteel zegt de grondwet namelijk dat een president slechts vier jaar aan de macht kan blijven zonder herkozen te kunnen worden. Desondanks heeft president Zelaya besloten het referendum door te laten gaan en volgens de Hondurese democratische grondwet staat hij hierin volledig in zijn recht en zijn actie is dus volkomen legaal.

Dinsdag 23 juni verklaarde het leger het referendum illegaal. De volgende dag ontsloeg de president generaal van het leger Romeo Vásquez. Op donderdag heeft het leger de hoofdstad Tegucigalpa ingenomen en het hooggerechtshof het bevel gegeven de generaal weer in functie te plaatsen.

In verband met de dreigende staatsgreep van de kant van de militairen deed de president een oproep aan zijn aanhangers, die vanuit verschillende hoeken van het land waren toegestroomd, om zijn ambtswoning te beschermen. In een interview met de Spaanse krant El País verklaarde de president op 27 juni dat hij de controle heeft over het leger. “Ik heb controle, zolang ik geen orders geef die de rijken zullen benadelen” zo verzekert hij. De president verklaarde dat in het samenzweringsproces “het Hof drie resoluties heeft opgesteld om het referendum van zondag illegaal te verklaren. Het Congres heeft getracht mij incompetent te laten verklaren. Ik werd geestelijk gestoord verklaard, iets wat mijns inziens niet strookt met de werkelijkheid. Dit deden ze om daarna de strijdkrachten te kunnen vragen een staatsgreep te plegen.”

Internationale en nationale veroordeling
Enkele dagen geleden heeft Manuel Zelaya aan de OAS (de Organisatie van Amerikaanse Staten) gevraagd om in te grijpen en de democratie in het land te beschermen. De organisatie heeft er toen al in toegestemd een commissie te sturen die het conflict zou onderzoeken. De dag van de staatsgreep heeft de secretaris-generaal van de OAS een spoedvergadering belegd om de situatie te analyseren en “de democratische stabiliteit” in Honduras te waarborgen.

De president van Venezuela, Hugo Chavez, heeft de staatsgreep scherp veroordeeld en heeft gezegd dat hij al het mogelijke zal doen om zich ertegen te verzetten. Evo Morales heeft zich in een brief aan Zelaya al solidair getoond. De Europese Unie sprak via Jan Kohout, minister van buitenlandse zaken van de Republiek Tsjechië, over een onacceptabele schending. Costa Rica, het land dat politiek asiel aan Zelaya verleent, heeft de staatsgreep en de manier waarop de president door de militairen het land werd uitgezet, veroordeeld. De regering van de Verenigde Staten heeft in een kort communiqué van president Obama haar veroordeling van de arrestatie van Zelaya uitgesproken en de militairen opgeroepen de democratie te respecteren, maar sprak niet van een staatsgreep. In een vraaggesprek met de Spaanse krant El País de dag voor de staatsgreep toonde Zelaya zich dankbaar tegenover Washington. “Dat ik hier nog ben is dankzij het feit dat de Verenigde Staten de staatsgreep niet steunde” en hij verzekerde dat “hier alles in gereedheid was om een staatsgreep te plegen en dat wanneer de ambassade van de Verenigde Staten het had goedgekeurd, er een staatsgreep was geweest. Maar de ambassade van de Verenigde Staten heeft de staatsgreep niet goedgekeurd”. Zelaya heeft al vanuit Costa Rica laten weten dat hij de absolute veroordeling van de staatsgreep door de Verenigde Staten verwacht. De ambassadeurs van Venezuela, Cuba en Nicaragua waren eveneens enige uren ontvoerd en verklaarden na hun vrijlating, geslagen en vastgehouden te zijn geweest. Vertegenwoordigers van Hondurese sociale bewegingen als Via Campesina en Copihn hebben de staatsgreep veroordeeld en opgeroepen de democratie die door de regering van Zelaya werd vertegenwoordigd, te verdedigen.

Bronnen
Telesur
El Pais
La Nacion
Radio Es Lo de Menos