Dat de zelfverbranding van een fruitverkoper in Tunis zou leiden tot volksopstanden in diverse Arabische landen is geen abc’tje te noemen. Toch is Obama teleurgesteld in zijn inlichtingendiensten. Zij hadden de opstanden moeten ‘voorvoelen’. De teleurstelling van Obama is begrijpelijk, maar getuigt niet van realiteitszin. Hoe had de CIA in hemelsnaam de complexe opeenvolging van gebeurtenissen juist kunnen voorspellen? Werkloosheid of sociale media? Het corrupte regime of het gebrek aan vrijheid? Simpele antwoorden zijn niet te geven, waarschijnlijk bakkeleien toekomstige historici nog over de rol van de precieze oorzaken van de Arabische volksopstanden.
De menselijke zelfoverschatting als het om toekomstvoorspelling gaat is groot. Ik heb me al vaak over het CPB opgewonden, maar deze ambtenaren hebben van het voorspellen van het onvoorspelbare hun beroep gemaakt. Hun gedrag lijkt op van een gokverslaafde: de verliezen worden direct verdrongen, de winsten blijven voorgoed in het geheugen gegrift staan. Hoofdvoorspeller Coen Teulings lachte smakelijk om het verwijt dat hij de crisis van 2008 niet had zien aankomen.“Zulke crises komen zo weinig voor, die kan niemand voorspellen.” Juist. En wat was ook alweer het bestaansrecht van het CPB?
Soms lijkt voorspellen wel een abc’tje. Van het begrip Peak Oil hoorde ik ongeveer 10 jaar geleden. Als de vraag naar olie groter wordt dan de productie aan kan, explodeert de prijs. Dit alles met fatale gevolgen voor de wereldeconomie. Klinkt logisch, maar kwam de voorspelling uit? Binnen 1 tot 5 jaar zou dat punt bereikt zijn. Ik wachtte. En wachtte. Toen begon de olieprijs plots hard te stijgen. Daarna daalde de olieprijs weer net zo hard. Wat was er gebeurd? Ondanks een enorm gestegen vraag naar olie, in met name Azië, bleek ook de techniek ‘onverwachte’ vorderingen te hebben gemaakt. Zuinigere apparaten en betere zoek- en wintechnieken maken dat Peak Oil tien jaar later nog steeds in de ‘nabije’ toekomst ligt.
Het enige dat je met zekerheid over Peak Oil kunt stellen, is dat er ooit een Peak Oil zal zijn. Wanneer die zal zijn en wat dat voor de mensheid betekent, daar is weinig zinnigs over te zeggen. Hetzelfde geldt voor toekomstige revoluties of economische crises. Ze zullen zeker plaatsvinden, maar wanneer en waar beginnen ze? Welke impact hebben ze? Het is mensen eigen, mijzelf niet uitgezonderd, om desondanks stug door te speculeren. Kunnen mensen dan zo slecht tegen onzekerheid?
Reacties (17)
Probeer de slecht geletterde en ongecijferde Nassim Taleb van de Lage Landen te worden? Een soort Jan Jaap van der Wal als Nederlandse Jon Stewart? Maar dan nog minder boeiend? Ik waag me aan een voorspelling: beide Hollandse imitaties zullen het Amerikaanse origineel niet kunnen evenaren.
Libanees-Amerikaans dat is, voor de volledigheid.
Nee hoor JSK, dit is een blog, geen boek. Dat is een verschil, bijvoorbeeld als je het hebt over cijfermatige onderbouwing.
De schrijfstijl van Taleb vind ik overigens niet zo indrukwekkend, de boodschap van zijn boek was dat wel. Dat vond ik ook al in 2008:
http://www.datzijnmijnwoorden.nl/Column/tabid/1890/articleType/ArticleView/articleId/222/Zwarte-Zwaan.aspx
Het probleem met dit soort voorspellingen is dat men niet kan denken in jaren als een periode waarin een gebeurtenis plaatsvindt. Het is niet een singulier punt waarop de olieprijs explodeert of waarin sociale omwenteling plaatsvindt. Het is een proces. En processen kosten tijd.
De Arabische revolutie vindt plaats en kan wel twintig jaar duren met erupties en perioden van kalmte.
Peakoil vindt nu plaats met pieken en dalen.
Een aardig voorbeeld blijft toch altijd de sociale omwenteling in de 18e/19e eeuw. Het was duidelijk op basis van de industriële revolutie dat de autoritaire, koninklijke samenlevingen om zouden vallen. Dat was al duidelijk sinds de val van de kerk door de hervormingen (die ook weer revolutionair waren maar dat wordt te ingewikkeld). Maar die sociale omwenteling heeft uiteindelijk wel ongeveer twee eeuwen geduurd en misschien is die nog wel gaande en niet afgerond.
Processen kosten tijd.
Het zijn geen singuliere momenten (jaartallen) in de geschiedenis.
Hoe graag mensen (CPB/historici?) dat ook zouden willen.
Achteruit redenerend is elke uitkomst onwaarschijnlijk. Het gegeven is dat er altijd een uitkomst zal zijn die met veel variabelen tot stand komt. Volksopstanden zijn een terugkerend fenomeen in onderdrukte maatschappijen. Hoe complex ze ook tot stand lijken te komen de uitkomst in opstand is een gegeven. Wat de inlichtingendiensten hadden moeten weten is dat de machtsbasis aan het afbrokkelen was en dat hij bij de volgende opstand het land uitgejaagd zou worden.
