Protesteren tegen Monsanto

INTERVIEW - Afgelopen zaterdag werd in onder andere Amsterdam en Wageningen gedemonstreerd tegen Monsanto, producent van genetisch gemanipuleerd voedsel. Nathalie van Haren (Both ENDS) was erbij.

Het Amerikaanse bedrijf Monsanto is marktleider op de wereldmarkt voor GMO’s (Genetically Modified Organisms). Ze verkopen hun gepatenteerde GM-zaden aan zowel kleine als grote boeren die Monsanto beschouwt als belangrijke partners om het voedselvraagstuk op te lossen.

‘Kippenvel,’ krijgt Van Haren ervan. Waarom stond de specialist tropisch landgebruik en duurzaamheidsstrijder van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid op de barricade?

Van Haren: ‘Ik ben boos over de macht van Monsanto. Ik ben boos omdat Monsanto zoveel zaaigoed manipuleert en aanpast op haar bestrijdingsmiddelen. En ik ben ook boos omdat de focus op grootschalige landbouw maakt dat de biodiversiteit in de landbouw kapot gaat. Monsanto heeft geen oog voor de diverse manieren van landbouw bedrijven en voedsel produceren, noch voor arme boeren en boerinnen.’

In kranten werd zaterdagmiddag gezegd dat er vijfhonderd mensen waren, terwijl de demonstranten het zelf over meer dan het dubbele hadden.

‘Heel vreemd ja. Vijf minuten nadat een demonstratie begint kan je dat nog niet zeggen. Die vijfhonderd lijkt me een veel te krappe krappe schatting.’

Monsanto zou wurgcontracten sluiten met Indiase katoenboeren, die daardoor uiteindelijk zelfmoord plegen. Critici zeggen dat de zelfmoordcijfers in India zeven jaar voor de invoer van Monsanto-katoen al torenhoog waren, dus dat er geen verband is.

‘De kwestie van die zelfmoorden is heel ernstig, maar vernauwt de discussie door deze te reduceren tot een welles-nietes verhaal. Ik kijk liever naar het grotere plaatje. Neem grote genetisch gemodificeerde sojavelden in Argentinië en Brazilië. Monsanto gebruikt daar trucs om gebieden waar genetisch gemodificeerd voedsel niet verbouwd mag worden toch binnen te komen.’

Wat is dan het probleem met dat voedsel?

‘Bestrijdingsmiddelen van Monsanto bezorgen mensen die leven in gebieden waar die middelen veel worden gebruikt gezondheidsproblemen. Daarnaast is Monsanto zo gericht op grootschaligheid dat boeren overbodig worden op hun eigen land. Slechts één arbeider is nodig op ruim 100 hectare grond. Het model van Monsanto gaat niet over mensen maar over zo veel mogelijk geld verdienen.

‘Boeren hebben vaak decennialang geïnvesteerd in hun zaaigoed. Die kennis wordt door de komst van Monsanto weggevaagd, waardoor we de diversiteit aan zaaigoed kwijtraken. Dat brengt enorme risico’s met zich mee. Boeren raken compleet afhankelijk van Monsanto en als zij er op een kwade dag geen zin meer in hebben, krijgen die boeren geen voedsel of inkomsten meer.’

Waarom kopen die boeren dat Monsanto-zaad dan?

‘Ik weet het niet. Misschien krijgen ze een heel goede deal. Monsanto heeft ongelooflijk veel geld voor lobbyisten: 8.5 miljoen dollar per jaar, terwijl vergelijkbare agri-multinationals hier ‘slechts’ drie miljoen aan besteden. Die lobbyisten duwen het discours in de richting van overleven, groei en ontwikkeling. Al decennia lang selecteren boeren die in droge gebieden leven het zaad dat goed tegen droogte kan. Vervolgens komt Monsanto met genetisch gemanipuleerd zaad dat droogte resistent is en pretenderen ze dat ze een voedselzekerheidsdoorbraak in handen hebben. Zo zie je, het is een farce!’

Over onderzoeken naar de negatieve impact van GMO’s wordt gezegd dat ze gefinancierd worden door Monsanto zelf, waardoor ze onbetrouwbaar zijn.

