De rook rond hogescholen die te gemakkelijk diploma’s verstrekten was nog niet opgetrokken of het onderwijs kreeg de volgende klap. Het Landelijk Aktie Komittee Scholieren (LAKS) kwam samen met de CNV-jongeren naar buiten met de stevige uitspraak dat ‘hard ingrijpen om de mismatch op de arbeidsmarkt te voorkomen’ noodzakelijk is. Die mismatch is ook een thema voor de Landelijke Studenten Vakbond (LSVb) die via haar fracties in inspraakorganen op universiteiten en hogescholen het probleem onderschrijft.
Gesteld wordt dat er teveel jongeren een opleiding kiezen waarmee ze na het behalen van het diploma weinig kans hebben op werk. Vooral in het MBO wordt er veel opgeleid tot werkloosheid, aldus de gekomitteerde scholieren en hun vakbondgenoten, maar het hoger onderwijs wordt nadrukkelijk niet uitgesloten. Er worden vijf voorstellen gedaan om de situatie te verbeteren:
1. Openbare zwarte lijst van opleidingen met een laag arbeidsmarktperspectief
2. Iedere studie moet een arbeidsmarktperspectief “bijsluiter” aanbieden: Let op deze studie brengt je baankansen… (i.e. ernstig schade toe)
3. Opleidingen die geen arbeidsmarktperspectief bieden krijgen minder financiering
4. Selectie aan de poort, zodat de arbeidsmarkt niet overladen wordt
5. Betere persoonlijke studiekeuzebegeleiding
Voorstellen die er in duidelijkheid niet om liegen en die voor clubs als het LAKS en de LSVb verfrissend verrassend zijn. Van de vijf oplossingen zijn er drie onuitvoerbaar, staat er één haaks op alles waar men zich jaren tegen verzette en is men zelf medeverantwoordelijk voor de laatste. Het oplossen van de mismatch tussen onderwijs en arbeidsmarkt, zo die al bestaat, is een illusie.
We gaan het rijtje af. Oplossing 1,2 en 3 zijn onuitvoerbaar. Voor alledrie de oplossing zijn uiterst betrouwbare en volledig dekkende prognoses van de arbeidsmarkt noodzakelijk en die bestaan niet. De belangrijkste leverancier van informatie over hoger onderwijs en arbeidsmarkt is het Maastrichtse ROA. Voor het MBO is dat het COLO. Hoewel de geleverde cijfers een aardige indicator zijn van hoe de arbeidsmarkt zich zal ontwikkelen en welke behoefte er aan bepaalde opleidingen bestaat, zijn ze allerminst geschikt voor de verregaande maatregelen die LAKS en CNV-jongeren erop willen baseren. De cijfers zijn grotendeels gebaseerd op de situatie nu en resultaten behaald in het verleden geven geen garantie voor de toekomst. En met de vergaande maatregelen die LAKS en CNV jongeren voorstaan zijn garanties absoluut noodzakelijk. De bijsluiter die wordt voorgesteld zou voor verreweg de meeste studies niet meer kunnen zeggen dan: met deze opleiding kun je werk vinden, maar het kan ook niet. Het ligt aan je persoonlijke netwerk, je vaardigheden, de economie, onverwachte ontwikkelingen, innovaties, je bereidheid tot verhuizen en nog zo wat dingen.
Maatregel 4, Selectie aan de poort is in het onderwijs geen taboe meer, waar het dat zeker voor de studenten- en scholierenorganisaties lang wel geweest is. Vrije keuze en zelfselectie was altijd het devies. Maar hoe selectie aan de poort kan helpen een mismatch tussen opleiding en arbeidsmarkt te voorkomen blijft onduidelijk. Kun je aan een zestienjarige die zich aan de poort meldt al zien of hij een goede verpleger wordt? Of het gaat maken als programmeur? Een manager met visie wordt? En andersom… wat moeten mensen die afgewezen worden? Waar moeten die heen? Creëer je zo geen afvoerputjes van opleidingen vol mensen die elders niet door de poort kwamen? En hoe helpt dat de arbeidsmarkt?
De laatste maatregel is nog de meest kansrijke. Betere studiekeuzebegeleiding. Betere voorlichting. Geen ronkende verhalen en open dagen met spannende shows, maar nuchter laten zien wat een opleiding inhoudt en wat het betekent om in een bepaald beroepsveld te werken.
