Schuld aan de crisis (1): ramptoerisme

Foto: copyright ok. Gecheckt 18-03-2022
,

De komende weken doen wij verslag van de collegecyclus “Wie heeft de crisis veroorzaakt?” van Ewald Engelen, hij is hoogleraar Financiële Geografie aan de Universiteit van Amsterdam.

Wanneer de crisis exact is begonnen, is moeilijk vast te stellen. Was het de overname van  de handelsbank Bear Stearns in februari 2008 of was het faillissement van die andere handelsbank, Lehman Brothers, september van dat jaar? Of was het misschien wel niet één gebeurtenis maar een hele serie gebeurtenissen? Een ding is zeker:  het is een groot en complex fenomeen en niemand heeft het overzicht van wat er aan de hand is. Niemand weet wat er precies is gebeurd en iedereen heeft zijn eigen verklaring. Ook weten we nog niet hoe het gaat aflopen want nog dagelijks zijn er nieuwe ontwikkelingen. Wij zijn toeschouwers van een crisis die zich nog steeds verder ontwikkelt. Wij zijn getuigen van een crisis zoals die van de jaren 30.

Ik was donderdag 22 september aanwezig bij het eerste college van Ewald Engelen waarin hij probeert de economische crisis uit te leggen. Ik ken hem van zijn columns in de Groene Amsterdammer. Donderdagavond bleek dat hij niet alleen een goed columnist is maar ook een begenadigd spreker. Hij volgt de gebeurtenissen niet alleen als wetenschapper maar ook als journalist en, zo bekende hij, ook een beetje als ramptoerist, want het is spannend:  niemand weet nog hoe dit gaat aflopen. Hopelijk niet op dezelfde manier als de vorige grote economische crisis, maar het is wel iets waar we terdege mee rekening moeten houden.

In Nederland merkt de burger op dit moment nog niet zo veel van de crisis want de werkloosheid is nog relatief laag, maar dat is anders in de Verenigde Staten,  het Verenigd Koninkrijk en, met uitzondering van Duitsland,  in de meeste andere Europese  landen. Pas als de crisis voorbij is, zullen we kunnen reconstrueren wat er is gebeurd. Ook de Grote Depressie is pas in de jaren zestig goed beschreven. Er is nog veel wat wij niet weten. Wat is bijvoorbeeld de precieze omvang van het schaduwbanksysteem en wat is de rol van belastingparadijzen zoals Nederland? Banken geven nog steeds geen openheid van zaken over hun eigen rol in de crisis. Er moet nog veel onderzocht worden, en daarvoor is meer nodig dan een slappe commissie De Wit.

En daarmee was de toon gezet van dit college:  niemand heeft een overzicht en iedereen kijkt vanuit zijn eigen perspectief naar de crisis. Wat je ziet hangt af van waar je staat.  Het maakt  uit in welk land je woont  maar ook ideologie en eigenbelang  kleuren de verhalen die mensen vertellen over deze crisis.

Geografie

Amerikaanse economen zagen de financiële crisis als een Minsky moment,  het punt in de business cycle waarop alle marktpartijen opeens allemaal tegelijkertijd worden  gedwongen om te verkopen omdat ze hun schulden moeten afbetalen. Er ontstaat dan een negatieve spiraal omdat iedereen tegelijkertijd wil verkopen.

De Europeanen hadden in het begin niet in de gaten wat er aan de hand was. Zij waren vooral beducht voor hedgefondsen, private equity funds en activistische aandeelhouders: hoe moet deze handel onder controle worden gehouden?  Wat vooral opviel was het triomfalisme van de Europeanen:  zo’n crisis kon alleen maar in Amerika ontstaan, het land van het hyperkapitalisme. In Europa, met zijn superieure  sociaaleconomische model zou dat nooit gebeuren.

Ook binnen Europa hangt het sterk af van waar je woont voor hoe je de crisis ziet: Noord-Europeanen zien de crisis nu als een schuldencrisis die is veroorzaakt door ongedisciplineerde Zuid-Europeanen, terwijl de Zuid-Europeanen zich in de steek gelaten  voelen door de noordelingen die alleen willen helpen in ruil voor draconische bezuinigen. Door deze  bezuinigingen wordt elke vorm van herstel – en dus van eventuele afbetaling van de schulden – onmogelijk gemaakt. Maar bovenal voelen zij de gevolgen aan den lijve door de hoge werkloosheid. In Nederland en Duitsland  is daar (nog) niet veel van te merken.

De Aziaten ten slotte zien deze crisis vooral als een Westerse crisis, zoals Kishore Mahbubani die niet van de financiële crisis spreekt  maar van de Westerse crisis. Deze crisis is volgens hem veroorzaakt door het Westen en moet daarom ook maar opgelost worden door het Westen.

Waar je staat bepaalt hoe je naar de crisis kijkt. De Europeanen zagen niet dat hun eigen banken, ja zelfs onze eigen brave Rabobank, evengoed betrokken waren bij deze crisis. En ook de Aziaten vergeten dat zij zelf ook een rol spelen in deze crisis: China is een van de grootste investeerders in Europa en Amerika en heeft veel te verliezen bij deze crisis.

Ideologie

Engelen verzamelt alles wat over de crisis wordt gepubliceerd en hij heeft in de jaren dat hij de gebeurtenissen volgt een zestal verhaallijnen kunnen ontdekken waarmee de crisis wordt beschreven. Ook hier blijkt weer: waar je (ideologisch) staat bepaalt wat je ziet.  Hij onderscheidt zes hoofdlijnen.

Te veel staat   Te veel markt
Te veel hebzucht   Te veel spaarzaamheid
Te weinig rationaliteit   Jaloers op natuurwetenschappen

1 Te veel staat Ben je, zoals veel Amerikanen, een aanhanger van filosofie dat de staat zo klein mogelijk moet zijn dan denk je dat te veel overheidsbemoeienis met de markt  de oorzaak is van de crisis. Het begin van de crisis is volgens hen de Community Reinvestment Act. Met deze wet, die eind jaren 70 werd aangenomen, worden banken verplicht geld te lenen aan mensen met lage inkomens. Deze wet zou investeerders te veel hebben aangezet om te investeren in slechte,  zogenaamde subprime hypotheken.  De crisis van 2008 is begonnen doordat deze markt implodeerde.  Dit is een populair verhaal bij Republikeinen en Libertariërs.

2 Te veel markt Ben je daarentegen van mening dat het kapitalisme te ver is doorgeschoten, dan vertel je een ander verhaal . De crisis is veroorzaakt doordat de overheid zich juist te weinig met de markt heeft bemoeid. Door de afschaffing van de Glass-Steagall Act, die een scheiding afdwong tussen handelsbanken en spaarbanken,  en door het ongecontroleerd laten van de derivaten handel  ontstond een instabiel  schaduwbanksysteem.  Men deed geen pogingen om de speculatieve zeepbel die hiervan het gevolg af te remmen waardoor deze veel te groot kon worden. Toen deze zeepbel uiteenspatte trok  de implosie de rest van de economie met zich mee.

3. Te veel hebzucht Banken en andere partijen op de financiële markt hebben zich te veel laten leiden door financiële prikkels. Door bonussen van soms vele miljoenen werd aangezet tot steeds weer nieuwe financiële producten die veel geld opleverden. De risico’s van deze producten werden echter stelselmatig verhuld.

