Piraten, kunstenaars en politici

Piraten van camping Birkelt. Foto: Flickr.com

GroenLinks is volgens het verkiezingsprogramma van vorig jaar voorstander van een radicale hervorming van het auteursrecht. De termijnen waarin auteurs hun rechten kunnen doen gelden moeten drastisch ingekort worden en consumenten moeten het recht krijgen om informatie voor niet-commerciële doelen vrijelijk te delen. Niet iedereen was daar blij mee (GL Magazine, mei, p. 12). Een aantal bekende schrijvers en musici zoals Geert Mak en Jerney Kaagman vond dat Groenlinks hiermee een piratenpartij dreigde te worden. GroenLinks stelde hen meteen gerust: er moet ook gewerkt worden aan de verbetering van de inkomens en contracten van kunstenaars. Intussen zal het, gezien de botte bijl die de nieuwe regering in de cultuursector hanteert, nog lastiger worden om kunstenaars te overtuigen dat het echt hoog tijd wordt de auteurswet uit 1912, die volstrekt niet meer is toegesneden op het huidige internettijdperk, te vervangen.

De Groenen in het Europese parlement organiseerden deze week in Brussel een expertmeeting onder de titel “Future of copyright in the digital era”. Hier liet Martin Kretschmer van de universiteit van Bournemouth (UK) zien dat het bestaande copyright, althans voor Engeland en Duitsland, helemaal niet zo’n goede garantie is voor de inkomens van de meeste kunstenaars. Zijn onderzoek laat zien dat er, vergeleken met andere beroepsgroepen, in de kunst enorme inkomensverschillen zijn. En dat die verschillen juist vanwege het copyright alleen maar groter worden. Ook cijfers uit Nederland wijzen uit dat het huidige systeem voor veel kunstenaars nadelig is. Schrijvers of musici ontvangen nu minder dan 10% van de opbrengst van hun producten (VK 2 april 2010, geciteerd door GroenLinks Magazine). En slechts 10% van de artiesten kan van auteursrechten leven. Die 10% ontvangt 90% van alle betaalde royalties (Smiers, 2009, idem). Kortom, die bekende Nederlanders die GroenLinks willen behoeden voor de rol van piratenpartij lijken vooral voor zichzelf te praten.

Kretschmer waarschuwt ook voor de retoriek waarmee de huidige copyright wetgeving wordt verdedigd.  Dat is het geluid van degenen die al veel hebben en die vrezen iets kwijt te raken. Politici moeten eerst maar eens doelen formuleren: wat wil men met het auteursrecht bereiken. Dan zou er vervolgens op Europees niveau onderhandeld moeten worden over een nieuwe wetgeving. Hij pleit voor een sterke coalitie van artiesten en consumenten zonder de organisaties die nu, op basis van de oude wetten, de rechthebbenden vertegenwoordigen.

Het aardige van het internet is dat het –opnieuw- rechtstreeks contacten tussen kunstenaars en kunstliefhebbers mogelijk maakt. In Brussel sprak ook de filmer Cay Wesnigk. Hij is als filmer op het internet actief. omdat hij op die manier een veel directere lijn heeft met afnemers. In de filmwereld zitten veel te veel intermediairs die allemaal iets moeten verdienen. Film is afhankelijk van goede marketing. We hebben nu de sociale netwerken die de functie van de marketeers over kunnen nemen. Zonder veel kosten. Hij pleitte voor een ‘fair trade’ benadering: producten afnemen waarbij de garantie gegeven kan worden dat de producent een eerlijke prijs krijgt. Hij opperde ook nog een idee voor de invulling van ‘filesharing’. Je maakt je vrienden partner in een onderneming die product x verspreidt. Je doet een kleine investering die je deels terug kunt verdienen als provisie als je nieuwe partners werft. Zo zijn er meer nieuwe ‘business modellen’ te bedenken voor kunstenaars.

In de kunstenwereld is men al langer bezig om nieuwe wegen te banen. Zo was er in 2009 een conferentie in Barcelona die heeft geleid tot een Charter for Innovation, Creativity and Access to Knowledge. Op basis daarvan presenteert de organisatie die hiertoe het initiatief nam nu een Sustainable model for Creativity. Een van de alternatieven voor het oplossen van de download/upload problematiek (de “piraterij”) is een collectieve omslag op het internetgebruik. In Nederland wordt die weg bepleit door de Consumentenbond en de bonden van kunstenaars. Hun plan staat haaks op het voorstel van staatssecretaris Teeven die vasthoudt aan een downloadverbod, al wil hij privé-gebruikers er niet op gaan vervolgen.

De Uitgeversbond is er voor maar wil ook graag individuele downloaders aanpakken. Zoals de Oostenrijkse Europarlementariër Eva Lichtenberger het in haar conclusies op de conferentie van de Groenen uitdrukte: we zitten met het probleem dat degenen die nu profiteren van de bestaande wetgeving niets willen opgeven terwijl de nieuwkomers nog geen macht hebben om veranderingen te bewerkstelligen. Daar moeten we niet in berusten, vond ze.