Initiatieven als de keuzegids en Elsvier’s studiebijlage bestaan al jaren en draaien zonder subsidie van de overheid. De studentenbonden zijn zelf mede-initiatiefnemer van de zwaar gesubsidieerde website studiekeuze123. Probleem van alle voorlichting lijkt dat scholieren en studenten zo eigenwijs zijn. Hogeschool InHolland figureert al jaren onderin kwaliteitslijstjes, maar desondanks stromen scholieren massaal toe. Als kwaliteit voor hen geen rol speelt bij de studiekeuze, waarom zou baankans dat wel doen? Al die studenten die op dit moment iets hyperpopulairs als mediastudies of forensisch onderzoek gaan doen moeten diep van binnen toch ook weten dat er lang niet voor iedereen een baan op dat vakgebied wacht? Ze zijn toch niet achterlijk?
Misschien ligt daar ook wel het antwoord, bij de scholieren en studenten zelf. Zij gaan een opleiding doen en zien wel waar ze terecht komen. In 1990 koos ik voor de studie psychologie, samen met 750 anderen, alleen al op mijn universiteit. Hadden we echt zoveel psychologen nodig? Welnee, en dat wisten we zelf ook wel. Toch had ik voor ik afstudeerde al werk en ben ik sindsdien 15 jaar geen dag werkeloos. Misschien is de illusie dat we veel te veel van de overheid verwachten, veel te veel van toekomstvoorspellingen, veel te veel van regels en toezicht. Jongeren lijken daar minder mee te zitten. Zij leven op illusies en wie zijn wij om ze af te pakken?
Update: reactie Landelijk Overleg van Fracties
Beste heer/mevrouw,
Op uw site, https://sargasso.nl/archief/2011/05/15/onderwijsillusies/#more-85802, verwijst u naar de site van onze stichting.
Ik wijs u er graag op dat u conclusie uit deze verwijzing foutief is. U verwijst namelijk naar een nieuwsbericht van Ublad online van vier jaar oud. Dit staat duidelijk vermeld boven het bericht.
Daarnaast steunt noch de LSVb, noch het LOF de betreffende mening, in tegendeel.
Bovendien wijst uw verwijzing naar ‘de fracties en inspraakorganen van de LSVb’ op een onvolledig en verdraaid beeld van de organisatie en haar doelen.
Ik verzoek u dan ook dergelijke verwijzingen in de toekomst beter te onderzoeken.
Met vriendelijke groet,
Guan Schellekens
Coördinator Landelijk Overleg van Fracties
Reacties (23)
Selectie aan de poort is tegelijk een quotummaatregel. Je selecteert bij studies als de arbeidsmarkt maar een beperkt aantal afgestudeerden aankan. Zo voorkom je dat er jaarlijks 2000 binnenhuisarchitecten afstuderen.
Goed stuk Hanedop (alweer), fluwelen handschoen met beton gevuld hier en daar…cool.
However, je spreekt van illusie in relatie tot verwachtingen. Maar bij verwachtingen is er nog geen waarneming die tot een verkeerd verwerkte indruk leidt toch?
Wellicht is het beter te spreken van hallicunatoir gedrag ;)
Selectie aan de poort kan op verschillende manieren. HBO-instellingen mogen geen selectie aan de poort toepassen, behalve de kunstvakopleidingen die mogen werken met een toelatingsexamen. Als docent op een HBO ben ik van mening dat selectie aan de poort door middel van een toelatingsexamen een niet geringe kwaliteitsimpuls zou kunnen geven aan het onderwijs. Helaas ontbreken de politieke wil en de ballen bij besturen.
@1: Tja, 2000 binnenhuisarchitecten heb je niet nodig, 50 waarschijnlijk wel. En die 1950 anderen kunnen allerlei andere dingen gaan doen, zoals in de praktijk nu eenmaal gebeurt: tandartsen worden manager, chemisch ingenieurs gaan programmeren en verloskundigen worden vertegenwoordiger. Die bredere inzetbaarheid is juist de kracht van een economie met hoger opgeleiden.
Bizar… “onderwijs is geen product” was jaren lang bij de studentenbonden het devies, maar nu moet een opleiding wel renderen? Overigens wijst arbeidseconomisch onderzoek uit dat maar een paar procent van de variatie in loon en werkgelegenheid wordt bepaald door onderwijs an sich.