4. Teveel spaarzaamheid Precies tegenovergesteld aan het hebzucht-verhaal is de stelling dat juist te veel geld de crisis heeft veroorzaakt. Wereldwijd is ongeveer 50 biljoen dollar op zoek naar een belegging. Het is geld van banken, pensioenfondsen, hedgefondsen en landen met een betalingsoverschot, zoals China. Deze  investeerders zoeken naar een goede investering voor hun geld, het liefst met een laag risico en hoge opbrengst. En precies dat is wat in de subprimemarkt werd  aangeboden.  De derivaten die erop waren gebaseerd waren op maat gemaakt voor deze investeerders: zij boden hoog rendement met een laag, triple-A, investeringsrisico. Waar een vraag is, is aanbod dus.

5. Gebrek aan rationaliteit. De moderne (financiële) bedrijven zijn  uitgegroeid tot gigantische organisaties. De leiding van investeringsbanken zoals Lehman Brothers en Bear Stearns konden niet meer overzien wat ze aan het doen waren. Deze bedrijven zijn zo groot geworden dat informatie van de werkvloer de top niet meer kan bereiken. Maar ook  individuele handelaren lieten zich leiden door irrationeel vertrouwen in de markt. Markten werken niet goed.

6. Jaloers op natuurwetenschappers. In de wetenschap is er een hiërarchie van wetenschappen. Bovenaan staan de “harde  wetenschappen” en onderaan staan de sociale wetenschappen. Ergens daartussen zweeft de economie. Er is daarom bij economen een sterke behoefte om serieus genomen te worden en dat doen zij door zich te presenteren als harde wetenschap die met complexe mathematische modellen werkt.  Dit bleek echter schijnzekerheid te zijn: de modellen zijn onjuist gebleken.

Ramptoeristen

Vooral door de laatste groep worden de problemen in de economie als “engineering problemen”  beschreven, als je die maar repareert dan komt alles goed. Maar dat zijn het juist niet. Zoals Engelen herhaaldelijk duidelijk maakte: deze crisis heel groot en niemand overziet het geheel.  “Er is geen blauwdruk om uit de problemen te komen“.

Helaas niet zou ik daar aan willen toevoegen. Niet alleen is de crisis groot en heeft niemand een volledig overzicht ook zal iedereen de gevolgen gaan ondervinden. De ramp voltrekt zich nog steeds van dag tot dag. Niet alleen zijn we allemaal ramptoeristen, we zijn tegelijkertijd ook allemaal slachtoffer van de crisis die zich op dit moment afspeelt.

De komende weken gaat Ewald Engelen verder met, zoals hij het uitdrukt, een first draft of history van de economische crisis en zullen wij, ramptoeristen van Sargasso die wij zijn, deze colleges bijwonen om daarvan verslag doen.

Bonus

Al Jazeera heeft net deze week een documentaire uitgebracht over het ontstaan van de crisis, waarin dezelfde vraag wordt gesteld als in het college van Ewald Engelen.  Opdracht: kijk naar dit verhaal en bepaal met welke invalshoek naar de crisis wordt gekeken, waar staan de makers van deze documentaire?

(nota bene: deze video maakt geen onderdeel uit van het college).

Fotocredit: wikipedia

Reacties (89)

#1 Frank

Goed stuk, vooral de verschillende perspectieven op de crisis zijn eloquent beschreven. een foutje, in de wetenschap is er imho slechts een hiërarchie van zeer goede tot zeer slechte wetenschappers. Economen zitten daar onder (JSK :))..

  • Volgende discussie
#1.1 Michel - Reactie op #1

Dank je, maar de meeste eer moet vooral naar Ewald Engelen gaan die het mij allemaal heeft uitgelegd.

#2 Harm

De eeuwigdurende groei, het perpetuum mobile, bestaat! Nou moeten we alleen nog maar ontdekken waarom de klok toch steeds opnieuw opgewonden moet worden. Daarna komt alles vanzelf goed.

Volgens mij ziet dit stukje 1 invalshoek over het hoofd: wat nu als het perpetuum mobile niet bestaat?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#2.1 Michel - Reactie op #2

Ik zou zeggen: jij gaat exclusief voor invalshoek nr 2. Of zie ik dat verkeerd? Licht het eens toe.

  • Volgende reactie op #2
#2.2 Guido - Reactie op #2.1

Volgens mij zie je dat verkeerd.
De verhaallijnen die je opnoemt zijn allemaal verhalen binnen een kapitalistisch marktsysteem.
Wat als dit systeem gebaseerd op o.a. goedkoop geld en goedkope energie niet houdbaar is?

Dit is een bekende invalshoek met veel literatuur.
Zo’n beetje begonnen met het The Limits to Growth.

http://en.wikipedia.org/wiki/Limits_to_growth

#2.3 Michel - Reactie op #2.2

ik denk zeker dat er grenzen zijn aan de groei, en een ongebreideld kapitalisme zal zeker deze grens (proberen) te overschrijden, maar daar gaat het hier niet om – dit is een analyse van het bestaande systeem.

Wat voor alternatief had je in gedachten? Het ervaringen met communisme hebben laten zien dat er aan de alternatieven ook nadelen zitten.

  • Volgende reactie op #2.2
#2.4 Harm - Reactie op #2.3

“Het ervaringen met communisme hebben laten zien dat er aan de alternatieven ook nadelen zitten.”

Sorry, het is niet mijn bedoeling om je te beledigen, maar zo’n zinnetje is voor mij exemplarisch voor een beperkte zienswijze. Het is namelijk gebaseerd op 3 inherente suggesties:

a) dat het communisme zoals wij dat uit de geschiedenis kennen het logisch gevolg zou zijn van veranderingen gebaseerd op de marxistische analyse van de kapitalistische economie.
b) dat het communisme het enige alternatieve model zou zijn.
c) dat het denken in termen van alternatieve economische modellen zou uitgaan van de veronderstelling dat een model zonder “nadelen” mogelijk zou zijn.

Nadelen tussen aanhalinstekens, want je zult eerst moeten formuleren wat je als een nadeel ziet.

Als de eerste prioriteit het inrichten van een duurzame economie is, dan zul je moeten afstappen van een model dat groei als voorwaarde heeft. Daarbij komt dat nu slechts wordt geproduceerd wat winst oplevert, zonder dat de vraag naar het maatschappelijk nut aan de orde komt.

Anders geformuleerd: we hebben niet slechts te maken met een “kredietcrisis”, die het gevolg is van ons economische (kapitalistische) systeem,maar bovendien met een “ecologische crisis”: hoe ga je om met de beschikbare middelen. Het huidige productiemodel heeft geleid tot wat algemeen wordt gekarakteriseerd als “de wegwerpmaatschappij”.

De grote vraag is hoe je die 2 componenten onder (democratische) controle brengt.

Eerste stap: Houdt nu eindelijke eens op om het huidige economische model te zien als de door god gegeven vrije markt en wordt je er van bewust dat het een door mensen gemaakt systeem is, dat de rijken steeds rijker maakt ende armen steeds armer en in stand gehouden wordt door het dogma van de onaantastbaarheid van de bezitsverhoudingen.

  • Volgende reactie op #2.3
#2.5 gdj - Reactie op #2.3

@14

Het door jou genoemde ‘bestaande systeem’ staat niet los van andere systemen.
Systemen falen meestal door invloeden van buiten en niet door veranderingen binnen het systeem. Het is dus verstandig om bij een analyse van het falen van een systeem ook het grotere geheel te betrekken.