‘Neem de kwestie over neonicotinoïden, bestrijdingsmiddelen die de bijen uitroeien. Wanneer zoiets bekend wordt, richt Monsanto meteen een onderzoekscentrum over bijen op – dat geld hebben ze. Ik kan me echter niet voorstellen dat ze daar zullen concluderen dat Monsanto ook maar íets met die bijensterfte te maken heeft.’

In Europa zijn GMO’s illegaal.

‘Maar de Verenigde Staten voeren de druk op. Zij vinden Europa conservatief, en willen dat hier ook genetisch gemanipuleerde gewassen komen.’

Zijn Nederlandse politici daar gevoelig voor?

Van Haren denkt lang na. ‘Ik vind dat moeilijk te zeggen. Het wordt mij niet duidelijk wat Nederland gaat doen.’

Dus geen directe reden tot paniek.

‘In Europa geldt een moratorium op toelating van GMO’s. Dat betekent dat GMO’s uit voorzorg niet verbouwd mogen worden, totdat wetenschappelijk bewezen is dat ze niet schadelijk zijn. Door sommigen wordt nu gepraat over de opheffing van dat moratorium. Dat zou een ramp zijn.’

Maar de voedselproblematiek wordt nijpender. Nico Roozen, directeur van Solidaridad, opende de hoorzitting over Ploumens beleidsnota met de waarschuwing dat 9 miljard mensen in 2050 toegang moeten hebben tot voedsel. Lukt dat ook zonder GMO’s?

‘Het tekort aan voedsel is wereldwijd gezien niet prioriteit nummer één. Zelfs nu al is er genoeg voedsel voor tien miljard mensen. Het is een mythe dat de voedselproductie geïntensiveerd moet worden: het gaat niet om de productie van voedsel, maar om de verdeling ervan. En om de vraag waar je het beschikbare land voor wil gebruiken. Wil je het besteden aan biobrandstoffen? Aan veevoer? Aan voedsel?’

Doen de anti-GMO activisten het goed?

‘Er zijn succesvolle voedselsoevereiniteitsbewegingen.La Via Campesina bijvoorbeeld. Al is het enorm lastig vechten tegen bedrijven die zo veel dollars hebben. Zelfs de Bill en Melinda Gates Foundation doen eraan mee. Dat fonds stuurt al heel lang aan op grootschalige landbouw en heeft een groot gedeelte van hun fonds geïnvesteerd in Monsanto via aandelen.’

‘Die GMO’s hebben ongelofelijk veel macht. In de Verenigde Staten hebben mensen met belangrijke politieke functies vaak bij Monsanto gezeten,en andersom. Zo zit een aantal ex-topmannen van Monsanto bij deenvironmental protection agency, die besluit welke bestrijdingsmiddelen er worden toegestaan. Ik krijg er kippenvel van.’

Welke ontwikkelingen kunnen we verwachten?

‘Een groeiende discussie over goed bestuur ten aanzien van landgebruiksrechten en landrechten vindt plaats. Ook in het Algemeen Overleg met Ploumen afgelopen week kwam dit steeds terug. Daarnaast krijgt duurzame landbouw steeds meer aandacht. Agroecological Farming heet dat. Niet het grote geld, maar de kleine boeren zelf staan centraal en hebben meer zeggenschap over wat ze zelf willen verbouwen. Dat stemt mij hoopvol.’

Frank van der Linde (publicist aangaande ontwikkelingssamenwerking) was verontwaardigd dat maatschappelijke organisaties niet bij de demonstratie waren. Zij hadden hun achterban moeten mobiliseren, stelde hij.

‘Zelf was ik ook verbaasd dat ik weinig vlaggen zag. Maar ik vond dat eigenlijk wel mooi. Op zo’n demonstratie wil je je boosheid als mens kenbaar maken. Als er dan allemaal organisaties zijn, staat dat misschien in de weg. Het was heel duidelijk een protest van mensen, vanuit de grassroots. Daarnaast waren er wel degelijk mensen van organisaties, alleen zij stonden er niet in naam van die organisaties.’

Via Vice Versa.