OPINIE - Vandaag is het de Dag van de Persvrijheid. Nederland scoort anders dan diverse omringende landen hoog in de jaarlijkse rapporten van monitoren op dit gebied. Maar ook hier worden journalisten bedreigd en geïntimideerd. En geweigerd bij persconferenties.
De Dag van de Persvrijheid, 3 mei, is elk jaar weer een moment om te rapporteren hoe het er voor staat met de vrijheid van de pers, van journalisten en media. Zowel de Press Freedom Index van Reporters Sans Frontières (RSF) als de Persvrijheidsmonitor van Freedom House en Free Press Unlimited rapporteren dit jaar een achteruitgang in democratische landen. RSF spreekt over een erosie van de democratie.
De Persvrijheidsmonitor begint met de constatering dat er nooit zoveel ophef is geweest over de Verenigde Staten en de persvrijheid als in het afgelopen jaar sinds Trump aan de macht kwam. Het is dan ook wel heel bijzonder om te zien hoe de nieuwe president zich, in strijd met de conventies van al zijn voorgangers, vervreemdt van de media en de journalisten. Het rapport citeert Trump: “I have a running war with the media. They are among the most dishonest human beings on earth.” En hij is helaas niet de enige die er zo over denkt.
Ook in andere landen met een op papier democratisch systeem waar autoritaire leiders aan de macht zijn gekomen (Hongarije, Polen, Turkije) breken politici met de traditie om de pers zoveel mogelijk te vriend te houden. Ook al wordt er overal achter de schermen vaak genoeg de banvloek uitgesproken over kritische journalisten, in de meeste democratische landen is de omgang met de pers over het algemeen beleefd tot vriendschappelijk. Een spannende, maar uiteindelijk redelijke verhouding tussen pers en politiek hoort ook bij de democratie en is in het belang van de burgers. Politici die de pers als vijand beschouwen en journalisten als intermediair willen uitschakelen vormen een gevaar voor het broodnodige openheid in het systeem. De politiek leider als ’tribunist’ die uitsluitend rechtstreeks aan ‘het volk’ meedeelt wat hij zelf kwijt wil degenereert al snel in de richting van een stelsel dat we in Europa liever niet zien terugkeren.
Trumps benadering van de pers kennen we in Nederland al langer van Wilders. Afgelopen week schaarde de VVD zich in het koor van journalisten-bashers. Follow the Money, een blog van onderzoeksjournalisten, publiceerde een artikel over de dubieuze handel en wandel van VVD-voorzitter Henri Keizer. Die zou een uitvaartonderneming, oorspronkelijk een vereniging, voor een veel te laag bedrag hebben gekocht, terwijl hij daar zelf als adviseur aan tafel zat. Die publicatie schoot de inmiddels op non-actief gezette voorzitter in het verkeerde keelgat.
Op een persconferentie waar Keizer zijn handen in onschuld wilde wassen werden journalisten van FTM en Powned geweigerd. Anderen gingen wel. NRC hoofdredacteur Vermeersch verdedigt de aanwezigheid van zijn krant bij de persconferentie. “Onze verslaggevers die de zaak volgen zeiden zich ‘erg ongemakkelijk’ te voelen en overwogen ‘dit exclusieve onderonsje publiekelijk af te wijzen’. Toch besloten we te gaan. Waarom? Verstandig, of niet: een partij als de VVD mag zelf het genodigdenlijstje samenstellen. Het gesprek was on the record, wat betekent dat we alle vragen kunnen stellen en daarover kunnen berichten. (…) Hadden journalisten besloten collectief niet te gaan, was dat zeker een duidelijk statement geweest tegen Keizers beslissing om kritische journalisten buiten te houden. Maar over de échte kwestie, eventuele belangenverstrengeling van een van de meest machtige politici van ons land, was vervolgens geen vraag meer gesteld.”
Maar dan had Keizer ook niets kwijt gekund. ’t Is maar hoe je het bekijkt. De persconferentie was vooral bedoeld om Keizer vrij te pleiten. De aanwezige journalisten konden na afloop niet veel meer melden dan dat hij zich had verdedigd. Veel vragen bleven nog altijd onbeantwoord. De NRC moet beter weten nadat de krant eerder al eens door Denk en Thierry Baudet geweigerd is. En de gezamenlijke Nederlandse pers mag zich wel gaan beraden hoe men om wil gaan met politici die journalisten als vijanden behandelen. Elkaar blijven beconcurreren, ieder afzonderlijk op jacht naar de scoop, of gezamenlijk opkomen voor de persvrijheid?