  • Vorige reactie op #2.3
#2.6 Harm - Reactie op #2.2

De spijker op de kop. Ik vraag mee af waarom al het denken gefixeerd is op het benaderen van het probleem vauit slechts 1 invalshoek: “De verhaallijnen die je opnoemt zijn allemaal verhalen binnen een kapitalistisch marktsysteem.”

Zou het misschien kunnen dat het kapitalistisch marktsysteem ZELF het probleem is?

  • Vorige reactie op #2.2
#2.7 Harm - Reactie op #2.6

Het is erg lastig om een logische volgorde in je reacties te brengen. Het was mijn bedoeling dat reactie @38 na reactie @28 zou komen.

#2.8 Tessel - Reactie op #2

Als je energie in het systeem moet brengen (opwinden) is het natuurlijk geen perpetuum mobile.

  • Vorige reactie op #2
#3 Hans Verbeek

alle marktpartijen opeens allemaal tegelijkertijd worden gedwongen om te verkopen omdat ze hun schulden moeten afbetalen.

De essentiële vraag wordt in dit artikel niet gesteld.
Waarom moeten opeens alle marktpartijen verkopen?
Waarom moeten ze hun schulden terugbetalen?
Waarschijnlijk vanwege de hoge olie-, voedsel- en grondstofprijzen.

Kijk naar de opleving van de wereldeconomie in de tweede helft van 2009 en 2010. Die werd mede mogelijk gemaakt doordat olie, voedsel en grondstoffen veel goedkoper waren.
Begin 2011 steeg de olieprijs sterk en een paar maanden later werden groeiprognoses bijgesteld.
Je gaat het pas zien als je het doorhebt.
De rest van het artikel is helaas smoke and mirrors.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3.1 JSK - Reactie op #3

Gewoon blijven doorzetten Hans. Hoe vaker je dezelfde riedel afspeelt, hoe groter de kans dat iemand je serieus neemt!!!

  • Volgende reactie op #3
#3.2 Hans Verbeek - Reactie op #3.1

First you ignored me. Now you laugh at me and hate me.
Waarom reageer je überhaupt als ik niet de moeite waard ben?

#3.3 JSK - Reactie op #3.2

Meestal doe ik de moeite niet. Maar als je een potentieel interessante discussie begint te verpesten…

#3.4 Hans Verbeek - Reactie op #3.3

Ik begrijp dat inhoudelijk reageren teveel moeite voor je is.
Ad hominem reacties raken me niet, maar als dat het beste is wat je in huis…. vooruit dan maar.

#3.5 Michel - Reactie op #3

Ik denk dat ik Minsky tekort doe – maar ik geef dan ook eerlijk toe dat ik hem niet heb gelezen – staat op mijn lijstje, zoals zo veel …
Ik baseer me op Justin Fox. p 312:

Stability breeds instability

Daarmee bedoelt Minsky dat in goede tijden handelaren overmoedig worden en steeds grotere leningen nemen. Op een gegeven moment (het “Minsky-moment”) gaat het fout. Dan ontstaat een negatieve spiraal: door de neergang van de economie is een zichzelf versterkend proces: steeds meer schulden worden slecht, meer handelaren gaan failliet, het gaat nog slechter … een negatieve feedback loop dus.

Je hebt denk ik gelijk dat de stijging van de olieprijs het uiterst zwakke herstel niet heeft geholpen, maar ik denk toch dat er meer aan de hand is dan dat: bijna alle OESO landen voeren een “verkrappend macro-economisch beleid” om Niko Klene van ABN Amro maar weer eens te citeren. Dat, plus de eurocrisis draait elke herstel de nek om.

  • Volgende reactie op #3
  • Vorige reactie op #3
#3.6 JSK - Reactie op #3.5

bijna alle OESO landen voeren een “verkrappend macro-economisch beleid” om Niko Klene van ABN Amro maar weer eens te citeren.

Dat was zeker niet het geval gedurende 2008-2010.

  • Volgende reactie op #3.5
#3.7 Michel - Reactie op #3.6

Eens, maar ze zijn daar te snel vanaf gestapt. De crisis is veel groter dan zij dachten. De gevolgen zien we nu.

#3.8 JSK - Reactie op #3.7

Hoe snel is “te snel”? Natuurlijk zeggen de banken “meer uitgeven om de economie te redden”. Maar zit het probleem echt bij de “effectieve vraag”?

  • Volgende reactie op #3.7
#3.9 Michel - Reactie op #3.7

@025

Tsja je kan te vroeg en je kan te laat zijn, net als in die reclame voor condoom’s. Ik denk dat dit een “te snel” situatie is. Kijk naar de stagnerende groei.

  • Vorige reactie op #3.7
#3.10 Hans Verbeek - Reactie op #3.5

Dank voor je constructieve reactie.
Helaas is mijn onderliggende vraag nog niet beantwoord: waarom moesten opeens alle marktpartijen hun schulden terugbetalen?(Of: waarom konden ze hun schulden niet nog hoger laten oplopen?)

Misschien kun je Ewald Engelen vragen naar zijn mening of de invloed van de energieprijzen.
Achtergrondmateriaal over dit onderwerp: van Chris Skrebowski en van Gail Tverberg.

Je kunt onbeperkt geld bijdrukken en onbeperkt krediet verlenen… maar goedkope, makkelijk, winbare enrgie begint op te raken. We kunnen ons niet langer veroorloven om energie te verspillen aan luxe zaken als supersoon vliegen of bemande ruimtevaart.

  • Volgende reactie op #3.5
  • Vorige reactie op #3.5
#3.11 Michel - Reactie op #3.10

Jij ook dank voor de constructieve kritiek. Je moet overigens wel bedenken dat het stuk grotendeels een weergave is van het college en niet mijn eigen mening. Maar voor ik zelf kritiek ga geven wil ik de hele cyclus afmaken (totaal 10 delen).

Ik denk dat olie een rol speelt, maar de eerste reactie op de crisis was veelzeggend: voor het eerst kon ik in jaren weer eens tanken voor ongeveer 1.10 p liter. De olieprijs volgt de economie dus.

Als ik zeg dat we zo snel mogelijk aan alternatieven moeten werken zeg ik niets nieuws op dit blog denk ik. Niet alleen om economische redenen (al het kapitaal gaat nu naar een paar oliestaten – en wat doen die er mee?), de eindigheid van de reserves, maar ook om het milieu – klimaat verwarming natuurlijk.

Die omschakeling hoeft helemaal geen belasting voor de economie te zijn: het is een werkverschaffingsproject dat veel mensen aan werk kan helpen en dat bovendien een nuttige investering in de toekomst is. Het geld is nu spotgoedkoop (vaak negatieve rente tov inflatie) en nu is hèt moment om te investeren in alternatieve energie. En dan heb ik het dus niet over een windmolentje hier en een paneeltje daar: dat moet grootschalig, op Europees nivo gebeuren. … als de Rutte’s en Merkels Europa niet kapot maken voor die tijd.

  • Volgende reactie op #3.10
#3.12 Hans Verbeek - Reactie op #3.11

De komende recessie heeft tot gevolg dat er een grote groep mensen minder energie (of olie) gaat gebruiken. Die worden werkeloos en doen hun auto weg.
Deze ontwikkeling is onomkeerbaar. Olie zal schaarser en duurder blijven worden (kolen en gas trouwens ook).
Je volgende verhaal zal ook weer reacties oproepen: wordt vervolgd

#3.13 Sandbak - Reactie op #3.10

Het antwoord is vrij simpel, en het kernbegrip is ‘margin calls’. Banken die een hoge mate van schuld hebben aangenomen om investeringen (aandelen, derivaten, etc.) te bekostigen, komen op een gegeven moment in de knel omdat ze een bepaalde hoeveelheid assetts moeten hebben als onderpand voor hun schulden. Er is dan meestal een of een handvol events nodig om de markt in een neerwaartse spiraal te sturen.

