Sierra Leone: De dood van Pa Norman

Gin zit voor vier maanden in Sierra Leone om onderzoek te doen naar ex-kindsoldaten. Via de mail ontvingen we haar derde verslag.

Vorige week donderdag, uur of tien ’s ochtends, commander Jim aan de lijn. Samuel Hinga Norman is in coma geraakt. Een klein half uurtje later commander Jim weer aan de lijn. Hinga Norman is overleden. De schrik jaagt door mijn lichaam. De eerste opmerkingen om me heen; dit zal grote problemen veroorzaken. Ik heb het gevoel dat de aarde in één klap is omgedraaid, alles
is mogelijk. In de afgelopen weken hebben vele ex-Kamajors me verzekerd klaar te zijn de wapens op te nemen als Pa Norman iets zou overkomen. Nu is het zo ver, zal hun dreigende praat bewaarheid worden? Uur of twee. Lunch in Victoriapark, Freetown. Het nieuws heeft de BBC bereikt. De anders zo luidruchtige Sierra Leonesen luisteren aandachtig. Er gebeurt niets. Het volgende nieuwsitem. Iedereen eet gewoon door. Men lijkt onbewogen. Nog geen twee uur later hoor ik overal om me heen oorlogspraat. Men wil wraak.
Speculaties over een op handen zijnde nieuwe burgeroorlog. Anderen bagatelliseren het hele gebeuren. Het land is in shock. Deels althans. De volgende dag bereikt me het nieuws dat in Bo heel wat minder mild gereageerd is. Gewelddadige protesten zijn in de kiem gesmoord, maar er borrelt iets in de stad. Onvrede. Woede. ‘Disgruntlement’ noemt men het hier. Bo is een voormalig Kamajor bolwerk. Pa Norman heeft er vele aanhangers. En het is in Bo waar men me steeds vertelt problemen te zullen veroorzaken tijdens de verkiezingen, wraak te willen voor de vervolging van hun voormalige baas Samuel Hinga Norman. Bo, waar ik twee dagen later weer naar zal afreizen.

Twijfel. Bo is vijf uur van Freetown verwijderd. En ik ga naar de buluitreiking van één van de universiteiten, een happening waar ook president Kabbah aanwezig zal zijn. Áls men iets uit wil halen, is dat de perfecte gelegenheid. Van ex-Kamajors krijg ik te horen dat men voorlopig niets van plan is. Ik besluit te gaan, maar met slappe benen. Neem ik teveel risico? Schat ik de situatie juist in? In de kranten heeft immers weken geleden al gestaan dat men klaar is voor oorlog, als men zou willen. En de vorige burgeroorlog werd ook van tevoren aangekondigd en niet serieus genomen. Maar de meeste Sierra Leonesen zijn oorlogsmoe. En vele ex-Kamajors nemen voor geen goud meer een wapen in de hand. Een storm in een glas water?
Het blijft een gok. Er borrelt iets. Al een tijdje. En het is duidelijk voelbaar. Naarmate de verkiezingen dichterbij komen, neemt de angst en de spanning onder de bevolking toe. Als er een dag voorbij gaat zonder dat de opmerking dat ‘de verkiezingen bloedig zullen verlopen’ valt, geef ik een feestje. En als klap op de vuurpijl het overlijden van Pa Norman, die door velen als een nationale held werd beschouwd.

Hinga Norman was één van de prominenten in Sierra Leone en zijn dood zal hoe dan ook een grote impact hebben op deze samenleving. Samuel Hinga Norman stond aan het hoofd van de Civil Defence Forces, de burgerdefensiemacht die aan de zijde van de Sierra Leonese overheid vocht om het land te bevrijden van de rebellen in de 11-jaar durende burgeroorlog. Hinga Norman werd door de International Special Court vervolgd wegens oorlogsmisdaden en de rekrutering van kindsoldaten en bracht de afgelopen vier jaar in gevangenschap door. Voor een deel van de bevolking was zijn vervolging een doorn in het oog, terwijl een ander deel van de bevolking hem wel degelijk als schuldig beschouwde en juist wachtte op gerechtigheid.

Zaterdag, half zes ’s ochtends. Ik vertrek naar Bo. Ik verwacht dat ik bloednerveus zal zijn. Van binnen gebeurt er niets. Kan door de moeheid komen, ik heb immers nauwelijks twee uurtjes slaap gehad. De busreis naar Bo spendeer ik in diepe slaap. Ik word pas wakker als we bij de kruising voor mijn ‘huis’ zijn. Gapend en met slaap nog in mijn ogen rook ik kalm een sigaretje. Ik ben allang vergeten wat er speelt. Een lange stoet trekt voorbij. Even schrik ik. Het is een begrafenis. Van een lerares, overleden bij een auto ongeluk. Eén van de velen in Bo de afgelopen weken. Dan begint het haasten. De buluitreiking begint over een kleine twee uur. Er moeten nog kleren opgehaald worden bij de kleermaker, twintig minuten lopen heen, twintig minuten lopen terug. Ik ben namelijk bang geworden voor de Honda’s, zeker na die lange begrafenisstoet. Ik moet nog douchen, een busrit van Freetown naar Bo maakt je namelijk roze tot in je wimpers van de stof. Toch maar achter op de Honda naar Coronnation Field waar de uitreiking zal plaatsvinden. De confrontatie met een hele hoop geweren en bijbehorend militair personeel. Een kleine knoop in mijn maag, maar er is geen teken van onrust te bekennen. De buluitreiking is dodelijk saai, maar daar blijft het dan ook bij. Er gebeurt helemaal niets. Het is een storm in een glas water.
Zaterdagavond blijft bij stappen. Zondag slaap ik bijna de hele dag. Aan het eind van de middag gaat de telefoon. Een voormalig commandant van de CDF. Hij heeft twee hele dagen vergaderingen gehad met zijn voormalige collega’s. De telefoon gaat nogmaals. Commander Jim. Hij mist me. Ik hem ook vertel ik hem. Hij heeft een verrassing voor me. Volgende week komt hij naar Bo. Pa
Norman zal dan namelijk begraven worden in deze stad. Er is weer een nieuw glas water.