ACHTERGROND - [Vandaag de eerste aflevering van een reeks over de Atheense filosoof Plato, die veel mensen vooral kennen om zijn zogenoemde ideeënleer, om de Platonische liefde en om zijn ideale filosofenstaat. Dat is echter wat misleidend. Plato’s filosofie is breder en gaat dieper.]
De filosoof A.N. Whitehead beweerde ooit dat de hele westerse filosofie niets meer was dan een aantal voetnoten bij het werk van de Griekse wijsgeer Plato (427-347 v.Chr.). Dat is zwaar overdreven. We kunnen echter gerust stellen dat de filosofie met en dankzij Plato volwassen is geworden. De Athener geldt als de belangrijkste filosoof van de Grieks-Romeinse Oudheid en als degene met de meeste invloed in latere perioden.
Dit komt deels doordat Plato over vrijwel alle onderwerpen heeft geschreven en deels doordat veel van zijn boeken, en bovendien delen van zijn correspondentie, bewaard zijn gebleven. Zijn oeuvre bleef daardoor nog eeuwenlang gelezen en becommentarieerd. Waar andere filosofen vaak (tijdelijk) in de vergetelheid raakten, is dat met Plato nooit gebeurd.
Biografie
Plato leefde ongeveer vierhonderd jaar voor het begin van onze jaartelling. Hij stamde uit een Atheense familie met veel macht en aanzien. Daarom was hij voorbestemd voor een politieke carrière. In zijn jeugd raakte hij echter in de ban van de persoon van Sokrates, en hij werd een van zijn trouwste leerlingen. Hij was dan ook diep geraakt door diens terdoodveroordeling, liet de politiek voor wat ze was en wijdde zijn leven aan de filosofie.
Spreekbuis en leermeester
Al Plato’s boeken zijn geschreven als dialogen. Sokrates speelt daarin de hoofdrol. Het is daarom lastig uit te maken welke gedachten van Plato zelf zijn en welke van zijn voorganger. Sokrates is zowel leermeester als spreekbuis. Eigenlijk is iedere scheiding in gedachten tussen deze twee speculatief. We noemen dat ‘het sokratische probleem’.
In zijn dialoog Apologie presenteert Plato de verdedigingsrede die Sokrates zou hebben gehouden in de rechtbank. De hier gepresenteerde Sokrates stelt dat hij zich altijd verre van de politiek gehouden heeft. Dat kan waar zijn, maar het kan ook een voorbeeld zijn van de beroemde sokratische spot: Sokrates hield zich van de domme om mensen uit hun tent te lokken.
In Plato’s filosofie neemt de politiek in elk geval een zeer belangrijke plaats in. En naar mijn mening is Plato ook heel goed via zijn politieke opvattingen te begrijpen. We gaan hem daarom vanaf morgen dus benaderen via de politiek.
[Wordt vervolgd. Deze reeks is gebaseerd op het boek De wereld vóór God van Kees Alders. Het boek biedt een introductie tot de filosofische stromingen van de oude wereld en is hier te bestellen.]
Reacties (2)
Schreef Plato trouwens ook over het jodendom?
Voor zover bekend niet. De joden stonden ook nog niet zo in contact met de Griekse beschaving in die tijd. Daarbij moeten we indenken dat het jodendom in die tijd een heel andere vorm had dan het jodendom nu.