Aandelen prijzen gaan dalen en banken krijgen te maken met ‘margin calls’. Als de waarde van hun investeringen daalt, dan hebben ze niet langer voldoende assets als onderpand voor hun schulden, en zijn gedwongen om een deel te verkopen om aan de margin calls te voldoen. Dit draagt bij aan de neerwaartse beweging in de markt, en zorgt ervoor dat meer en meer banken moeten gaan verkopen om aan hun margin calls te voldoen.

Dat veroorzaakt een neerwaartse spiraal die uiteindelijk een aantal banken naar het faillisement helpt. Dit is wat er gebeurde in de financiele crisis van 2008.

De stijging van de olie en grondstof prijzen is meer een gevolg van de crisis geweest dan oorzaak. Een van de maatregelen die zijn genomen om de economie te stabiliseren is het in sterke mate vergroten van de geldvoorraad in de VS.

Het vele extra geld dat werd toegevoegd aan de Amerikaanse economie vond zijn weg naar de markten, en met name de olie en grondstoffen markten hebben daarna te maken gehaden met sterke prijsstijgingen, omdat deze gezien werden als een goede investering in een instabiele economie.

Er is een vrij duidelijke chronologische samenhang tussen de momenten van geld creatie (quantitative easing), en stijging van de grondstoffen markten.

  • Vorige reactie op #3.10
#3.14 JSK - Reactie op #3.13

Er is een vrij duidelijke chronologische samenhang tussen de momenten van geld creatie (quantitative easing), en stijging van de grondstoffen markten.

Helemaal niet. Grondstoffen stijgen al sinds begin 2000. Kwantitatieve versoepeling is sinds de crisis van 2008. Verbeek’s verhaal a la “Grenzen aan de groei 2.0” is een hoop self-serving blaat, maar er is wel iets meer aan de hand dan “teveel krediet”.

  • Volgende reactie op #3.13
#3.15 Sandbak - Reactie op #3.13

Dat is een wat sterke reaktie JSK.

Kijk eens naar dit grafiekje:
http://www.indexmundi.com/commodities/?commodity=agricultural-raw-materials-price-index&months=120

en de timing van QE:
http://en.wikipedia.org/wiki/Quantitative_easing#QE1.2C_QE2_and_QE3

dan zie je dat je prijzen veel sneller stijgen sinds de periode dat QE startte. Je ziet zelfs de tweede piek beginnen bij QE2. Vrij duidelijk lijkt me.

  • Vorige reactie op #3.13
#3.16 gronk - Reactie op #3.5

Daarmee bedoelt Minsky dat in goede tijden handelaren overmoedig worden en steeds grotere leningen nemen.

Nee. Vergelijk het met het voorkomen van bosbranden: na vijftig jaar bosbrandpreventie ligt er zoveel brandbaar materiaal opgestapeld in de bossen, dat een kleine bosbrand opeens een wereldramp wordt. Als er nooit iets fout gaat, of wanneer je altijd gered wordt, dan ga je steeds grotere risico’s nemen.

  • Vorige reactie op #3.5
#3.17 Michel - Reactie op #3.16

@43 ja dat dat is ook een goede vergelijking: de hoeveelheid schulden neemt toe doordat er steeds meer vertrouwen in de toekomst is, zoveel dat het op een gegeven moment overmoed wordt.

#3.18 Karl Kraut - Reactie op #3

Wat is er tegen hoge olie-, voedsel- en grondstofprijzen?! Dat dwingt om er efficiënt mee om te gaan.

  • Vorige reactie op #3
#3.19 Hans Verbeek - Reactie op #3.18

Wat is er tegen hoge olie-, voedsel- en grondstofprijzen?! Dat dwingt om er efficiënt mee om te gaan.


Idd. dwingen
We zullen gewoon grote groepen armoedzaaiers (werkelozen, Grieken, Portugezen enz.) dwingen om te stoppen met energie verspillen (autorijden, vliegen, het gehele huis verwarmen enz)

#3.20 Karl Kraut - Reactie op #3.19

Veel anders dan de economische omgang met de werkelijkheid is het niet. De Portugezen e.d. zullen vast ook wel bezwaren hebben tegen de zwaartekracht. Tjonge, wat een pech.

#3.21 Sandbak - Reactie op #3.20

De wereld is groter dan Portugezen e.d.

Als een groot deel van je huidhoud budget opgaat aan voedsel en brandstof, dan zijn hoge prijzen voor voedsel en brandstof heel vervelend, want dat betekent dat je opeens een stuk minder te eten hebt. Voor mensen in Africa, India etc, is dit een groot probleem dat weinig met efficient omgaan met goederen te maken heeft, en veel met niet voldoende eten kunnen kopen met het geld dat je hebt.

Het is nog veel vervelender als dit het gevolg is van speculatieve handel, d.w.z. dat rijke mensen geld verdienen aan prijsstijgingen van voedingsmiddelen die essentieel zijn voor mensen in ontwikkelingslanden. Ik ben sterk voor marktwerking, maar ik vind dit een hele lastige.

#4 JSK

Goed stuk. Van de mogelijke verklaringen is misschien nummer 6 minder aannemelijk

6. Jaloers op natuurwetenschappers. In de wetenschap is er een hiërarchie van wetenschappen. Bovenaan staan de “harde wetenschappen” en onderaan staan de sociale wetenschappen. Ergens daartussen zweeft de economie. Er is daarom bij economen een sterke behoefte om serieus genomen te worden en dat doen zij door zich te presenteren als harde wetenschap die met complexe mathematische modellen werkt. Dit bleek echter schijnzekerheid te zijn: de modellen zijn onjuist gebleken.

Het gebruik van complexe modellen in de bancaire/financiële sector heeft niet zoveel te maken met de ontwikkelingen in de (academische) economische wetenschap. In plaats daarvan zijn veel modellen voor het beprijzen van derivaten (opties, kredietverzekeringen, etc) ontwikkeld door mensen actief in het veld (financieel analisten, actuarissen). Dit niet vanwege de behoefte om “serieus genomen te worden door natuurwetenschappers” maar om geld te verdienen. Derivaten bestaan natuurlijk al heel lang, maar tot voor begin jaren ’60 werd hun prijs (waarde) bepaald door simpele vuistregels en intuïtie van handelaren. Met de komst van de “complexe modellen” en de goedkope computers kwam er een “wetenschappelijke” standaard voor derivaten beprijzing.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4.1 Michel - Reactie op #4

Dank je.

Ik ben het niet met je eens: de modellen zijn in de academische wereld ontwikkeld, en vaak met veel enthousiasme in de markt gebruikt. Hoewel er in academische kringen wel degelijk kritiek was op de vooronderstellingen van de modellen. Desondanks bleef men deze modellen gebruiken en verder ontwikkelen zoals de DSGE modellen.

Een bekend voorbeeld van model gebruik voor risico berekening is Long-Term Capital Management (door Engelen ook genoemd, mijn verslag is ook maar een samenvatting natuurlijk) die dachten dat ze elke risico met hun berekeningen hadden ondervangen en afgedekt. Niet dus.

John Kay geeft een mooie beschrijving van de obsessie met modellen:

The only descriptions that fully meet the requirements of consistency and rigour are completely artificial worlds, such as the “plug-and-play” environments of DSGE – or the Grand Theft Auto computer game. … Economists – in government agencies as well as universities – were obsessively playing Grand Theft Auto while the world around them was falling apart.