@4: “tandartsen worden manager”
Gebeurt gelukkig maar zelden. Die redenering is leuk voor Universitaire opleidingen (tel ik tandarts even niet in mee), maar bij beroepsopleidingen toch echt niet de bedoeling. Als je niet weet wat je wil worden ga je maar iets algemeens doen (psychologie of zo). Voor binnenhuisarchitectuur kan dan ondertussen gewoon een quotum inclusief selectie opgezet worden.
Goed stuk; ik zou d’r aan toe willen voegen ‘hoeveel % van de studenten vindt na x maanden werk a) in de studierichting b) buiten de studierichting’.
D’r zijn hopen chemici en biologen die nu in de IT werken. Prima natuurlijk, maar het geeft wel te denken.
Maar toch. Neem de journalistiek, een sector die ik toevallig goed ken. ieder jaar weer worden er meer en meer studenten aangenomen voor de HBO opleidingen. Geschreven media zitten echter nauwelijks op HBO’ers te wachten, die nemen alleen nog maar academici aan. Die kids worden echt verkeerd voorgelicht. Een HBO-opleiding geeft maar een geringe kans om een baan in de geschreven media te vinden. Oplossing is: a) minder studenten (door beter voor te lichten) en b) belangrijker, de kwaliteit te verbeteren, want die is vaak bagger.
@7/8: die cijfers zijn voor een deel bekend, ik ga ze opzoeken. Het geeft te denken dat biologen geen bioloog worden, maar aan de andere kant: veel mensen veranderen van gedachte. Op je 17de of 18de wilde je iets worden, maar gaandeweg kreeg je andere ambities. Volkomen natuurlijk proces. Dat geldt ook voor journalisten. Daar is overigens de studentenstop die er in het verleden was juist afgehaald omdat de piek in populariteit wel over was (concurrentie van allerlei mediastudies). De meeste afgestudeerden vinden werk, dus is er dan reden om te gaan reguleren?
maar aan de andere kant: veel mensen veranderen van gedachte.
Eh, nee. Het afhaken op ambitie zou bij iedere studie ongeveer gelijk moeten zijn (tenzij sommige studies achteraf totaal niet aansluiten op de verwachtingen van studenten).
Tenslottte, ik ken genoeg biologen die dolgraag iets met hun studie zouden willen doen, *maar d’r is gewoon geen werk in hun vak*. Een aio-schap is 4 jaar uitstel van executie.
En het is ook voor 17/18 jarigen een goede indicatie of een studie ook zorgt voor werk in die richting. Dan kun je daar in ieder geval alvast rekening mee houden, plus dat het iets zegt over de ‘all-round-heid/geaccepteerdheid’ van je opleiding: volgens mij heb je ’t een stuk moeilijker om een baan te vinden met een ‘pretstudie’ als kunstwetenschappen dan met iets als biologie/scheikunde.
@gronk:
Eh, nee. Het afhaken op ambitie zou bij iedere studie ongeveer gelijk moeten zijn (tenzij sommige studies achteraf totaal niet aansluiten op de verwachtingen van studenten).
Eh nee? Vergelijk rechten (of economie!) met Duitse letterkunde of milieukunde. Bepaalde studies trekken meer gemotiveerde studenten aan dan anderen (en dat ligt echt niet aan het huidige systeem).
Daarnaast verbaast mij het pleidooi om het aanbod van hoger opgeleiden te reguleren (in nummers 1,6,8). Hoe denken jullie dat de overheid (of een of andere ZBO) het vereiste aantal binnenhuisarchitecten in 2015 kan voorspellen? En als de voorspelling lager uitvalt, hebben de afgestudeerde recht op een baan op niveau en in de studierichting? En als de voorspelling hoger uitvalt, hebben werkgevers recht op extra afgestudeerden?
Ik ga met Bullie; selectie aan de poort moet vaker. Gekoppeld met een (vaag) idee van een quotum. Je stuurt je cijferlijst op, je schrijft maar een sollicitatie verdomme, of je komt maar op de koffie. Kunst-academies kunnen het, de artsenij kan het. Nou de rest nog.