[Overgenomen van Free Flow of Information]
Reacties (34)
De lezers hier zijn niet van gisteren dus laten we iets verder in de tijd terug gaan.
Na de rellen rond de Deense cartoons en de moordpartij op de makers van Charlie Hebdo hebben de media de plaatjes waar het om was begonnen niet gepubliceerd. Ze hadden de vrijheid wel om dat te doen, maar daar hebben ze geen gebruik van gemaakt. Het is onwaarschijnlijk dat de media de moordenaars in bescherming wilden nemen, dus blijft over dat men bang was voor de consequenties.
Maar voor welke consequenties? Vreesden de mediabazen dat hun personeel hetzelfde te wachten zou staan als de redacties van genoemde kranten? Of was het al erg genoeg het risico te lopen te worden beticht van “islamofobie”? Jyllands-Posten en Charlie Hebdo stonden in de kou, een afschrikwekkend voorbeeld voor iedereen die het in de toekomst nog denkt te kunnen wagen op dit terrein iets te melden wat misschien niet kan rekenen op goedkeuring van mohammedaanse pressiegroepen.
Dit is maar één voorbeeld dat laat zien hoe de meeste media anno 2017 door zelfcensuur hun maatschappelijke relevantie hebben verloren. Die media zijn al lang dood. Trump leidt hooguit de begrafenis.
@1: Eh… nee. Jouw voorbeeld klopt niet. Die werden wel gepubliceerd.
@2: Welke bedoel je precies?
@3: Jouw verhaal is gewoon een drogreden, alle media hebben hun afschuw uitgesproken over de aanslag op Charlie Hebdo, het wel of niet publiceren van de bewuste spotprenten doet daar niets van af.
@4: Die afschuw was goedkoop: iedereen kon zonder enig gevaar zeggen dat hij die bedreigingen en moordpartijen verschrikkelijk vond. Maar Charlie Hebdo en Jyllands-Posten hebben hun lesje geleerd, de geweldplegers hebben hun zin gekregen. Persvrijheid? Laat me niet huilen.
@5: Dat is niet goedkoop, die afschuw was welgemeend. Persvrijheid is de vrijheid iets wel of niet te plaatsen, goedkoop is stellen dat je iets pas echt meent als je de spotprenten plaatst.
@6: Het was zelfs erger dan goedkoop, het was ronduit hypocriet. Weet je nog hoe men stoer liep te doen met de slogan “Je suis Charlie”? Nou, publicéér die cartoons dan! Maar nee.
@7: De beslissing om iets niet te publiceren kan ook zijn gebaseerd op de in onze beschaving algemeen aanvaarde wens mensen niet onnodig te beledigen of te kwetsen. Persoonlijk vind ik het merendeel van de betreffende cartoons niet grappig en sommige zelfs smakeloos. Dat doet niet af aan het feit dat ik anderen niet wil verbieden de cartoons te verspreiden. Dat ik geschokt ben door de moordpartij door mensen die dat wel willen en dat ik het verspreidingsrecht te vuur en te zwaard zal verdedigen is ook niet ‘goedkoop’.
Ieder nadeel hept zijn voordeel zou Cruijff zeggen. Waar de pers niet welkom is, daar dienen we argwanend tegen te zijn. Dat is dus de al genoemde VVD, PVV, Denk, FvD. Over Trump of Erdogan wil ik het niet eens hebben. Niet geheel toevallig rechtse vehikels…..
@9:
FvD, wanneer is de pers daar niet welkom geweest?
@1: Zelfcensuur is een intrigerend onderwerp. Heeft ook met morele opvattingen te maken, zoals Emile schrijft. Maar in dit artikel ging het om de aantasting van de persvrijheid door autoriteiten die hun eigen positie en reputatie in gevaar gebracht zien. Je conclusie gaat daaraan voorbij en legt de schuld bij de media zelf. Dat vind ik nogal grotesk.
@10: Vermeersch: Het Forum voor Democratie weigerde ons eveneens na een artikel over misbruik van EU-subsidies van diezelfde partij. NRC kreeg van de partij van Thierry Baudet te horen dat we wel welkom zijn ‘als je nou een mooi stuk over ons schrijft’.
@12:
Nou, de paar keer dat ik aanwezig was wemelde het van de pers. Geloof er weinig van.
@10
https://www.leidschdagblad.nl/nieuws/column-chris-aalberts-persvrijheid
@13
Je gelooft duidelijk alleen wat je goed uit komt. Pers die FvD gunstig gezind is, is natuurlijk welkom. Exact hetzelfde patroon als we afgelopen week bij de VVD zagen.
@14:
Kom eens langs zou ik zeggen, aanschouw het met eigen ogen. Je moet niet alles geloven wat er geschreven wordt.