#4.2 Crimson - Reactie op #4.1

Niet het in extremis gebruik van modellen was een probleem, maar meer het onjuist gebruik van modellen is het probleem. Voor economische modellen worden vaak diverse assumpties gebruikt; rationaliteit, men maximaliseert hun nut, markten clearen etc. Dit maakt het makkelijker om bij bepaalde gebeurtenissen een enkele variabele te bestuderen(ceteris paribus uiteraard). Daarnaast zijn van veel modellen de voor- en nadelen bekend. Wat er echter gebeurd is dat vele institutionele economen wel eens de neiging hebben hun politieke voorkeur het model te laten beheersen. Dan krijg je problemen met modellen.

Overigens wat betreft DSGE: er is genoeg empirisch onderzoek waarbij DSGE een nuttig instrument is. Uiteraard heeft het zijn problemen, maar voor micro-economisch onderzoek is het vrij bruikbaar.

  • Volgende reactie op #4.1
#4.3 Michel - Reactie op #4.2

Voor zo ver ik het heb begrepen heeft men geprobeerd één model te ontwikkelen voor micro en macro. Een soort GUT voor de economie dus.

Ik kan niet beoordelen hoe nuttig DSGE modellen zijn voor de micro-economie, maar het is duidelijk dat het voor macro niet niet werkt. Nogmaals, lees wat John Kay daarover zegt.

#4.4 Crimson - Reactie op #4.3

Ik kan het stukje van John Kay niet lezen aangezien het tegen betaling is. Het linkje dat jij gaf staat overigens bol van kinderachtige aanvallen op o.a. Robert Lucas. Ik kan het dermate niet erg serieus nemen. Daarentegen stelt Lucas wel dat het model toekomstige uitkomsten niet erg goed kan voorspellen, maar dat het juist nuttig is om fenomenen uit het verleden te bestuderen. Verder is er op dit moment een academische tendens om binnen dit model onder andere irrationaliteit, markt imperfecties en dergelijke op te nemen. Het ziet er dus voor de macro-economische kant van het model er niet zo somber uit als gesteld wordt.

  • Volgende reactie op #4.3
#4.5 Michel - Reactie op #4.3

Ik ook niet: ik ben ook door mijn 10 artikelen heen en moet tot volgende maand wachten tot ik weer de FT kan lezen …

Hier is een andere link die wel werkt: zijn eigen site

Wat is er kinderachtig aan het stukje? De kern van de kritiek is niet kinderachtig maar ongemeen fel: de modellen beschrijven een wereld die niet bestaat. Het doel was niet de werkelijkheid te beschrijven maar een mooi wiskundig model te maken. Volgens Krugman is de macro-economie zelfs helemaal de weg kwijt. Hij spreekt van de de Dark Ages of Macro. Begin jaren 80 werd gelachen als het over Keynes ging door Lucas en de zijnen. Over kinderachtig gesproken.

Uit het stukje van Kay begrijp ik bijvoorbeeld dat economen in deze stroming (zoals Lucas) stellen dat elke overheidsingrijpen op dit moment zinloos is. Vind jij dat ook? Moeten we de zaak op zijn beloop laten zoals onder Hoover gebeurde? Dat is wat de deze modellen voorschrijven namelijk.

  • Volgende reactie op #4.3
  • Vorige reactie op #4.3
#4.6 Crimson - Reactie op #4.3

Omdat de economische modellen ook niet de gehele economische werkelijkheid proberen te beschrijven. Dat streven is er (nog) niet. Als iemand meent dat economen daadwerkelijk denken dat ze met een model(doorgaans een gesimplificeerde beschrijving van een fenomeen) de werkelijkheid en al haar variabelen kan beschrijven dan heeft zo’n persoon het gewoonweg fout.

Overigens is het mij een worst wat Paul Krugman vindt: als hij nog steeds quantitative easing ondersteunt dan heeft hij het zelf niet goed begrepen. En ja, hij volgt eveneens modellen die door academici gebruikt wordt(neo-Keynesiaanse modellen wel te verstaan, die vrij dicht bij DSGE staan). De meeste economen in Amerika lijken maar niet te beseffen dat ze in een liquidity trap zitten(en dat is zelfs een oer-Keynesiaans concept).

  • Volgende reactie op #4.3
  • Vorige reactie op #4.3
#4.7 Michel - Reactie op #4.3

@040

Als iemand meent dat economen daadwerkelijk denken dat ze met een model(doorgaans een gesimplificeerde beschrijving van een fenomeen) de werkelijkheid en al haar variabelen kan beschrijven dan heeft zo’n persoon het gewoonweg fout.

Dat de modellen niet toereikend waren is wel gebleken lijkt me.

Overigens is het mij een worst wat Paul Krugman vindt: als hij nog steeds quantitative easing ondersteunt dan heeft hij het zelf niet goed begrepen.

Jij druft. Leg uit.

De meeste economen in Amerika lijken maar niet te beseffen dat ze in een liquidity trap zitten(en dat is zelfs een oer-Keynesiaans concept).

Dat is waar Krugman al sinds 2008 voor waarschuwt.

  • Vorige reactie op #4.3
#4.8 JSK - Reactie op #4.1

Das het verschil tussen academici en praktijkmensen (bankiers). Volgens mij wordt DSGE niet tot nauwelijks gebruikt door grote banken en onderzoeksbureau’s. CPB en DNB gebruiken het iig niet. Over LTCM:

LTCM was founded in 1994 by John Meriwether, the former vice-chairman and head of bond trading at Salomon Brothers. Board of directors members included Myron Scholes and Robert C. Merton, who shared the 1997 Nobel Memorial Prize in Economic Sciences.[4]

Scholes en Merton waren/zijn levenslange academici maar hebben ook geruime tijd allerlei functies bekleedt in het financiële bedrijfsleven. Ze zaten dichter op de praktijk dan Lucas, Kydland, Prescott, Mankiw, etc. die doorgaans als de geestelijk vaders worden gezien van DSGE-modellering.

En iemand als David Li, die de Gaussiaanse copula toepaste op het beprijzen van CDO’s – waarin Lehman Brothers zich in had verslikt, is wel gepromoveerd (in de statistiek) maar heeft zijn gehele carrière doorgebracht buiten de academische wereld. Ik denk dat het “verkeer” tussen de academische economie en de bancaire wereld schromelijk wordt overschat.

Daarnaast zijn de optie-beprijzing vergelijking niet eens zo moeilijk of complex: in plaats daarvan leiden de modellen aan parameter onzekerheid a la Knight/Taleb; de toekomst is niet een eindeloze herhaling van het verleden.

  • Vorige reactie op #4.1
#4.9 Michel - Reactie op #4.8

Ik denk dat er meer aan de hand is dan een “parameter onzekerheid”. Wat Taleb en anderen laten zien is dat de veronderstelling dat er sprake is van een normale (Gaussiaanse) verdeling is niet juist is.

#4.10 JSK - Reactie op #4.9

Okee, verdeling-onzekerheid (what’s in a name).

  • Volgende reactie op #4.9
#4.11 Michel - Reactie op #4.9

@031
Okee, verdeling-onzekerheid (what’s in a name).

En “parameter” bijstellen is toch wel iets heel anders als het bijstellen van het soort kansverdeling waarop het model is gebaseerd. Soms is het toch wel belangrijk hoe je de dingen noemt.