@10: Eh, ja! @11 JSK zegt daar iets verstandigs over. Motivatie en doelgerichtheid verschilt enorm per studierichting. Studierichtingen waarvoor je door een selectie moet hebben veel sterker gemotiveerde studenten (zie je ook terug in hun tevredenheid over de opleiding). Beste voorbeeld in het hbo is de opleiding tot verloskundige, met een keiharde selectie. In het WO zie je het vooral bij masters die hoge toelatingseisen stellen: zeer tevreden en gemotiveerde studenten.
Probleem is dat je moeilijk kunt selecteren bij alle opleidingen. Juist bij de opleidingen die nu heel veel studenten trekken is het moeilijk (psychologie, rechten, economie, bedrijfskunde). Studenten daar hebben een minder duidelijk beeld van hun toekomstige werk en met dergelijke brede opleidingen kunnen ze ook zo ongeveer overal terecht. Dat maakt het punt van KJ in 12 ook zo weinig zinvol… welke opleidingen moeten een quotum krijgen?
Ad (2) “Iedere studie moet een arbeidsmarktperspectief “bijsluiter” aanbieden”
… kan ook nog worden opgemerkt dat “een baan vinden” niet hetzelfde is als “een baan vinden waarvoor je bent opgeleid”. Een voorbeeld haal ik even van de universiteit, maar het lijkt me ook voor het HBO te gelden: ik zou zeker geschiedenisstudenten adviseren “begin er niet aan”, zelfs al vinden ze vroeg of laat wel een baan. Maar zelden als historicus.
@14: Stel je voor dat iemand studeert vanwege zijn of haar “algemene ontwikkeling” of gewoon voor de lol, nee toch…
@14: Bij geschiedenis is dat toch algemeen bekend. Trouwens voor redelijk wat banen wordt vaak een HBO of academisch denkniveau gevraagd. Als je geschiedenis hebt gestudeerd heb je dat. Soms is het meer een manier van denken die wordt aangeleerd dan inhoudelijke vakkennis. Ik vind dus niet niet dat aan elke studie een quotum moet worden gesteld. Er zijn genoeg studenten die niet precies weten wat ze willen worden op hun achttiende. Ik vind dat hun de mogelijkheid moeten krijgen tot een brede studie.
@10: des te meer reden om dan tenminste tijdens de studietijd te doen wat je interessant vind! Het is voor de maatschappij heel zinnig als tal van kennis verspreid aanwezig is, (juist) ook als dat niet direct relevant is voor het beroep. Tegelijkertijd moet men wel de perspectieven reeel voorspiegelen. Maar ik denk niet dat dit probleem zich afspeelt bij universiteiten, eerder bij mbo’s/roc’s/hbo’s die immers voor een bepaald beroep opleiden en daarmee ook de verwachting scheppen dat er banen in zijn.
De tendens is wel heel erg richting economisch nut, nog even en de vrije studiekeuze wordt hiermee om zeep geholpen. De jonge generaties worden al helemaal afgericht om op tal van vlakken te kiezen en te handelen op basis van financieel gewin en efficiëntie. En dan maar verbaast zijn als men zich alleen inspant als er studiepunten te halen zijn en dan wel met precies zodanige inspanning dat men precies een voldoende scoort.
@17: ja, en innovatie kan je dan ook wel vergeten. dat werkt nl. niet op bestelling.
In Nederland is het vervolgonderwijs (MBO, HBO en universiteiten) een middel om de jeugdwerkeloosheid te verbergen.
Er zitten 500.000 leerlingen op het MBO: die zijn niet werkeloos maar volgen een opleiding.
Binnen 4 jaar komen ze allemaal op de arbeidsmarkt… tenzij ze natuurlijk doorstromen naar het HBO.
@19: Moeten ze dan geen opleiding volgen.
@20: als ze het erg leuk vinden moeten ze dat vooral doen. Maar lieg de jeugd niet voor dat ze dankzij die opleiding een mooie baan zullen krijgen.
Zonder diploma vind je ook een baan.
http://www.rtl.nl/components/financien/rtlz/nieuws/2011/20/driekwart-jongeren-zonder-diploma-vindt-baan.xml
Dit zijn de kansen op een baan. Maar nu de kansen op een vervolgbaan als je werkeloos raakt. En wat voor baan krijg je als je voortijdig school verlaat en welke baan kan je krijgen als je niet voortijdig schoolverlaat. dat is net zo als de kans op een baan lijkt mij.
belangrijk,