OPINIE - Het gasconflict tussen Rusland en Oekraïne leidt tot flinke krantenkoppen. En tot zorgen in Europa: als Rusland de gaskraan naar Oekraïne dichtdraait om af te dwingen dat ze daar voortaan marktprijzen gaan betalen, komt dan niet ook de voorzieningszekerheid in Europa in gevaar? Dat laatste is, volgens diplomaten en energiedeskundigen die onlangs bijeen kwamen, waarschijnlijk niet het geval. Er zijn inmiddels verschillende pijpen waardoor Russisch gas EU-landen kan bereiken naast de Oekraïense, en bovendien: Rusland kan zich niet veroorloven betrouwbare, goed betalende afnemers in de vorm van EU-landen te verliezen.
Zo afhankelijk als de EU is voor import van fossiele brandstoffen uit Rusland, zo afhankelijk is omgekeerd de Russische economie van de export van fossiele brandstoffen. Volgens de EU importeert Europa dagelijks voor 1 miljard euro aan energie. Van alle in Europa gebruikte gas wordt 66% geïmporteerd, en 42% van de importen komt uit Rusland. Van de in de EU gebruikte olie wordt 90% geïmporteerd, 33% van alle olie-importen komt uit Rusland. Met die enorme inkomstenstromen zal Rusland niet zomaar willen dobbelen. Wat niet in de geldstromen tot uitdrukking komt is de enorme ecologische voetafdruk (footprint) van gas en olie uit Rusland.
De discussie over methaanlekkages bij gaswinning en vooral -transport is de afgelopen jaren opgelaaid, vooral aangewakkerd door de zorgen die de opmars van schaliegas in de VS met zich meebracht. Studies daar laten zien dat de carbon footprint, met inbegrip van methaan die een ongeveer 25 keer sterkere broeikaswerking heeft dan CO2, uiteenloopt van iets meer dan die van goed gemanagede aardgaswinning tot om en nabij die van kolen, afhankelijk van de omstandigheden en de maatregelen ter plekke. In geval van Russische importen gaat het vooral om methaanlekkages uit dikwijls slecht onderhouden installaties en pijpleidingen. Die brengen de totale carbon footprint van Russisch gas met gemak op ‘kolenpariteit’. De voetafdruk wat betreft andere impacts is (bijvoorbeeld biodiversiteit, verstoring van de stikstofhuishouding e.d.) zal ook niet verwaarloosbaar zijn.
Deze wetenschap holt het idee van gas als koolstofarme transitiebrandstof op weg naar een duurzame energiehuishouding flink uit, in elk geval wat betreft geïmporteerd gas. De cynicus kan opmerken dat de facto toch al geen sprake meer was van gas als transitiebrandstof: wereldwijd doet kolen het beter dan gas, zo bleek onlangs uit de BP Statistical Review 2014. Terwijl het primaire energiegebruik in 2013 toenam met 2,3%, zat kolen daar met 3% boven, en gas met 1,4% onder de mondiale groeicijfers.
Wat olie betreft, is de situatie niet veel beter. Waar in Rusland olie wordt gewonnen, komt dikwijls gas mee, dat bij afwezigheid van infrastructuur niet economisch te benutten valt, en daarom maar in arren moede wordt afgefakkeld. In 2011 werd er volgens US Energy Information zo’n 37 miljard kubieke meter aardgas afgefakkeld. Net iets minder dan we er jaarlijks in Nederland aan nuttig gebruik doorheen jassen, gaat in Rusland dus zo, hup, in de hens. Zo vergroot de EU via de importen van Russisch gas de mondiale risico’s van klimaatverandering, schade aan natuur en biodiversiteit, en andere thema’s.
Het is raadselachtig waarom Europa deze situatie zo lijdzaam accepteert. Die miljard euro per dag aan energie-importkosten is, volgens talloze studies, flink te reduceren, voor een belangrijk deel zelfs rendabel, door het enorme besparingspotentieel nu eens eindelijk te verzilveren. De onvoorstelbare ecologische footprint in de vorm van CO2- en vooral ook methaanemissies reduceren kost ook maar een habbekrats.
Wat zou er nu meer voor de hand liggen dan dat Europa laten we zeggen 1% toeslag heft op de miljard aan energie-importkosten, en die middelen investeert in energiebesparing en in terugdringen van de voetafdruk? Dat kan natuurlijk het beste op EU-niveau, maar een enkel land kan ook zelf beginnen. Waarom niet Nederland, als gasland bij uitstek?
Dit stuk verscheen eerder op Energiepodium.
Reacties (10)
Er is iets onduidelijk opgeschreven.
Als ik de auteur begrijp zit de carbon footprint voor de winning van aardgas tussen de carbon footprints van:
– goed gemanagede aardgaswinning
en
– kolen
Kortom, van welk produkt neemt de auteur de carbon foot print?
Dat de winning in Rusland met veel milieuvervuiling en verspilling gepaard gaat, geloof ik overigens wel.
Opvallend is dat de link naar de footprint van Russisch gas verwijst naar onderzoek waaruit zou blijken, dat de winning in Rusland meer vervuilt dan de winning van schaliegas in Nederland zou doen.