Dit is volgens mij heel fundamenteel.

  • Vorige reactie op #4.9
#5 Polderjongen

“Community Reinvestment Act. Met deze wet, die eind jaren 70 werd aangenomen, worden banken verplicht geld te lenen aan mensen met lage inkomens.”

Deze wet wordt op deze manier vertaald en uitgelegd door Republikeinen en Libertariërs, maar is niet de strekking van die wet.
Voor de CRA leenden banken ook reeds geld aan mensen met lage inkomens, maar in de jaren 70 bleek dat daarbij werd gediscrimineerd op basis van “je postcode”. “Redlining” heette dat. Mensen met een lage kredietwaardigheid maar wonend in een goede buurt (lees blanke buurt) kregen wel krediet, terwijl mensen met precies dezelfde lage kredietwaardigheid maar wonend in een foute buurt (zwart) geen schijn van kans maakten.
De CRA was een vrijwillig systeem, banken konden een CRA-label verdienen nadat ze hadden aangetoond op verantwoorde wijze en niet discriminerend bezig te zijn. Door dat label konden zij aanspraak maken op extra bankgaranties.
Het stond banken volledig vrij om wel of niet voor zo’n CRA-label te gaan.

Meteen na het uitbreken van de crisis begonnen Republikeinen en Libertariërs meteen naar de CRA te wijzen. Maar al heel snel werd duidelijk dat de banken die een CRA-label hadden en de mensen die leningen hadden afgesloten bij zo’n bank het relatief het beste bleken te doen.
In de hoogtij-dagen van de crisis werd de subprime-markt overheerst door hypotheekverstrekkers die geen CRA label hadden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5.1 JSK - Reactie op #5

Okee, maar onder het kopje Teveel Staat vallen ook Freddie Mac en Fanny Mae. Je kan moeilijk ontkennen dat zij een aanzienlijke rol hadden in het opblazen van de Amerikaanse huizenbel.

#5.2 Polderjongen - Reactie op #5.1

Fannie en Freddie hebben zeker bijgedragen aan de crisis, maar waren volgens mij eerder slachtoffer dan oorzaak. Ze hadden ieg vlak voor het barsten van de bubbel van de overheid opdracht én toestemming gekregen om zich actiever op de subprime-markt te begeven, omdat hun aandeel in die markt substantieel lager was geworden, vooral in 2004. Op dat moment zagen zij – incl de overheid – de subprime-markt nog als een kip met gouden eieren waardoor je dit dus mijns inziens eerder onder oorzaak 3 zou kunnen scharen: te veel hebzucht, ipv onder te veel staat.

#5.3 JSK - Reactie op #5.2

Als het teveel hebzucht van “de staat” (of: een staatsbedrijf) betreft, is het dan teveel hebzucht ipv teveel staat. Overigens is er wel wat meer aan de hand met de GSE’s:

As of 2008, Fannie Mae and Freddie Mac owned or guaranteed about half of the U.S.’s $12 trillion mortgage market.

Dat maakt het vergelijkbaar met onze hypotheekrente-aftrek en nationale hypotheekgarantie wat betreft het effect op de huizenmarkt: prijsopdrijving.

#6 Maarten

Leuke vent, die Engelen. Voor een econoom.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Polderjongen

Nr 4, Teveel spaarzaamheid lijkt me niet helemaal correct verwoord.
Er was veel kapitaal op de geldmarkt op zoek naar een belegging, maar dat werd volgens mij nou juist niet belegd in laag-risico spaarvormen omdat Greenspan de rente laag hield na het barsten van de internetbubbel waardoor dat lage risico gekoppeld werd aan een zeer laag rendement.

De kritiek op Greenspan was dat hij de rente “kunstmatig laag” had gehouden, ‘boze tongen’ beweerden dan ook dat ie dat had gedaan om Bush en het Republikeinse Congres een handje te helpen. Wall Street floreerde al snel weer na het barsten van de internetbubbel, maar dat herstel ging niet gepaard met een significant betere werkgelegenheid. ’t Werd een “jobless recovery” genoemd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7.1 Michel - Reactie op #7

Dat de rente zo laag was zal zeker een rol gespeeld hebben. Maar dat kwam ook omdat de inflatie zo laag was.

  • Volgende reactie op #7
#7.2 JSK - Reactie op #7

Ik geloof niet echt in de lage rente verklaring voor risicozoekend gedrag. Greenspan verlaagde een (1) rente: de centrale bank rente die commerciële banken betalen. Die verlaging werkt door op alle financiële activa, het is geen gegeven dat vooral de activa met het lage risico ‘gevoeliger’ dan die met een hoger risico.

Daarnaast namen veel banken buiten Amerika niet bewust meer risico. De herverpakte subprime hypotheken die ING opkocht hadden de AAA-rating. De magie van de securitisatie verborg de risico’s voor de banken. Dat had denk ik ook met een hogere rente kunnen gebeuren.

  • Volgende reactie op #7
  • Vorige reactie op #7
#7.3 Sandbak - Reactie op #7.2

ING had ten tijde van de crisis een hogere ‘leverage ratio’ dan Lehman Brothers. Als dat geen bewijs van risocozoeken gedrag is, dan heet ik Teun. Meer schuld betekende meer winst, voor zolang het spel duurde. Iedereen moest mee om competitief te blijven.

Het is redelijk breed geaccepteerd dat lage rente en voortdurende uitbreiding van de geldvoorraad heeft geleid tot excessen in de groei van krediet, op het niveau van staat, bank, bedrijf en consument.

We staan nu op een punt waarbij het moeilijk is geworden om de schulden terug te betalen, omdat de rente op de bestaande schulden een rem op de groei zijn gaan vormen, en er zodoende geen voldoende groei meer bereikt kan worden om uit de spiraal te komen. Een beetje als een Ponzi scheme dus.

#7.4 JSK - Reactie op #7.3

ING had ten tijde van de crisis een hogere ‘leverage ratio’ dan Lehman Brothers.

Omdat de Europese regelgeving wat betreft leverage minder streng is dan de Amerikaanse. En leverage is niet de relevante maat voor risco in deze. Als ik, als bank, voor elke 3 euro eigen vermogen 30 euro aan staatsobligaties op de balans heb staan, heb ik dezelfde leverage dan als ik 30 euro aan subprime hypotheken heb staan. Terwijl het risicoprofiel van de bank niet hetzelfde is in beide situaties (ik hoop, dat moge duidelijk zijn).

Het is redelijk breed geaccepteerd dat lage rente en voortdurende uitbreiding van de geldvoorraad heeft geleid tot excessen in de groei van krediet, op het niveau van staat, bank, bedrijf en consument.

Uiteraard maar dat is niet wat nummer #21 zegt.

#7.5 Karl Kraut - Reactie op #7

Of Greenspan de rente nou ‘kunstmatig’ laag hield, of dat hij hem ‘kunstmatig’ hoog zou hebben gehouden, dat maakt feitelijk geen verschil. Hij kan toch al niet weten of hij een zeepbel creeërt, dat weet hij pas nadat hij barstte, zo meende hij. Want het hele centrale bankrentebeleid is in principe an sich kunstmatig: het is politieke interventie in de economie. Want ook zonder centrale bank bestaat er ook altijd een economie. Bijna iedereen is aan de market onderworpen, maar banken in ieder geval niet.

  • Vorige reactie op #7
#7.6 JSK - Reactie op #7.5

Klopt, maar het is wel een soort economie waarin de spaarders en oppotters de baas zijn.