@15
Dat doe ik in de regel wel. Onze pers opereert in vrijheid. Dat is een groot goed. Daar gaat een opinie als deze ook juist over. Lieden als Trump trachten de pers in diskrediet te brengen. Zodat uiteindelijk iedere nieuwsconsument richtingloos is en allemaal in een eigen wereldje leven.
Wat FvD en Baudet in het bijzonder betreft; ik heb hem horen spreken over culturele verdunning. Ik heb hem respectloos over vrouwen horen spreken. Dat hij daar niet al te nader over aan de tand gevoeld wenst te worden kan ik mij voorstellen. Extreemrechtsen verschillen niet zo veel van elkaar. Le Pen liet ook al het masker vallen in dat debat las ik ergens.
@16:
“Dat doe ik in de regel wel.”
alleen dan wel de stukjes die jouw wereldbeeld ondersteunen, daarom haal je ook allerlei buitenlandse politici erbij. Het gevolg van deze kritiekloze houding is dat je “in een eigen wereldje” leeft, zoals je zelf zo mooi verwoord. Je gaat zelf niet in op de suggestie om zelf eens langs te gaan!
Verder probeer je associaties proberen te leggen tussen onwelgevallige meningen en in jouw ogen ‘foute lieden’. M.a.w.: veel guilty by association.
Verder onderschat je de macht van de media en dat velen een duidelijke ‘kleur’ hebben. De media bestaat daarom ook niet mijns inziens. Het is een containerbegrip. Zo geloof je Geenstijl ook niet, de Telegraaf niet, maar blijkbaar wel een blogje van J. van Dijk. Die keuze maak je onbewust denk ik.
@17: Dat is inmiddels in de verste verte geen reactie meer op #16 (want daar ging het over vertrouwen op wat de pers schrijft over het persverbod van de FvD voor onwelgevallige journalisten). Het komt trouwens vooral over als projectie.
@18:
“(want daar ging het over vertrouwen op wat de pers schrijft over het persverbod van de FvD voor onwelgevallige journalisten)”
Zo lees ik die reactie niet hoor. Het ging sowieso niet over een persverbod, maar eerder dat sommigen volgens Lutine de pers als een vervelende schakel zien en enkel gedogen als het ze uitkomt.
” Het komt trouwens vooral over als projectie.”
Wat is “het”? en denk je dat nu nog steeds, gezien je onjuiste samenvatting van Lutine’s stukje?
@19: “Zo lees ik die reactie niet hoor”
Dat ligt dan voor 100% aan jou, want de hele reactiewisseling tussen jou en Lutine ging precies over het in twijfel trekken van mediaverboden voor de FvD onwelgevallige journalisten in #10.
“het” slaat op #17, waar je helemaal het spoor bijster geraakt en/of bezig bent met van het punt van discussie (het deel van de pers weigeren dat onwelgevallig over je schrijft, iets dat het FvD deelt met Trump, de VVD en DENK) af te wijken.
“denk je dat nu nog steeds”
Vooralsnog heb ik geen enkele reden te twijfelen aan het feit dat de FvD journalisten die onwelgevallig over hen schrijven weigert bij hun evenementen.
Dat Macron Russia Today weigert vind ik begrijpelijk maar niet verstandig of productief.
http://www.volkskrant.nl/buitenland/macron-le-pen-laat-russen-nepnieuws-over-mij-verspreiden~a4492532/
@11:
Als je Trump bedoelt: alle media kunnen over de man schrijven wat ze willen. Hij maakt alleen gebruik van zijn eigen vrijheid niet iedereen te woord te staan. “Aantasting van de persvrijheid”? Doe normaal.
@22: In een democratie horen gekozen leiders alle persorganen te woord te staan. Selectiviteit ondermijnt hun verantwoordingsplicht tegenover de burgers.
@17
Kenmerkend van pluriforme media is dat zij alle richtingen vertegenwoordigd. Ieder webblog, krant of televisieprogramma is gekleurd. En dat is goed! De kleuring van Geen Stijl of de Telegraaf staat mij niet aan. Het is puberaal, eenzijdig, racistisch, vrouwonvriendelijk. Ik kan mijzelf daar niet in herkennen.
Maar dat is het onderwerp helemaal niet! Het onderwerp is hoe met name (extreem)rechtse politici de media trachten te bespelen en eventueel uit te sluiten. Dat Geen Stijl en de Telegraaf daar geen problemen mee hebben kan ik begrijpen; zij zijn zelf ook rechts en ten dele extreem rechts.