En dit rapport is gemaakt in opdracht van een bedrijf dat graag in NL naar schaliegas boren zou.
@0
Dus omdat Rusland, waarschijnlijk uit pure gemakszucht en corruptie, enorme hoeveelheden gas verspilt moet de EU belasting gaan heffen op geimporteerd gas?
Wel ja joh, nog meer belasting. Dat zal helpen….
Goed verhaal, Jan Paul.
Maar…
De voorzieningszekerheid komt sowieso in gevaar omdat de gasproduktie binnen Europa de komende 10 jaar gaat afnemen.
In Groot-Brittannië is de voorzieningszekerheid al een paar jaar in gevaar.
In hetzelfde Statistical Review lees ik dat de mondiale steenkoolproduktie in 2013 slechts met 0,8% toenam tot 7896 miljoen ton. De mondiale aardgasproduktie steeg in 2013 met 1,1% tot 3390,5 miljard kuub.
Waardoor deze discrepantie ontstaat, is moeilijk te achterhalen en ook niet zo interessant.
Huh? Zou het dan niet juist andersom zijn? Als olie gewonnen wordt en daarbij gas vrij komt dat dan maar afgefakkeld wordt, dan is het kennelijk economisch (nog) niet interessant genoeg om dat gas te verwerken en te transporteren om te kunnen verkopen. We kopen dus kennelijk niet genoeg gas om het winnen van dit “afvalgas” economisch interessant te maken! Om dat voor elkaar te krijgen, zou de vraag naar gas dus omhoog moeten, en niet omlaag.
Wat wel zou kunnen is dat de EU doordat ze *olie* invoert uit Rusland, indirect ook verantwoordelijk is voor het affakkelen van het afvalgas. Maar dan zou je de oliewinning onrendabel moeten maken (en die dus niet meer kopen), niet de gaswinning.
@5
“Als olie gewonnen wordt en daarbij gas vrij komt dat dan maar afgefakkeld wordt, dan is het kennelijk economisch (nog) niet interessant genoeg om dat gas te verwerken en te transporteren om te kunnen verkopen.”
We hebben het hier wel over Gazprom en de Russische overheid (een monopolie). Het is zomaar mogelijk dat geld bedoeld voor onderhoud verdwijnt in de zakken van Poetin en zijn vriendjes en de vriendjes van die vriendjes, enz…
Een warrig stuk @0: “… dat Europa toeslag heft op energie-importkosten, en die middelen investeert in energiebesparing”
– Een heffing op fossiel voor energiebesparing, de kolentax en vliegtax zou een begin kunnen zijn, maar die zijn mede door het energieakkoord weer verdwenen.
Vanuit milieu, vervuiling en arbeidsomstandigheden is een kolentax eerder gewenst dan de nadruk op een gastax zoals hier voorgesteld. Als grootverbruikers worden vrijgesteld en heffingsvrij vliegen blijft, is die maatregel marginaal.
– Ook het Nederlandse gas is in hoge snelheid in de uitverkoop gegaan. Feitelijk doen de Russen hetzelfde op een vervuilende wijze. Het Nederlandse vingertje zal dan ook niet overtuigen.
Waarom heeft rechts Nederland de gasopbrengst van Nederland niet voor een groot deel in een potje voor later gestopt (zoals bv Noorwegen) ?
Nederland doet helemaal niks. Nou ja niks, NL doet nou juist precies de verkeerde dingen. Dijksma heeft net vanochtend bekend gemaakt dat de EU accoord is met een voorstel van onze regering om de tuinders tot 2024 een schijntje te laten betalen voor hun gasverbruik. Maar wordt er teveel CO2 uitgestoten, dan krijgen ze een naheffing.
Bizar vind ik dat. Je zet een dikzak een pot vrijwel gratis snoep voor en vervolgens zeg je “maar als je zwaarder wordt, krijg je een naheffing”. Niet alleen beleid dat gedoemd is te mislukken, maar wat ook nog eens bijna van een sinistere kwaadaardigheid is voor de betrokkenen.
Juist door het gas voor de tuinders zo goedkoop te houden, neem je elke impuls weg om er zuiniger mee aan te doen. En dan leg je vervolgens een bizarre naheffing op. Juist omdat het gas nog steeds goedkoop is, gaat die CO2-doelstelling natuurlijk nooit lukken, en vervolgens krijgen we weer allemaal gesteggel over die naheffingen waarbij die waarschijnlijk uiteindelijk van de baan gaan.
Beter ware het geweest om alles om te draaien: reken uit hoe hoog deze verkapte subsidie voor de glastuinbouw is, maak hier een pot van, verhoog vervolgens de gasprijs voor de tuinders, en geef elke tuinder een extra premie per m3 minder gebruikt gas dat betaald wordt vanuit die pot.
Het toont aan dat Nederland alleen in naam bezig is met CO2-uitstoot en voetafdrukken.
@9
om de tuinders
Om de kleine tuinders met een verbruik tot, ik meen, zo’n 180k kuub subsidie te geven in de vorm van belastingverlaging van 19 naar iets meer dan 3%.
Het mag wat kosten, die tulpenbolletjes.