#7.7 Karl Kraut - Reactie op #7.6

Spaarders zijn de enigen die groei kunnen faciliteren. ‘Oppotters’ bestaan niet, dat is mythologie.

#7.8 JSK - Reactie op #7.7

Ik zou eerder denken aan ondernemerschap als bron van economische groei. Een spaarder is gewoon een Jan met de korte achternaam die toevallig minder uitgeeft dan binnenkomt.

  • Volgende reactie op #7.7
#7.9 Harm - Reactie op #7.7

Dus als de economische groei stagneert, dan ligt dat aan de ondernemers?
Mooi, dat weten we dan ook weer.

  • Vorige reactie op #7.7
#8 Share

Economie heeft soms meer met religie dan met wetenschap.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8.1 Michel - Reactie op #8

Werk dat eens uit. Ik doe wat suggesties: Wat zijn de rituelen, wat wordt aanbeden? Is er een openbaring? Goed/slecht schema.

  • Volgende reactie op #8
#8.2 Frank - Reactie op #8.1

Ik zou in deze Share willen bijvallen. Het vasthouden aan de traditionele economische modellen terwijl de belangrijkste aannames voor de werking ervan al lang en breed zijn weerlegd (feilloos marktmechanisme, onpartijdige marktvoorzitter, alwetendheid van marktpartijen, etc etc). Het aanbidden van de goeroes van de Vrije Markt. Het lijkt erg veel weg te hebben van religie.

Het boek is vaker aan de orde geweest (sorry voor de herhaling), maar “The Origin of Wealth” van Eric Beinhocker geeft een erg goede kijk in de geschiedenis en ontwikkeling van de traditionele economie. De school van Friedman was zo arrogant dat ze het uiteindelijk niet meer de moeite vonden om te bewijzen dat al hun aannames klopten en stelden dat hun modellen een soort black-box modellen waren die het toch prima deden. Daarmee zijn verschillende Nobelprijzen gewonnen (een soort afgoderij dus).

Mijns inziens is de schuld van de crisis vooral te leggen bij het ontstaan van een parallelle gebakken luchteconomie die op twee manieren aan de echte economie is verbonden. De echte economie lijkt alleen maar bedoeld te zijn om als onderpand voor de gebakken luchthandel te dienen en het tweede is dat het echte geld toch uiteindelijk door de echte economie moet worden opgebracht. Ook voor degene die heftig profiteren van de gebakken lucht economie. Die hele Eurocrisis, waar slaat die markt toch op? Cijfermatig staat de Eurozone er veel beter voor dan de VS of Japan, en daar heeft de markt wel vertrouwen in.

Michel, ik vind het een zeer goed stuk dat je hebt gemaakt van Ewald Engelen (die ook een goed stuk in de NRC had gisteren), geniet van de discussie en kijk uit naar het vervolg.

#8.3 JSK - Reactie op #8.2

Uch! Typisch intellectuelen-praat: je overschat de invloed van academici (in dit geval academische economen) op de (financiële) wereld. Of op beleidsmakers en politici.

  • Volgende reactie op #8.2
#8.4 Harm - Reactie op #8.3

Typisch praat die er op gericht is om niet inhoudelijk te hoeven reageren.

  • Volgende reactie op #8.3
#8.5 Frank - Reactie op #8.3

JSK, ik overschat niets. Academia gaat een ontwikkeling door en het feit dat leidende economische modellen fors onderuit zijn gehaald maar nog steeds leidend zijn bij onze financieel-economische elite laat zien dat de invloed van academia zeer beperkt is.
Dat onze machthebbende politici zich nog zouden laten leiden door enig argument is inmiddels ook wel ontkracht (we hadden het laatst nog over de aanvallen op het KNMI en het CPB niet waar?).

  • Vorige reactie op #8.3
#8.6 Michel - Reactie op #8.2

@039

“The Origin of Wealth” van Eric Beinhocker

Ken ik niet, maar dank voor de tip. Mijn tip is Justin Fox The Myth of the Rational Market: A History of Risk, Reward, and Delusion on Wall Street Hij beschrijft de geschiedenis van modelvorming in de financiële economie van het eerste begin (Bachelier, Irving Fisher) tot Fama en de kritiek op Fama. Rationele markten, Merton-Scholes, Gaussian verdeling, al dat soort zaken komen aan de orde. Hij laat zien dat er al vroeg in de jaren 80 kritiek was op die modellen, maar het heeft dus tot 2008 geduurd voor Greenspan erkende dat er een fout in zijn theorie zat.

geniet van de discussie en kijk uit naar het vervolg

Dank! dat doe ik zeker. Bevalt me prima hier tot nog toe. (Ik kom van GC)

  • Vorige reactie op #8.2
#8.7 Frank - Reactie op #8.6

Dank voor de tip, die gaat op mijn wishlist

#8.8 Harm - Reactie op #8

Ik heb net hetzelfde gesteld onder @36. Alleen vraag ik me af of share hetzelfde bedoelt.

  • Vorige reactie op #8
#8.9 Harm - Reactie op #8.8

Frank bedoelt in ieder geval PRECIES hetzelfde als ik.

#9 esgigt

Interessant artikel. Vooral de combinatie van punten een en twee. Lijkt met elkaar in tegenspraak, maar ik heb zo’n vermoeden dat beiden juist zijn. Waar de overheid wel actief is zou zij best overactief kunnen zijn terwijl zij juist op een aantal terreinen waar zij niet/onvoldoende actief is juist activiteiten zou moeten ontwikkelen. Op het terrein van toezicht lijkt me dat evident.

Uiteraard is dit een “onderbuik-gevoel” dat meer betrekking heeft op mijn sentiment t.o.v. overheid en financiële wereld.

Als Ramptoerist wil ik mezelf niet zien: De financiële crisis is dusdanig onvermijdelijk zichtbaar aanwezig dat deze niet te ontlopen is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9.1 Michel - Reactie op #9

@034
de combinatie van punten een en twee. Lijkt met elkaar in tegenspraak, maar ik heb zo’n vermoeden dat beiden juist zijn.

Exact, dat is wat Engelen ook wil laten zien. Ik had het beter moeten weergeven. Volgens Engelen is “de pijl van de causaliteit” precies tegengesteld en beide bevatten een kern van waarheid.

Als Ramptoerist wil ik mezelf niet zien: De financiële crisis is dusdanig onvermijdelijk zichtbaar aanwezig dat deze niet te ontlopen is.

Juist, wat ik ook zeg aan het einde van mijn artikel.

#10 JSK

Harm zegt
Als de eerste prioriteit het inrichten van een duurzame economie is, dan zul je moeten afstappen van een model dat groei als voorwaarde heeft. Daarbij komt dat nu slechts wordt geproduceerd wat winst oplevert, zonder dat de vraag naar het maatschappelijk nut aan de orde komt.

Deze redenering komt regelmatig terug op Sarg. We hebben twee mechanismen om schaarse middelen toe te wenden ten bate van het “maatschappelijk nut”. De markt en de overheid. Beiden zijn imperfect, maar wat is het alternatief? (geen retorische vraag, nooit hoor je een alternatief).

Het klinkt nu alsof het maatschappelijk nut het beste kan worden bepaald door Kameraad/Leider/Politbureauvoorzitter Harm, of anderen met hetzelfde Grote Inzicht als Harm. Daar bedank ik voor.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10.1 Frank - Reactie op #10

JSK, het is niet of — of. We zijn het allemaal eens dat alle oplossingen in een combinatie van markt en overheid ligt. Paradoxaal genoeg is een sterke markt juist gebaat bij een sterke overheid. Eentje die grenzen stelt daar waar de markt het weefsel van de samenleving aantast.