Het is voor Obama natuurlijk makkelijk om de CIA de schuld te geven, aangezien de CIA zich niet publiekelijk kan verdedigen (tenzij ze wat lekken aan de pers). Obama is waarschijnlijk wel ingelicht, maar kan hier geen uitspraken over doen, anders wordt de Egyptische inlichtingendienst boos.
@6 Als jij gelijk hebt doet Obama een cover-up voor de CIA. Je eerste zin moet dan wel heel anders.
De toekomst is nu eenmaal volstrekt contingent.
T’is niet anders,
alle sterrenwichelaars ten spijt.
(ook het CPB)
Als er ooit water heeft gestroomd op Mars, is de kans dan ook niet aanwezig dat er ooit organisch materiaal is geweest?
Of kort gezegd, wanneer gaat Shell nou eindelijk is buiten de aarde naar olie zoeken?
Het schadelijke van dit soort onzin als CPB-voorspellingen is dat allerhande beleidsmakers en politieke partijen hier hun beleid en programma’s op afstemmen. Dit gaat zover dat partijen zelfs op basis van een dergelijk onbetrouwbaar model hun plannen bijstellen. Voor de VVD is het nog wel te begrijpen dat ze haar verkiezingsprogramma op basis van het door de CPB gehanteerde neoklassieke model laat doorrekenen. Linkse partijen gaan er echter maar al te makkelijk aan voorbij dat dit maar een economisch model is en zeker niet de alfa en omega van de economische wetenschappen. Deze partijen zouden dan ook moeten durven weigeren hun programma door het CPB te laten doorrekenen of aanpassingen op basis van CPB-glazenbolkijkerij te doen.
Vroeger had je mannen die dikke boeken schreven over de noodzakelijke ontwikkelingen in de geschiedenis. Daar is een boel narigheid uit voortgevloeid.
Aardig vond ik wel het onderscheid van Kaplan: op lange termijn kun je wel wat analyseren, maar de korte termijn is het gebied van Shakespeare. Daar spelen menselijke verhoudingen een hoofdrol.
@#3: Je lijdt aan wat Taleb “silent evidence” noemt. Als je alleen kijkt naar de hartpatienten die op de operatietafel zijn gestorven, zou je kunnen denken dat de hedendaagse hartchirurgie niet verder is gekomen dan het middeleeuwse aderlaten. Je klinkt als een (ex-)vriendin die homeopathische middelen ging slikken omdat de “conventionele geneeskunde” haar oma niet van de kanker had kunnen redden.
@JSK, ik ben niet zo’n aanhanger van homeopathie. Terug naar het topic, op welk van de 3 door mij genoemde voorbeelden zie jij het anders? Je bent stellig in je reacties, maar weinig concreet.
#2: Je kan niet het bestaansrecht van het CPB in twijfel trekken omdat niet elke (ahum) voorspelling uitkomt. Dat is als de hartchirurgie afschrijven omdat er nog altijd mensen sterven op de operatietafel.
Je zal toch de moeite moeten doen om aan te tonen waarom “niks doen” (niet voorspellen, niet doorrekenen) een beter alternatief is: dat is niet gegeven.
@14 Dan begrijp ik je punt, al ben ik het niet met je eens. Je hebt Taleb gelezen. Je weet dat voorspellingen niet uitkomen als het er om gaat (lees: een crisis voorspellen). Wat is dan die meerwaarde van wel voorspellen?
Je vergelijking met de hartchirurgie snijdt geen hout. Hartchirurgen leveren een statistisch bewijsbare positieve bijdrage aan het leven van patienten met hartproblemen. Homeopathie heeft dezelfde bijdrage als alle andere placebo’s.
We zijn het dus oneens oneens over de foutmarge van de voospellingen van het CPB. Maar er is meer. Ik denk dat de voorspellingen van het CPB meer schade dan profijt veroorzaken. Wat dat betreft ben ik het geheel eens met de opmerking @10.
Wat is dan die meerwaarde van wel voorspellen?
Het CPB doet meer dan crises (niet) voorspellen. Het doorrekenen van de verkiezingsprogramma’s bijvoorbeeld is een vorm van scenario-analyse. Jij hebt liever dat politici op campagne zich niet aan enige (economische) feiten hoeven te houden?
Peak Oil is met name een probleem omdat er geen rekening mee gehouden wordt door het CPB. Volgens hen is de beschikbaarheid van aardolie tot 2040 geen reden tot zorg. Vandaar dat de mensheid blind en halsoverkop over de peakoil klif duikt.
Het kan dat mijn werk als ingenieur in de installatietechniek mijn denken kleurt, maar de aardolieschaarste waar we momenteel tegenaanschurken heeft volgens mij veel ernstigere gevolgen voor de mensheid dan algemeen aangenomen. Geen enkele beschaving overleefde ooit de uitputting van zijn grondstofbasis. En in de onze bezigt men de holle leus: “Het stenen tijdperk eindigde niet door gebrek aan stenen, en het aardolietijdperk eindigt niet door gebrek aan aardolie.”
Het beste beleid van overheden en bedrijven houd rekening met het aanbreken van een nieuw tijdperk, waarin we met zijn allen de begrippen economische groei en welvaart geheel opnieuw zullen moeten leren kennen. Doen we dat niet, dan doet de natuur het voor ons, niet waar?
Ingenieurs en wetenschappers weten op alle vragen de antwoorden al, maar er wordt te weinig aan hen gevraagd.Dat is te ingewikkeld en het geeft geen stof om reclame omheen te maken.