Ik geloof Jos van Dijk niet, ik kijk of zijn argumenten fundament hebben. Hij roert een volgens mij belangrijke zaak aan. Het functioneren van de media. Het enige wat hem te verwijten valt is dat hij met Keizer wel erg voor open doel scoort. Zodat andere zaken in zijn betoog wat onder sneeuwen. De wijze waarop Trump met de pers om gaat baart mij meer zorgen dan het opzichtige gedoe van Keizer. Op Oost Europa heb ik niet zo veel zicht, maar daar gaat het ook niet de goede kant op. Zo wordt het wereldje van de vrije pers snel kleiner.
@21
RT is een tool van het Kremlin om de publieke opinie trachten te beïnvloeden. Dat het Kremlin op de hand is van Le Pen lijkt mij geen wereldnieuws. Zijdelings heeft dit ook met de kwestie -die wordt aangekaart- te maken. Rusland tracht de nieuwsvoorziening te sturen in het westen.
@20:
Vind je het lastig toe te geven dat je een gesprek waarin je zelf niet aan deelneemt moeilijker kunt begrijpen dan ik? Volgens mij hebben Lutine en ik het niet eens gehad over mediaverboden. Wat bedoel je met die term eigenlijk?
Weet je wat, je weet nu mijn zienswijze van het gesprek. Dat is 50%. Waarom vraag je Lutine niet om zijn zienswijze, de andere 50%. Nu lijkt het alsof probeert te scoren door andermans werk te herinterpreteren.
@24:
Ik kijk zelf naar de andere kant van de medaille (alhoewel ik vind dat je beeld nogal eenzijdig is en bevooroordeeld). Het is de media die bijv. een Forum voor Democratie zwart maakt. Zie jou bijv. Het is de media die een Duivel van Trump maakt en een nobelprijswinnaar van Obama. Wilders ook, die staat meer pers ter woord dan de meesten, van over de hele wereld. Kun je het hem kwalijk nemen als die weigert te praten met een activist die toevallig een perskaart heeft weten te scoren?
@25: Ja en in mijn optiek moet je ze dan toch gewoon te woord staan.
Pers als vijand? “.. Donald Trump likes de media, needs de media ….”
https://youtu.be/hDS7olcgA1k?t=3m20s
MSM-journalisten zeggen dat Trump veel toegankelijker is dat Obama.
@23: Goed, daar heb je een punt. Een president hoort niet zijn favoriete journalisten te kiezen. Maar je zal het toch met me eens zijn dat dat wat anders is dan het inperken van de persvrijheid. Die geweerde journalisten kunnen nog steeds uitzoeken wat de president allemaal doet, verslag doen van wat hij zegt enzovoorts. En ze kunnen daar ook nog eens in commentaren hun mening over geven.
Journalisten in het Westen hoeven niet bang te zijn voor de autoriteiten, tenzij die autoriteiten hen betalen. Bij de Publieke Omroep is dat het geval, en ik vermoed dan ook dat de vrijheid daar niet honderd procent is.
En verder wat ik hierboven schreef. De persvrijheid (en de vrijheid van meningsuiting in het algemeen) komt in het gedrang zodra bepaalde uitingen worden bestraft. Op wettige wijze gebeurt dat in Nederland niet veel, maar op onwettige wijze wel degelijk. Het zijn dan geen “morele opvattingen” maar angst die de normen stelt.
Ik zie de titel van zo’n stukje. Ik denk: hoe veel regels zouden er voor nodig zijn om de naam ‘Trump’ te laten vallen – een enkele paragraaf, dus – en ik vraag me af: wat is het verschil tussen een stukje als dit en pak ‘m beet – any old email-spam, omdat het beide gewoon clickbait is voor een bepaalde doelgroep, in dit specifieke geval omdat het gebaseerd is op de volstrekt hysterische vergelijking tussen de VS en zekere (semi-)dictaturen, die er zo goed in glijdt bij mensen die nog steeds niet kunnen verkroppen dat Hillary verloren heeft.
Met de persvrijheid in de VS is niets mis. Het is ook zelfs niet op het randje van mis. Stop met zeiken over Trump, of proberen om hits te genereren door zijn name te droppen.
@3: Na de aanslagen Op CH – maar ook daarvoor – zijn er kranten geweest die die cartoons publiceerden. Niet alle, maar dat lijkt me juist de redactionele vrijheid
@JANC: “… redactionele vrijheid”
Maar hoeveel redactionele vrijheid is er als de hoofdredacteur weet dat veel van jouw journalisten een gezin hebben?
Dat blijft toch in de lucht hangen.
Wat er met CH is gebeurt is best heftig.
@33: Genoeg voor een aantal kranten. Ik meen het NRC te herinneren