Na lezing van de Harm#36 moet ik hem ook nog nageven dat een economisch model dat altijd op groei is gebaseerd niet reëel is als de bevolkingsomvang en de innovatiecapaciteit niet meer groeit.

  • Volgende reactie op #10
#10.2 Harm - Reactie op #10

Typisch JSK: slechts datgene citeren wat de tegenwerping mogelijk maakt dat het om de introductie van een totalitair model gaat. En dat terwijl direct daaronder staat:

“De grote vraag is hoe je die 2 componenten onder (democratische) controle brengt.”

Mensen als JSK lijden aan mythisch denken, dat nog gevoed wordt door het spookbeeld van het communisme uit de jaren van de koude oorlog, wat ze belet om gewoon zonder enig vooroordeel of geloof na te denken over de voorwaarden die nodig zijn voor de inrichting van een rechtvaardige samenleving en (tegenwoordig ook) gewoon domweg om te overleven.

  • Vorige reactie op #10
#11 Karl Kraut

Er staat geen ‘Reageer hierop’ onder een reactie van JSK:

‘Ik zou eerder denken aan ondernemerschap als bron van economische groei. Een spaarder is gewoon een Jan met de korte achternaam die toevallig minder uitgeeft dan binnenkomt.’

– Reactie dan maar hier:

Spaartegoeden zijn de volstrekt natuurlijke limiet op krediteren. Gebrek aan spaartegoed voorkomt daarmee, automatisch, overinvestering, voorkomt overkreditering. En dat zorgt in ieder geval voor kansen zijn dat er koopkracht is, om—eventueel—produktie te consumeren; let wel: geen garantie, dus, maar kànsen.

Men kan alle bovenstaande punten van Ewald Engelen gewoon vergeten, want het zijn academische dwaalsporen in het overal doodlopende labyrint.

Het echte probleem is dat er geen limiet meer was aan krediet: niet voor de banken en niet voor de overheid—wat twee handen op een buik zijn.

Als je een situatie creëert, waarin het rendabeler is om schulden te hebben, dan het is om spaartegoeden te bezitten, dan is het automatisch ook zo, dat het altijd NOG rendabeler is, om NOG meer schulden te hebben, dan tegoeden.

En DAT is wat er gebeurd is. Een tijdje kan zo’n zombiewereld nog voortduren, zolang ook kredieten verstrekt blijven worden om te consumeren. Maar die zijn dan, mathematisch, nooit meer aflosbaar. En dat is de kern van het probleem, want daar is het vastgelopen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11.1 JSK - Reactie op #11

Spaartegoeden zijn de volstrekt natuurlijke limiet op krediteren. Gebrek aan spaartegoed voorkomt daarmee, automatisch, overinvestering, voorkomt overkreditering. En dat zorgt in ieder geval voor kansen zijn dat er koopkracht is, om—eventueel—produktie te consumeren; let wel: geen garantie, dus, maar kànsen.

Hmmm. Remember tulip mania?

Tulip mania or tulipomania (Dutch names include: tulpenmanie, tulpomanie, tulpenwoede, tulpengekte and bollengekte) was a period in the Dutch Golden Age during which contract prices for bulbs of the recently introduced tulip reached extraordinarily high levels and then suddenly collapsed.[2] At the peak of tulip mania, in February 1637, some single tulip bulbs sold for more than 10 times the annual income of a skilled craftsman.

http://en.wikipedia.org/wiki/Tulip_mania

Lijkt mij duidelijk een geval van overinvestering zonder fiat geld.

#11.2 Harm - Reactie op #11.1

Een hele interessante bijdrage – Waaruit trek je die conclusie?

#11.3 JSK - Reactie op #11.2

Omdat er toen geen sprake was van fiat geld cq de florijn zat op een goudstandaard.

#12 JSK

@77: Je beperkt het tot landbouwgoederen. Nee, je beperkt het tot “agricultural raw materials” (hout, rubber, wol). Over cherry picking gesproken zeg!

Een brede grondstoffen index met metalen, energie, landbouwgoederen (dus ook graan, mais, suiker, etc) deed 250% tussen 2000 en 2008, zakte terug tot 100% in 2009 om nu te staan op ongeveer 150%.

zie http://www.djindexes.com/commodity/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12.1 Sandbak - Reactie op #12

Fair enough, ik pakte niet zozeer de cherry, maar de eerste entry uit de lijst. Maar als je kijkt naar een aantal voedsel commodities zoals suiker en wheat (uistekende hedge markten in een laagconjuctuur) dan zie je hele sterke effecten. Koper heeft een zo’n traject laten zien.

#13 Crimson

@ 58: Juist die laatste 2 zinnen tonen aan dat ten eerste je citaten mbt. Krugman fout zijn of dat Krugman zelf het niet geheel begrijpt. Hoe dan ook, Krugman steunt QE van Ben Bernanke. Echter, Quantitative Easing tijdens een liquidity trap, waar de V.S. al enige jaren in zit, zal enkel de cost of living omhoogdrijven en zorgen voor speculatiebubbels. Waar dat in godsnaam goed voor is is mij een raadsel. Wat de overheid van de V.S. juist moet doen, is vertrouwen uit te stralen voor de markt en voor de burger en economische transparantie bieden. Er moet rust in de tent terugkeren. Acties als QE1 en QE2 werken echter tegenstrijdig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13.1 JSK - Reactie op #13

Ehm. Ik wil niet meegaan met deze fittie, maareh… QE is een voor de hand liggende oplossing voor een liquidity trap (LT). Het probleem van een LT is dat de evenwichts reële rente (RR) negatief is. Flinke inflatie is daarvoor voldoende.

#13.2 Crimson - Reactie op #13.1

Wat je nu stelt is nogal raar. De real interest rate is gebouwd uit de componenten nominal interest rate en inflation. Als je de inflation rate verhoogd dan wordt de real interest rate nog lager, terwijl je nu al stelt dat deze laag is. Dit betekent dus dat Domestic Demand(DD) zou moeten stijgen. Dat gebeurt echter niet omdat:

a. huishoudens en bedrijven nog steeds(!) aan het deleveragen zijn, dus savings rate gaat omhoog;
b. In het geval van een LT is de rente al zo laag dat de vraag naar geld vlak is. Monetaire stimuli, zoals QE, werken dan gewoonweg niet. Japan is daar een goed voorbeeld van.

#13.3 JSK - Reactie op #13.2

Nee, je begrijpt het begrip evenwichtsrente blijkbaar niet (surprise, surprise). De huidige rente ligt volgens de LT-aanhangers onder de evenwichtsrente. Om volledige werkgelegenheid te bereiken moet bij een nominale rente van vrijwel nul de inflatie omhoog. Vandaar QE. Het is vrij eenvoudige Keynesiaanse macro. Lees Krugman erop na.

  • Volgende reactie op #13.2
#13.4 JSK - Reactie op #13.2

Sorry hoor, beetje genoeg van lui die uit gebrekkige kennis gaan roepen dat anderen het verkeerd zien. Michel is toch echt een maatje groter dan jij in deze (vind je het gek, hij heeft deze lange, goed onderzochte, post hierboven geschreven).

  • Vorige reactie op #13.2
#14 Hiram

Dat klinkt wel heel gezwollen, redactie, “De Petrus Puk-colleges”. Alsof die al sinds jaar en dag een Begrip zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie